Vidi fonton por Araba alfabeto

[[Dosiero:Flicker-Arabic Alphabet.jpg|eta|dekstra|300ra|Baza araba alfabeto.]]
[[Dosiero:FirstSurahKoran.jpg|dekstra|eta|230ra|La unua [[surao]] de la Korano.]]
La '''araba alfabeto''' estas [[konsonanta alfabeto]] ĉefe uzata por skribi la [[Araba lingvo|araban]], [[Persa lingvo|persan]] kaj la [[Urduo|urduan]] lingvojn inter aliaj. Ĝi estas la dua plej uzata alfabeto je tutmonda nivelo, post nur la [[latina alfabeto]].<ref>Enclopaedia Britannica online (ed.). «Arabic Alphabet». [https://global.britannica.com/topic/Arabic-alphabet]{{404|date=December 2021|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}} Konsultita la 25-an de marto 2017.</ref>

Kiel alfabeto de la lingvo de la [[Korano]], sankta por la [[Islamo|islamanoj]], ĝia influado etendiĝis kune kun tiu de la [[Islamo]]. Hodiaŭ oni ĝin uzas por skribi lingvojn tute malsimilaj al la [[araba lingvo|araba]], kvankam ĝia emo ne skribi [[vokalo]]jn malfaciligas la uzon: la [[Persa lingvo|persan]], la [[Urduo|urduan]] kaj la [[Azerbajĝana lingvo|azerbajĝanan]] en [[Irano]]. La [[maorea lingvo|maorean]], oni povas skribi ĉu per araba, ĉu per latina alfabeto, kvankam tiu ĉi fariĝis oficiala. Historie, la [[morisko]]j skribis la [[Hispana lingvo|hispanan lingvon]] kaj liajn latinidajn variantojn (kiun ili nomis عجمية ''[[Aljamiado|aĝamija]]'', «fremda, ne-araba») per la araba alfabeto, por verkoj ĉefe religiaj. Ĝis [[1928]], oni skribis per la araba alfabeto ankaŭ la [[turka lingvo|turkan]] ĝis la reformoj de [[Kemal Atatürk]] en la [[1920-aj jaroj]]. Poste ĝi estis rekuperata oficiale fare de la turka registaro en [[2014]], kvankam nur por la religia medio.

La araba alfabeto havas karakterojn similajn al la [[hebrea alfabeto]], tio estas ke ĝi estas [[abjad]]. Tio referencas al la fakto ke la mallongaj vokaloj ne transskribatas en la majoritato de libroj kaj publikaĵoj, sed male ili dedukteblas el la kunteksto. Tiu situacio malgraviĝas pro la fakto ke la [[Ŝemida lingvaro|ŝemidaj lingvoj]] metas la plej parton de sia signifaro en konsonantoj kaj longaj vokaloj, kiuj ja estas literumataj. La araba alfabeto havas 28 literojn. La araba aktuala skribo datas de la 4-a jarcento kaj ricevis la nomon ''[[Arabskriba kaligrafio#Historio|nasĥî]]'' por diferencigi ĝin disde la primitiva skribo pli rondecforma nomata ''[[Kufa skribo|kufa]]'', pro [[Kufa]].

La araban oni skribas de dekstre maldekstren. La araba skribsistemo estas ligata kaj kursiva, pli ol simpla sucedo de karaktroj unuopaj. Krom aliaj konsekvencoj, too implicas ke la formo de la litero estas influata de la pozicio kiun ĝi okupas en la vortokaj tiele ĝi ŝanĝiĝas jene: ekzistas izolita, komenca, meza kaj fina formoj. Kelkaj literoj, tamen, ne ligiĝas al la antaŭa (dekstra) aŭ la sekvanta (maldekstra) litero, aŭ ambaŭ. En tiuj kazoj mankas unu aŭ du el la menciitaj formoj kaj ĝin/ilin anstataŭas respektive la komenca, la fina aŭ la izolita formo de la litero. La araba alfabeto ne havas majusklojn kaj ne eblas la dividon de vorto fine de linio; tamen, eblas plilongigi la ligilojn inter literoj tiom kiom oni deziras, kun la celo ke la teksto restu enliniigita. La duoblaj konsonantoj estas indikataj per ''taŝdid'' aŭ ''ŝadda'', (simbolo simila al malgranda 'w', sed pli rondecforma) kiun omi metas super la duobligita litero.

