Vidi fonton por Akuzativo

La '''akuzativo''' aŭ objektkazo estas [[gramatika kazo]], kies baza rolo estas montri la [[gramatika objekto|gramatikan objektecon]] en [[transitiva verbo|transitivaj frazoj]]. Ne konfuzu kun [[absolutivo]] de [[ergativa lingvo|ergativaj lingvoj]]. Ĝi estas ankaŭ uzata por indiki direktojn.

La vorto ''akuzativo'' venas de la [[Latino|latina]] adjektivo ''accusativus'', kiu estis misa traduko de la [[Helena lingvo|helena]] termino por "objekta".

== Akuzativo en transitivaj frazoj ==
Kun transitivaj verboj oni uzas objekton markitan per la finaĵo -'''n'''.

Ekzemploj:
* Mi lernas Esperanto'''n'''
* Mi lernis du fremdaj'''n''' lingvoj'''n'''.
* Mi ne scias tio'''n'''
* Tio'''n''' mi ne scias
* Kio'''n''' vi volas?
* Mi amas vi'''n'''
* Vi'''n''' mi amas, ne via'''n''' fratino'''n'''.

Kiel videbla en la supraj ekzemploj, la pozicio de la objekto ne gravas. En vortaroj, ekz. en NPIV, la transitivaj verboj estas indikitaj.

== N-finaĵo en aliaj lokoj ==
En Esperanto, la N-finaĵo povas ne nur montri la rektan objekton de frazo, sed estas ankaŭ aliaj uzoj.

=== Direkto ===
[[Dosiero:IriSuomien.png|dekstra|350px|Skemo por kompreni la uzon de akuzativo]]
Uzo kiel '''[[Alativo]]''': Akuzativo en Esperanto kaj en [[Latino]] estas ankaŭ direktindikanta kazo (''Alativo''). Ekzemploj:

Kun substantivo:
* Mi iras '''Finnlando<span style="color:#ffaf09;">''n''</span>'''. = Mi iras al Finnlando.

Kun adverbo:
* Mi iras '''Finnlande'''. = Mi iras en Finnlanda maniero.
* Mi iras '''Finnlande<span style="color:#ffaf09;">''n''</span>'''. = Mi iras al Finnlando.

Akuzativo precizigas la signifon de la '''prepozicioj''' ''»'''en'''«'', ''»'''sur'''«'' ktp kiam temas pri direkto:
* Mi iras en la '''domo'''. = Mi iras ene de la domo.
* Mi iras en la '''domo<span style="color:#ffaf09;">''n''</span>'''. = Mi eniras la domon.
* Mi metas ion sur la tablon, sub la tablon, apud la tablon, antaŭ la tablon, malantaŭ la tablon.

=== Mezuro ===
Aldonado de la n-finaĵo al tempaj esprimoj eblas por montri longecon, oftecon aŭ daŭron de tempo.<ref>WENNERGREN, Bertilo. PMEG. 12.2.3 https://bertilow.com/pmeg/gramatiko/rolmontriloj/n/mezuro.html</ref>
* '''Unu monaton''' mi verkis la libron. ("Unu monaton" respondas al la demando "Dum kiom da tempo vi verkis la libron?")
* Mi perdis ĝin '''du fojojn'''. ("Du fojojn" montras kiel ofte okazis io.)
La n-finaĵo povas esti uzata ĉe aliaj mezuraj esprimoj.
* Ĉiutage mi ŝatas kuri '''tri mejlojn'''. ("Tri mejlojn" montras la distancon kuratan.)

=== Anstataŭ prepozicio ===
Se la senco de la frazo estas sufiĉe klara, oni povas anstataŭigi prepozicion per la n-finaĵo.

== Duobla akuzativo ==
Ekzistas lingvoj, kiuj permesas duoblan akuzativon kun unu verbo. Ekzemple [[Latina lingvo|latine]] eblas diri ''docere discipulum linguam'' (instrui lernanton lingvon). En Esperanto tio ne eblas; la ekzemplon necesas traduki per "instrui al lernanto lingvon", "instrui lernanton pri lingvo" aŭ simile. [[Neologismo]], kiu en Esperanto kapablas solvi tiun ĉi (krom aliajn) problemon ŝajnas esti la eksperimenta prepozicio ''[[na (prepozicio)|na]]'' (instrui na lernanto lingvon), kiu estas aldona maniero per kiu oni povas esprimi akuzativon en situacioj, kie la finaĵo ''-n'' ne taŭgas.

