Vidi fonton por Ĉuvaŝa lingvo

{{Informkesto lingvo}}
[[Dosiero:Idioma_chuvasio.png|alternative=Idioma chuvasio.png|eta|298x298ra]]
La '''ĉuvaŝa lingvo''' (ĉuvaŝe ''{{lang|cv|Чӑвашла}}'' aŭ ''{{lang|cv|Чӑваш чĕлхи}}'') estas unu el [[tjurka lingvaro|tjurkaj lingvoj]] — la sola lingvo el [[prabulgaroj|prabulgara]] grupo, kie ankaŭ estis la [[bolgara lingvo|bolgara]] kaj la [[ĥazara lingvo|ĥazara]].

[[Dosiero:Stacidomo de Ŝumerla.jpg|eta|300ra|Nomo de la fervoja stacio de [[Ŝumerla]] sur la stacidoma tegmento, skribita en la ĉuvaŝa.]]
Ĝi estas disvastigita en [[Ĉuvaŝio|Ĉuvaŝa Respubliko]] (parto de la [[Rusio|Rusia Federacio]]), kie ĝi havas statuson de oficiala ŝtata lingvo (same kiel la [[rusa lingvo]]), kaj en aliaj regionoj de Rusio.

Nombro de parolantaro – ĉirkaŭ 1,5 milionoj. Proksimume 1 miliono loĝas en Ĉuvaŝio.

== Priskribo kaj interesaĵoj ==
Oni disdividas la ĉuvaŝan je '''''du dialektoj''''': ''malsupra'' (''anatri'' “u-prononca”) en suda parto de la Respubliko kaj ''supra'' (''virjal'' “o-prononca”) – norde.

La ĉuvaŝa situas surlime de tjurkparolanta mondo kaj havas multajn diferencojn kompare de “tuttjurka normo”. Ekzemple, por fonetiko de ĉuvaŝa lingvo estas kutime prononcado de “r” kaj “l” anstataŭ “z” kaj “ŝ” de parencaj tjurkaj lingvoj. La fonetiko, gramatiko kaj leksiko de la ĉuvaŝa respegulas influon de la rusa, [[finno-ugra lingvaro|finno-ugraj]] kaj [[irana lingvaro|iranaj]] lingvoj.

== Alfabeto ==
Literaturo en la ĉuvaŝa surbaze de [[cirila alfabeto]] ekzistas de [[18-a jarcento]]. En la [[1870-aj jaroj]] la alfabeto estis radikale reformita de [[I. Ja. Jakovlev]] kaj poste estis ŝanĝita ankoraŭ kelkfoje. La nuna versio estis akceptita en [[1933]]. La moderna ĉuvaŝa alfabeto konsistas el 33 [[litero]]j de la [[rusa alfabeto]] kaj 4 kromaj literoj kun [[diakritaj signoj]].

 А Ӑ(Ă) Б В Г Д Е Ё Ӗ(Ĕ) Ж З И Й К Л М Н О П Р С Ҫ(Ç) Т У Ӳ(Ÿ) Ф Х Ц Ч Ш Щ Ъ Ы Ь Э Ю Я
 а ӑ(ă) б в г д е ё ӗ(ĕ) ж з и й к л м н о п р с ҫ(ç) т у ӳ(ÿ) ф х ц ч ш щ ъ ы ь э ю я

