Vidi fonton por Sklerofila vegetaĵaro

[[Dosiero:Fynbos-landscape-1.jpg|eta|220ra|[[Finboso]] en Sud-Afriko.]]
'''Sklerofila vegetaĵaro''' aŭ '''dur-folia vegetaĵaro''' estas tipo de [[vegetaĵaro]] kiu havas durajn [[folio]]jn kaj mallongajn internodojn (la [[distanco]] inter folioj laŭlonge de la [[tigo]]). La [[termino]] devenas el la [[Greka lingvo|greka]] ''sklero'' (dura) kaj ''filon'' (folio).

Sklerofilaj [[planto]]j troviĝas en multaj partoj de la mondo <ref>{{en}} C. Michael Hogan. 2010. [http://www.eoearth.org/article/Leather_Oak ''Leather Oak, Quercus durata''. Encyclopedia of Earth. National Council for Science and Environment]. Washington DC</ref>, sed estas plej tipaj en la [[Ĉaparalo|ĉaparalaj]] vegetaĵaroj. Ili estas superregantaj tra okcidenta kaj suda [[Aŭstralio]], en la [[biomo]] de la [[mediteraneaj arbaroj, duonarbaroj kaj arbustaroj]] kiu kovras la [[Mediteranea regiono|mediteranean regionon]], la [[Kaliforniaj ĉaparalo kaj duonarbaroj|kaliforniajn ĉaparalojn]], la ĉiliajn matoralojn, kaj la [[Kabprovinco]]n de [[Sud-Afriko]].

== Aŭstralia arbedaro ==
[[Dosiero:Bush Eagle-Bay WA.jpg|eta|220ra|maldekstra|Arbedaro apud Eagle Bay [Igl’ Bej] , [[Okcidenta Aŭstralio]].]]
La plejmultaj areoj de la aŭstralia kontinento kiuj kapablas subteni lignecajn plantojn estas okupitaj de sklerofilaj komunumoj kiaj [[arbaro]]j, [[savano]]j aŭ [[erikejo]]j. Komunaj plantoj inkludas ''Proteaceae'' (''Grevillea'', ''Banksia'' kaj ''Hakea''), [[melaleŭko]], [[akacio]], ''Boronia'', kaj la [[eŭkalipto]]jn. La plej komunaj sklerofilaj komunumoj en Aŭstralio estas [[savano]]j dominataj de [[poacoj]] kun supra etaĝo de eŭkaliptoj kaj akacioj. Akacio, speciale ''mulga''-arbedaroj kovras vastajn areojn. Ĉiuj la dominantaj supr-etaĝaj akacio-specioj kaj plimulto de la [[Subarbaraĵo|subarbaraĵaj]] akacioj havas adaptaĵon ĉe kiu la folioj estas reduktitaj al filodoj kiuj tute konsistas el [[folitigo]]j <ref>{{en}} Simmons, M. 1982 : Acacias of Australia. ''Thomas Nelson'', Melbourne</ref>. Multaj plantoj el la sklerofilaj duonarbaroj kaj arbedaroj ankaŭ produktas foliojn kiuj ne estas