La [[araba kaligrafio]] estas konsiderata vera [[arto]]. Ĉar la [[Sunaismo|sunaisma]] [[Islamo]] malpermesas la reprezentadon de vivaj estaĵoj, la [[islama arkitekturo]] (precipe ĉe [[moskeo]]j kaj [[palaco]]j) ofte uzas versojn de la Korano delikate skribitaj, kaligafiitaj aŭ pentritaj. Konata ekzemplo estas la palaco de la [[Alhambra]] de [[Granado (Hispanio)|Granado]].

Estas diversaj literumaj sistemoj kiaj la [[DIN 31635]] kaj la SATTS (''Standard Arabic Technical Transliteration System'' - Sistemo de teknika transliterumado de la normiga araba) esta normigo kiun uzas la [[Usona terarmeo|Usona Armeo]] por transskribi la araban alfabeton per literoj de la [[latina alfabeto]].

== Historio ==
La araba alfabeto povas esti datigita el la nabatea alfabeto uzita por skribi la dialekton de la [[nabateo]]j ene de la [[aramea lingvo]].

== Lingvoj kiuj uzas la araban alfabeton ==
[[Dosiero:Ottoman miniature painters.jpg|eta|dekstre|altdekstre=1.2|Persa per araba alfabeto en miniaturo de [[Otomana Imperio]].]]
* '''[[Araba lingvo|Araba]]''': oficiala en 24 landoj, 2 dependaĵoj kaj 4 internaciaj organizaĵoj.
* '''[[Persa lingvo|Persa]]''': oficiala en 3 landoj.
* '''[[Urdua lingvo|Urdua]]''': oficiala en 1 lando.
* '''[[Paŝtuna lingvo|Paŝtuna]]''': oficiala en 1 lando.

=== Historie ===
* La '''[[Turka lingvo|Turka]]''' uzis tiun alfabeton ekde la [[13-a jarcento]] ĝis la soci-lingvaj kaj ortografiaj reformoj truditaj de la registaro de [[Mustafa Kemal Atatürk]] en la [[1920-aj jaroj]]. Ekde tiam oni ekuzis la [[latina alfabeto|latinan alfabeton]].
* La '''[[Svahila lingvo|Svahila]]''' uzis la araban alfabetoj ĝis la [[18-a jarcento]]. Ekde tiam oni skribis ĝin per la [[latina alfabeto]] pro la eŭropaj [[koloniismo|koloniado]] kaj influo.
* La '''[[aljamía]]''', '''[[alyamía]]''' aŭ [[aljamiado]] estas la skribsistemo per arabaj literoj de latinidaj lingvoj parolataj de la loĝantaro de [[Al-Andalus]] dum la malfruaj epokoj de la islama Hispanio kaj ankaŭ poste fare de [[moriskoj]]; dume la latino pluestis uzata kaj same kiel la ĵus kreitaj latinidaj lingvoj, estis skribitaj per arabaj karaktroj foje pro la granda influo kaj prestiĝo de la skribita araba kaj foje ĉar tiuj estis la nuraj konataj [[karaktro]]j.