== [[Akuzativo kun infinitivo]] ==
"Akuzativo kun infinitivo" estas fenomeno, kiu uzas infinitivon anstataŭ akuzativa participo. Ekzemplo
{|
|-
| ||Mi vidas hundon forkuri.
|-
|''anstataŭ'' ||Mi vidas hundon forkurantan.
|-
|''aŭ'' ||Mi vidas la forkuron de hundo.
|-
|''aŭ'' ||Mi vidas, ke hundo forkuras.
|}
Tiu fenomeno, gramatika malfacilaĵo por lernantoj, kies lingvo ne konas ĝin, ekzistas ankaŭ en Esperanto kaj estas sufiĉe kutima.

== Ne-uzo de la akuzativo ==
En multaj aliaj lingvoj oni uzas la akuzativon, [[dativo]]n, [[genitivo]]n aŭ [[lokativo]]n post prepozicioj. En Esperanto oni uzas post prepozicioj la [[nominativo]]n, '''ne''' la akuzativon, krom por indiki direkton post »en«, »sur« ktp.

Do oni nepre devas simple diri: per tio, por tio, pri tio, al tio, kun tio, sen tio, post tio, ...

Sed se troviĝas verbo en la prepozicia frazo, oni uzu akuzativon se necesas, kompreneble: Vi bezonas monon por tion fari = por fari tion

== Akuzativo en eseoj kaj ĝenerale en kulturo ==
[[Gonçalo Neves]] en sia eseo ''Niaj verboj sen veproj'' [1999]<ref>''[[Interlingvo inter Lingvoj. Prilingvaj Eseoj]]'', Diversaj aŭtoroj, UEA, Roterdamo, 2015. ISBN 9789290171232. 271 paĝoj.</ref> pere de [[dialogo]] inter amikoj kiuj parolas pri seriozaj temoj, nome akuzativo, kaj diversaj manieroj de [[transitiveco]] de [[verbo]]j, sed kvazaŭ temus pri banala babilado trinkeje, prikomentas dekomence sufiĉe oftajn verbojn (skribi, konstrui. lerni), sed poste unu post alia ĉefe verbojn kiujn la parolantaro ne ĉiam utiligas ĝuste, kiaj enui, ĵongli, kuri, fumi, lumi, pafi. miri, remi, movi, plori kaj pasi, inter kiuj ne ĉiuj funkciigas transitivecon same. La resumo de la esea sinteno estas ke ''akuzativo estas signo de energia transigo''.<ref>Paĝo 207.</ref>

La akuzativo ankaŭ multfoje aperas en [[Esperanto-kulturo|Esperanta kulturo]]. En kelkaj kantoj estas la akuzativo menciita ([[La Perdita Generacio]] - ''Lernu'') kaj eĉ ekzistas kantoj rekte inspiritaj de ĝi ([[Carina Gerlach]] - ''Akuzativo'', [[Wolfram Diestel]] - ''La Balado de l' Akuzativo''<ref>[https://kantaro.ikso.net/balado_pri_akuzativo KantarViki - La Balado de l' Akuzativo]</ref>). Nature ĝi ankaŭ aperas en multaj ŝercoj rakontataj inter homoj aŭ disdonataj per [[Interreto]].

== Referencoj ==
{{Referencoj}}

== Vidu ankaŭ ==
* [[Kazo]]
* [[Sisterona akuzativo]]
* [[Na (prepozicio)]]
* [[Akuzativo kun infinitivo]]
* [[Uzanto:Ĉiuĵaŭde/Memorando/Akuzativo|notetoj pri la esperanta akuzativo]]

== Eksteraj ligiloj ==
* http://www.uned.es/sel/pdf/ene-jun-96/26-1-83-107.pdf {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20050523201051/http://www.uned.es/sel/pdf/ene-jun-96/26-1-83-107.pdf |date=2005-05-23 }}
* {{it}} http://www.latinovivo.com/debito_formativo/Accusativo.htm

{{Kazoj}}

[[Kategorio:Gramatikaj kazoj]]
[[Kategorio:Gramatiko de Esperanto]]

[[tr:İsmin hâlleri#-i hâli (belirtme hâli)]]