Vidi fonton por Pesaĥa aranĝo

{{Judismo}}
[[dosiero:Sedertable.jpg|eta|maldekstra|180ra|{{centre|festa tablo dum la pesaĥa aranĝo}}]]
La '''pesaĥa aranĝo''' ({{lang-he|סדר פסח}};  prononco laŭ  [[sistemo IFA]] ''[{{IFA|ˈseider ˈpeisax}}]'', do per simplaj literoj {{prononco|SEJder PEJsaĥ}} aŭ {{prononco|SEder PEsaĥ}}, {{lang-yi|סדר}}, do {{prononco|SEJder}} aŭ {{prononco|SEder}}) estas rita [[festeno]] komence de la juda festo [[Pesaĥo]], kiu en la kristana kulturo nomiĝas [[Pasko]]. Ĝi estas kondukita tra la mondo antaŭ la vespero de la 15-a tago de [[Nisano]] en la [[hebrea kalendaro]] (tio estas, komence de la 15-a tago; hebrea tago komenciĝas ĉe [[sunsubiro]], do vespere). La tago falas fine de marto aŭ en aprilo de la [[Gregoria kalendaro]]; Pesaĥo daŭras sep tagojn en Israelo kaj ok tagojn ekster Israelo. Judoj tradicie celebras unu pesaĥan aranĝon se en Israelo kaj du (unu je ĉiu el la unuaj du noktoj) se en la [[juda diasporo]]. La celebraĵo estas rito implikanta rerakontadon de la rakonto de la liberigo de la [[izraelidoj]] de [[sklaveco]] en [[antikva Egiptio]], prenita de la [[Libro de Eliro]] (''Ŝemot'') en la [[Juda Torao]]. La pesaĥa aranĝo mem baziĝas sur la [[Hebrea Biblio|Biblia]] verso ordonante judojn rerakonti la historion de la [[Eliro]] el Egiptio: "Vi diru al via infano pri tiu tago, dirante: 'Pro tio, kion la [[Eternulo]] faris al mi, kiam mi eliris el Egiptio.'" (Eliro 13:8) En la celebraĵo, judoj legas la tekston de la [[Hagado]], antikva verko de judaj saĝuloj. La Hagado enhavas la rakonton pri la hebrea eliro el Egiptio, specialajn benojn kaj ritojn, [[Talmudo|talmudajn]] komentoj, kaj Pesaĥajn kantojn.

Seder-kutimoj inkludas legi kaj diskuti la rakonton, trinki kvar tasojn da vino, manĝi [[Maco (hebrea pasto)|maco]]n, partopreni simbolajn manĝaĵojn kaj ripozi en festado de libereco.

[[dosiero:Seder-tablo.jpg|eta|maldekstra|240ra|{{centre|Seder-tablo kun la libro, kiun tradukis [[Erin Piateski]]}}]]
Iuj nomas Pesaĥon esperante ankaŭ [[Pasko]], sed ĉar tio estas nomo de alia [[kristana]] festo, por eviti ambiguon estas rekomendinde uzi la nomon ''Pesaĥo''. Kaj se oni ŝparus unu vorton kaj aldonus diferencigon per aldono de adjektivo, do ekzemple skribus "juda pasko" aŭ "kristana pesaĥo", oni jam esprimus, kiun el la du kulturoj oni juĝus la norma kaj normala. Tio ne ĝustus. Aliflanke, iuj esperantistoj facilanime "inventis" por si mem [[neologismo|novan vorton]] '''sedero''', argumentante ke laŭ la [[15-a regulo]] oni povus al iu vorto el iu lingvo aldoni substantivan o-finaĵon, atenti ke la vorto ne havu fremdajn literojn kaj tuj ĝi estos esperanta vorto. Sed la [[15-a regulo]] validas nur tiam, kiam ne eblas esprimi iun koncepton per la ekzistantaj vortoj. Tial la nomigo "pesaĥa aranĝo" por traduko de la hebrea {{lang|he|סדר פסח}} {{prononco|SEder PEsaĥ}} tute sufiĉas. En tiu-ĉi teksto tolereblas la vortumoj Seder-kutimoj kaj Seder-tablo, sed en tiuj vortoj la unua parto estas hebrea aŭ jida vorto, ne esperanta.

== En Esperanto aperis ==
* ''[https://docs.google.com/document/d/15mgdwvwRC5ytIujBtsR2oCAml3XVvgtS Verda Stelo],'' [[Hagado]] de [[Pesaĥo]], materialoj pri la pesaĥa aranĝo, esperantigis [[Erin Piateski]], tria eldono, 2011, 76 paĝoj (en formato [[PDF]]).

== Eksteraj ligiloj ==
	
Pri la [[hagado de Sarajevo]], historia [[manuskripto]] pri la pesaĥa aranĝo:
	
* [http://www.talmud.de/sarajevo/index.htm la hagado de Sarajevo] - historia [[manuskripto]] kun bildoj el la 14-a jarcento de hagado de [[sefardoj|sefardaj judoj]], origine el islama Hispanio, kiuj fine de la 15-a jarcento fuĝis de tie kaj trovis rifuĝon en [[Sarajevo]], tiam parto de la islama [[osmanida imperio]]. Krom [[Hagado de Sarajevo|bildoj de la manuskripto]], la retejo ankaŭ havas ampleksajn klarigojn {{de}}.
	
* [https://eo.globalvoices.org/2020/11/9920/ La historio de la sarajeva hagado, la mezepoka juda libro, kiu postvivis la inkvizicion, la Holokaŭston kaj la Jugoslavajn militojn], artikolo de [[Global Voices]] en Esperanto.

{{Judaj festoj}}
[[Kategorio:Judismo]]