== La literoj ==
{| class="wikitable" border="1" style="text-align:center"
|+ '''En Moderna Norma Araba fonologio'''</CAPTION>
! izolite !! komence !! interne !! fine !! scienca nomo !! Proponita Esperanta nomo !! transskribo laŭ<br />[[DIN 31635|DIN]]/ALA-LC !! sono !! Esperanta<br />proksimumo
|-
|align="center"| ء || colspan="3" | أ, آ, إ, ؤ, ئ || {{transl|ar|DIN|[[hamzah]]}} || || <span style="font-size:140%">ʾ</span> / <span style="font-size:140%">ʼ</span> || <span class="IPA"><span class="IPA">/ʔ/</span></span> || —
|-
|align="center"| ا || colspan="2" | — || ـا || {{transl|ar|DIN|[[álif]]}} || [[alef (araba litero)|alef]] || ā || <span class="IPA">/aː/</span> || a
|-
|align="center"| ب || بـ || ـبـ || ـب || {{transl|ar|DIN|[[bāʾ]]}} || [[be (araba litero)|be]] || b || <span class="IPA">/b/</span> || b
|-
|align="center"| ت || تـ || ـتـ || ـت || {{transl|ar|DIN|[[tāʾ]]}} || [[te (araba litero)|te]] || t || <span class="IPA">/t/</span> || t
|-
|align="center"| ث || ثـ || ـثـ || ـث || {{transl|ar|DIN|[[ṯāʾ]]}} || [[se (araba litero)|se]] || ṯ / th || <span class="IPA">/θ/</span> || t~s
|-
|align="center"| ج || جـ || ـجـ || ـج || {{transl|ar|DIN|[[ǧīm]]}} || [[gim (araba litero)|gim]] || ǧ / j || <span class="IPA">[d͡ʒ]</span>~<span class="IPA">[ɡ]</span>~<span class="IPA">[ʒ]</span> || g / ĵ / ĝ
|-
|align="center"| ح || حـ || ـحـ || ـح || {{transl|ar|DIN|[[ḥāʾ]]}} || [[ha (araba litero)|ha]] || ḥ || <span class="IPA">/ħ/</span> || h~ĥ
|-
|align="center"| خ || خـ || ـخـ || ـخ || {{transl|ar|DIN|[[ḫāʾ]]}} || [[ĥa (araba litero)|ĥa]] || ḫ / kh || <span class="IPA">/x/</span> || ĥ
|-
|align="center"| د || colspan="2" | — || ـد || {{transl|ar|DIN|[[dāl]]}} || [[del (araba litero)|del]] || d || <span class="IPA">/d/</span> || d
|-
|align="center"| ذ || colspan="2" | — || ـذ || {{transl|ar|DIN|[[ḏāl]]}} || [[zel (araba litero)|zel]] || ḏ / dh || <span class="IPA">/ð/</span> || d~z
|-
|align="center"| ر || colspan="2" | — || ـر || {{transl|ar|DIN|[[rāʾ]]}} || [[re (araba litero)|re]] || r || <span class="IPA">/r/</span> || r
|-
|align="center"| ز || colspan="2" | — || ـز || {{transl|ar|DIN|[[zāy|zayn/zāy]]}} || [[zajn (araba litero)|zajn]] || z || <span class="IPA">/z/</span> || z
|-
|align="center"| س || سـ || ـسـ || ـس || {{transl|ar|DIN|[[sīn]]}} || [[sin (araba litero)|sin]] || s || <span class="IPA">/s/</span> || s
|-