manĝeblaj de [[herbovorulo]]j per enŝlosado de toksikaj substancoj por klopodi de protekti tiujn longvivantajn foliojn. Tiu trajto estas speciale perceptebla ĉe la eŭkaliptaj kaj ''Melaleuca''-specioj kiuj posedas [[Oleo|oleajn]] [[glando]]jn en iliaj folioj kiuj produktas malbongustan [[Volatila oleo|volatilan oleon]] kiu igas ilin neuzeblaj por plimulto de la herbovoruloj <ref>{{en}} Florence, R. G. 1996 : Ecology and silviculture of eucalypt forests. ''CSIRO Publishing'', Collingwood.</ref>. Tiu trajto igas ke plimulto de la lignecaj plantoj en tiuj maldensarbaroj altgrade estas nemanĝeblaj por la [[brutaro]] <ref>{{en}} Mott, J. J., and J. C. Tothill. 1984 : Tropical and subtropical woodlands. ''in : G. N. Harrington and A. D. Wilson, editors''. Management of Australia's Rangelands. ''CSIRO Publishing'', Melbourne</ref>. Tial gravas el [[Paŝtado|paŝtada]] vidpunkto ke la duonarbaroj subtenu pli-malpli kontinuan tavolon de subarbaraĵo dominata de [[Poacoj|gresoj]]. Sklerofilaj arbaroj kovras multe pli malgrandan areon de la kontinento, estante limigata al relative alt-precipitaĵaj situoj. Ili havas eŭkalipan [[kanopeo]]n (10 ĝis 30 metroj) kun subarbaraĵo ankaŭ estante dur-folia. Sekaj kserofilaj arbaroj estas la plej komuna arbaro-tipo en la kontinento, kaj kvankam ĝi ŝajnas senfruktodona, sklerofila arbaro estas tre diversa. Ekzemple, studaĵo pri sklerofila vegetaĵaro en Seal Creek [Si:l kri:k], [[Viktorio (Aŭstralio)|Viktorio]], trovis 138 speciojn<ref>{{en}} {{Cite journal|author=Parsons R. F.|coauthors=Cameron D .G.|title=Maximum Plant Species Diversity in Terrestrial Communities|year=1974|journal=Biotropica|volume=6|issue=3|pages=202|doi=10.2307/2989653|publisher=The Association for Tropical Biology and Conservation|jstor=2989653}}</ref>. Eĉ malpli vastaj estas humidaj sklerofilaj arbaroj. Ili havas pli altan kanopeon, 30 metroj aŭ pli (tipe ''Eucalyptus regnans'', ''Eucalyptus delegatensis'', ''Eucalyptus obliqua'' aŭ ''Eucalyptus viminalis'', kaj mol-folia, sufiĉe densa subarbaraĵo de arba [[filiko]] estas komunaj). Ili bezonas altan precipitaĵon — minimume 1000&nbsp;mm.