== Maŝintradukado ==
La {{daton|11|02|2020}} la ĉuvaŝa lingvo estis aldonita en la servo [[Yandex Tradukilo]]. Preparante ĝian aldonon helpe de entuziastoj oni kolektis dum unu jaro 250 mil ekzemploj, ĉar en Interreto paralelaj tekstoj estis tre malmultaj. Por instrui [[Artefarita neŭra reto|artefaritan neŭroreton]] oni kreis tuttjurkan modelon, kiu lernis traduki al la [[rusa]] samtempe el la [[azera]], [[baŝkira]], [[tatara]], [[kazaĥa]], [[kirgiza]], [[turka]], [[uzbeka]] kaj ekde tiam ankaŭ el la ĉuvaŝa, uzante paralelajn tradukojn de la [[Kurano]] kaj [[Biblio]]. Sed instruado de la maŝintradukilo postulas multe da tekstoj, do oni komencis kadre de teknologio ''back-translation'' traduki iel tiel el la rusa al la ĉuvaŝa altkvalitajn tekstojn зщr krei ĉuvaŝajn paralelaĵojn, uzotajn kiel ekzemploj por tradukado el la ĉuvaŝa al la rusa. Por eviti lernadon de malbonaj ekzemploj oni markis fuŝajn tradukaĵojn kadre de teknologio ''tagged back-translation'', do la neŭroreto lernis atenti ilin (''pun intended'') kaj malfidi<ref>{{citaĵo el la reto
| url = https://habr.com/ru/companies/yandex/articles/487772/
| titolo = Встречайте чувашский язык в Яндекс.Переводчике: как мы решаем главную проблему машинного перевода
| titolo-aldono = 
| alirdato = 2023-05-12
| alirmonatotago = 
| alirjaro = 
| aŭtoro = dvorkjoker
| familia nomo = 
| persona nomo = 
| aŭtoroligilo = 
| kunaŭtoroj = 
| redaktinto = 
| dato = 2020-02-11
| jaro = 
| monato = 
| formato = 
| verko = 
| eldoninto = Habr
| paĝoj = 
| lingvo = ru
| lingvo2=
| lingvo3= <!-- ĝis 26 lingvoj samtempe -->
| arkivurl = 
| arkivdato = 
| citaĵo = 
}}</ref>.

== Vidu ankaŭ ==
* [[Ĉuvaŝoj]]
* [[Ĉuvaŝio]]

== Eksteraj ligiloj ==
{{Projektoj|i=cv|wiktionary= Kategorio:Ĉuvaŝa}}

* [https://eo.chuvash.org/ ĉuvaŝa popola retejo] (jen {{eo}}, sed legebla ankaŭ {{cv}}, {{ru}} kaj {{en}})
* [https://www.youtube.com/watch?v=S7XynwRIIyU Filmeto en Esperanto pri la 12 plej gravaj vortoj kaj frazoj en la ĉuvaŝa]
* [http://www.peoples.org.ru/chuvash.html * Kolekto de ligiloj ruse] kaj [http://www.peoples.org.ru/eng_chuvash.html kolekto de ligiloj en la angla] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20021029004020/http://www.peoples.org.ru/eng_chuvash.html |date=2002-10-29 }}
* (eo) [https://www.academia.edu/1081183/Kie_staras_la_normigado_de_la_%C4%89uva%C5%9Da_lingvo?email_work_card=title Kie staras la normigado de la ĉuvaŝa lingvo?]
* [http://cvlat.blogspot.com/2010/11/blog-post.html Эктор Алос-и-Фонт. Оценка языковой политики в Чувашии]
* [http://anticor-21.livejournal.com/209000.html Пикет в защиту чувашскогоязыка в Чебоксарах]
* (uk, ru, nl) [http://www.v-stetsyuk.name/ru/Alterling/Germanic/ChuvGer.html Ĝenerala vortostoko Ĉuvaŝa kaj germana lingvoj]
* [https://www.youtube.com/watch?v=1cUfrca_HlU kompilo de 22 diverslingvaj versioj de la historia himno de Sovetunio, grandparte la origina stalinisma, iuj versioj ankaŭ pli modernaj, ekzemple la ukraina parodia, ankaŭ muzike variigitaj kiel la japana aŭ hebrea, sed grandparte impresa gamo]: en la [[rusa]] (pусский), [[ukraina]] (yкраїнська), [[tatara]] (tатар), [[ĉuvaŝa]] (чăвашла), [[maria lingvo|maria]] (mарий), [[erzja]] (эрзянь), [[oseta]] (ирон), [[estona]] (eesti), [[latva]] (latviešu valoda), [[litova]] (lietuvių kalba), [[hungara]] (magyar), [[germana]] (deutsch), [[finna]] (suomi), [[angla]] (english), [[japana]] (日本語), [[hebrea]] (עברית), [[ĉina]] (中文), [[korea]] (한국어), [[hispana]] (español), [[brazila portugala]] (português brasileiro), [[pola]] (polski) kaj aldone en [[Volgo-Germana ASSR|historia rusa germana]] (wolgadeutsch)

== Referencoj ==
{{Referencoj}}

{{Oficialaj lingvoj de Rusio}}
{{Unua}}

[[Kategorio:Ĉuvaŝa lingvo| ]]
[[Kategorio:Lingvoj laŭ alfabeto]]