|align="center"| ش || شـ || ـشـ || ـش || {{transl|ar|DIN|[[šīn]]}} || [[ŝin (araba litero)|ŝin]] || š / sh || <span class="IPA"><span class="IPA">/ʃ/</span></span> || ŝ
|-
|align="center"| ص || صـ || ـصـ || ـص || {{transl|ar|DIN|[[ṣād]]}} || [[sad (araba litero)|sad]] || ṣ || <span class="IPA">/sˁ/</span> || s
|-
|align="center"| ض || ضـ || ـضـ || ـض || {{transl|ar|DIN|[[ḍād]]}} || [[dad (araba litero)|dad]] || ḍ || <span class="IPA">/dˁ/</span> || d
|-
|align="center"| ط || طـ || ـطـ || ـط || {{transl|ar|DIN|[[ṭāʾ]]}} || [[ta (araba litero)|ta]] || ṭ || <span class="IPA">/tˁ/</span> || t
|-
|align="center"| ظ || ظـ || ـظـ || ـظ || {{transl|ar|DIN|[[ẓāʾ]]}} || [[za (araba litero)|za]] || ẓ || <span class="IPA">[zˁ]</span>~<span class="IPA">[ðˁ]</span> || z
|-
|align="center"| ع || عـ || ـعـ || ـع || {{transl|ar|DIN|[[ʿayn]]}} || [[ajn (araba litero)|ajn]] || <span style="font-size:140%">ʿ</span> / <span style="font-size:140%">ʻ</span> || <span class="IPA">/ʕ/</span> || —
|-
|align="center"| غ || غـ || ـغـ || ـغ || {{transl|ar|DIN|[[ġayn]]}} || [[gajn (araba litero)|gajn]] || ġ / gh || <span class="IPA">/ɣ/</span> || g
|-
|align="center"| ف || فـ || ـفـ || ـف || {{transl|ar|DIN|[[fāʾ]]}} || [[fe (araba litero)|fe]] || f || <span class="IPA">/f/</span> || f
|-
|align="center"| ق || قـ || ـقـ || ـق || {{transl|ar|DIN|[[qāf]]}} || [[kaf (araba litero)|kaf]] || q || <span class="IPA">/q/</span> || k
|-
|align="center"| ك || كـ || ـكـ || ـك || {{transl|ar|DIN|[[kāf]]}} || [[kef (araba litero)|kef]] || k || <span class="IPA">/k/</span> || k
|-
|align="center"| ل || لـ || ـلـ || ـل || {{transl|ar|DIN|[[lām]]}} || [[lem (araba litero)|lem]] || l || <span class="IPA">/l/</span> || l
|-
|align="center"| م || مـ || ـمـ || ـم || {{transl|ar|DIN|[[mīm]]}} || [[mim (araba litero)|mim]] || m || <span class="IPA">/m/</span> || m
|-
|align="center"| ن || نـ || ـنـ || ـن || {{transl|ar|DIN|[[nūn]]}} || [[nun (araba litero)|nun]] || n || <span class="IPA">/n/</span> || n
|-
|align="center"| ه || هـ || ـهـ || ـه || {{transl|ar|DIN|[[hāʾ]]}} || [[he (araba litero)|he]] || h || <span class="IPA">/h/</span> || h
|-
|align="center"| و || colspan="2" | — || ـو || {{transl|ar|DIN|[[wāw]]}} || [[ŭaŭ (araba litero)|ŭaŭ]] || w, ū || <span class="IPA">/w/</span>, <span class="IPA">/uː/</span> || ŭ / u
|-
|align="center"| ي || يـ || ـيـ || ـي || {{transl|ar|DIN|[[yāʾ]]}} || [[je (araba litero)|je]] || y, ī || <span class="IPA">/j/</span>, <span class="IPA">/iː/</span> || j / i
|}