== Historio ==
[[Dosiero:Carte foret sclerophylle.gif|eta|220ra|Mapo de la sklerofilaj arbaroj en la mondo.]]
Sklerofilaj plantoj ĉiuj estas parto de specifa [[medio]] kaj tute ne estas nov-venintoj. En la tempo de la eŭropa setlejiĝo, sklerofilaj arbaroj apartenis al plejgranda parto de la arbarkovrataj areoj.

Plimulto de la arbarizitaj partoj de nuntempa Aŭstralio estas estintaj sklerofile superregataj kiel rezulto de la ekstrema aĝo de la kontinento kombinite kun la uzado de [[fajro]] de la [[indiĝenaj aŭstralianoj]]. Profunda [[veterdisfalo]] de la [[terkrusto]] dum multaj milionoj da jaroj ellavis la [[kemiaĵo]]jn el la [[roko]], postlasante la aŭstralian [[grundo]]jn nesufiĉaj pri nutraĵaj elementoj, speciale pri [[fosforo]]. Tiaj nutraĵ-nesufiĉaj grundoj subtenis nesklerofilajn [[Plantokomunumo (ekologio)|plantokomunumojn]] aliloke en la mondo, kaj tiel faris antaŭ la alveno de la homo. Tamen tiaj nesufiĉaj grundoj ne kapablas subteni la nutraĵ-elementajn perdojn kiuj kunigas kun ripetaj fajroj kaj la vegetaĵaro estas rapide anstataŭita de sklerofilaj specioj sub tradiciaj indiĝen-aŭstralianaj fajro[[reĝimo]]j. Kun la finiĝo de la tradicia [[fajra senveprigo]], nesklerofilaj specioj estas rekoloniigintaj la sklerofilajn biotopojn en multaj partoj de Aŭstralio. La ĉeesto de toksikaj [[substanco]]j kombine kun malalta [[karbono]]/[[nitrogeno]] [[proporcio]] kaŭzas longvivantecon de la folioj kaj [[branĉo]]j de sklerofilaj specioj en la litiero <ref>{{eo}} [[Karl-Hermann Simon|Simon]], Karl-Hermann (ed.) 1995 : [[Lexicon Silvestre]]. Prima Pars. Vortaro de forsta fako. Esperantlingva parto (I eo) kun difinoj. ''Förderverein Lexicon Silvestre e.V.'', Eberswalde, 84 pp., p. 2</ref>, kaj povas konduki al granda amasigo de litiero en duonarbaroj <ref>{{en}} White, M. E. 1986. The Greening of Gondwana. Reed Books, Frenchs Forest, Australia.</ref><ref>{{en}} Flannery, T. 1994. The future eaters. Reed New Holland, Frenchs Forest, Australia.</ref>. La toksikaj substancoj en multaj specioj, speciale eŭkalipta specioj, estas volatilaj kaj ekflamiĝemaj kaj la ĉeesto de grandaj akumulaĵoj de ekflamiĝema litiero, kune kun herbeja subarbaraĵo, kuraĝigas fajron <ref>{{en}} Burrows, W. H., J. O. Carter, J. C. Scanlan, and E. R. Anderson. 1990. Management of savannas for livestock production in north-east Australia: contrasts across the tree-grass continuum. Journal of Biogeography 17:503-512.</ref>.

Ĉiuj aŭstraliaj sklerofilaj komunumoj estas neimunaj kontraŭ fajro kun variaj frekvencoj kaj multaj el la lignecaj plantoj de tiuj [[duonarbaro]]j estas disvolvintaj adaptaĵojn por postvivi kaj minimumigi la efikojn de fajro <ref>{{en}} Harrington, G. N., M. H. Friedel, K. C. Hodgkinson, and J. C. Noble. 1984 : Vegetation ecology and management. ''in G. N. Harrington and A. D. Wilson, editors. Management of Australia's Rangelands''. ''CSIRO Publishing'', Melbourne. {{en}}</ref>.

Sklerofilaj plantoj ĝenerale estas sufiĉe rezistemaj kontraŭ sekaj cirkonstancoj, farinte ilin sukcese en areoj de [[Sezono|sezone]] variebla precipitaĵo. En Aŭstralio, tamen, ili disvolviĝis responde al la malalta nivelo de fosforo en la grundo — efektive, multaj aŭstraliaj indiĝenaj plantoj ne povas toleri pli altajn nivelojn de fosforo kaj mortos se oni [[Sterko|sterkas]] malĝuste. La folioj estas duraj kaŭze de lignino, kiu malhelpas [[velkado]]n kaj permesas al plantoj kreskadon eĉ kiam ne estas sufiĉe da fosforo por substanca [[Ĉelo (biologio)|ĉelo]]kreskado.<ref>{{en}} Major R. 2003 : Sclerophyll forests, ''Australian Museum'' <!-- [http://www.amonline.net.au/factsheets/sclerophyll_forests.htm Sclerophyll forests]--></ref>.

== Referencoj ==
{{Referencoj|2}}

== Literaturo ==
* {{fr}} Da Lage, Antoine & Georges Métailié e.a. 2000 : Dictionnaire de biogéographie végétale, CNRS Éditions, Paris, 580 p., p.&nbsp;481-482. ISBN 2-271-05816-3

== Vidu ankaŭ ==
{{Portalo Biologio}}
* [[Dezertoj kaj kserofitaroj]]
* [[Garigo]]
* [[Makiso (vegetaĵejo)|Makiso]]

[[Kategorio:Mediteraneaj arbaroj, duonarbaroj kaj arbustaroj]]
[[Kategorio:Ekologio]]