La proponitaj Esperantaj nomoj baziĝas sur konsekvenca adapto de jenaj egiptaj liternomoj: [ˈʔælef], [be], [te], [se], [ɡiːm], [ħɑ], [xɑ], [dæːl], [zæːl], [ɾe], [zeːn], [siːn], [ʃiːn], [sˤɑːd], [dˤɑːd], [tˤɑ], [zˤɑ], [ʕeːn], [ɣeːn], [fe], [qɑːf], [kæːf], [læːm], [miːm], [nuːn], [he], [wɑːw], [je].

Estus malfacile adapti la klasikajn arabajn liternomojn al Esperanto pro tri similaj paroj (po du literoj sonas simile al '''ta''', '''ha''' kaj '''kaf''') kaj pro la sonoj [θ] kaj [ð]. Adapti anstataŭe la nomojn el iu moderna dialekto solvas tiujn problemojn, ĉar la konsonantoj influas la apudajn vokalojn, tiel ke oni havas ekzemple nomojn similajn al '''te''' kaj '''ta''', kaj ĉar kelkaj dialektoj anstataŭigas la sonojn [θ] kaj [ð], ekzemple per [s] kaj [z].

Egiptaj nomoj estas uzataj, ĉar estas aparte facile informiĝi pri ili: ekzemple, oni facile trovas en YouTube scenon el la infanprogramo [[Sezamostrato]], en kiu oni kantas la alfabeton. Oni ricevus tamen similan rezulton, se oni uzus la nomojn el iuj aliaj dialektoj.

La adapto estas konsekvenca en la senco, ke la sama araba sono en du lokoj iĝas la sama litero en Esperanto. Ekzemple, ĉar ni adaptas [kæːf] al '''kef''' por distingi ĝin de [qɑːf], ni devas simile adapti [læːm] al '''lem''', ĉar ĝi havas la saman vokalon.

== Legado ==
{| class="toccolours" cellpadding="0" cellspacing="0" style="float:right; clear:right; font-size:85%; width:400px; margin:0 0 1em 1em;"
|- style="background:#83c30f;"
! colspan="3" style="text-align:center;"| Tutmonda distribuado de la araba alfabeto
|-
| colspan="3" | [[Dosiero:Arabic alphabet world distribution.png|centre|400ra|Tutmonda distribuado de la araba alfabeto.]]
|-
| style="width:10px; height:10px; background:#00884B;" | || &nbsp;→&nbsp; || Landoj kie la araba alfabeto estas la nura oficiala ortografio
|-
| style="width:10px; height:10px; background:#83C30F;" | || &nbsp;→&nbsp; || Landoj kie la araba alfabeto estas uzata oficiale kun aliaj ortografioj.
|}

La araba alfabeto grupiĝas la literojn laŭ grafika simileco. Multaj grafemoj havas saman bazan trajton kaj distingiĝas inter si pere de punktoj situaj super aŭ sub la propra litera trajto. Tiuj punktoj estis ekuzataj en la epoko de la [[Islama ekspansio]]: ĝis tiam, la skribado estis uzata malmulte kaj ofte kiel speco de [[stenografio]] por persona uzado por prilabori registrojn, kontraktojn, kvitancojn ktp. La necesoj ligataj al la administracio de la nova islama ŝtato, same kiel al la ĝusta transigo de la [[Korano]] faris necesa la perfektigon de la skribsistemo. La literoj reprezentas konsonantojn. En okazo de neceso oni uzas diakritajn signojn aldonajn por prezenti la mallongajn vokalojn. Tiuj signoj estas uzataj ĉefe en instrusistemaj tekstoj kaj en skribaĵoj kies ĝusta [[vokalizo (de konsonanta skribo)|vokalizo]] estas konsiderata speciale grava, kiel la Korano. Fakte, ili estis kreitaj precize por certigi la ĝustan transigon de la sankta libro, ĉefe inter nearabaj islamanoj.

Se oni ne uzas la vokalajn diakritojn, kio estas la okazo en la majoritato de la tekstoj, por ĝusta legado kaj kompreno la leganto devas koni la vorton aŭ male devas dedukti la ĝustan vokalizon laŭ ties [[morfologio]] kaj laŭ ties kunteksto. Tiu estas karaktero komuna al ĉiuj alfabetaj ŝemidaj skriboj. Ekzemploj:

* La [[vorto]] KTB (كتب) legeblas ''kataba'' (li skribis), ''kutiba'' (ĝi estis skribita) aŭ ''kutub'' (libroj). Estos la [[kunteksto]] kio havigos la ŝlosilojn e dé las pistas para la correcta lectura.
* La vorto 'STKTB (استكتب) legeblas nur ''istaktaba'' (li petis ke iu skribu), ĉar ĝi estas la nura vokalizo ebla laŭ la reguloj de la morfologio por vortoj kun la formo 'ST123 (kie la ciferoj indikas la tri konsonantojn de la radiko de la vorto, ĉiokaze KTB, "skribi").

La longaj vokaloj povas esti deduktitaj el la esto de la duonkonsonantoj ي (Y) kaj و (W), kiuj ĝenerale aperas unuigitaj al la mallongaj vokaloj ''i'' kaj ''u'' por havigi la longaj korespondantojn, kaj per la signo ''álif'' (&nbsp;ا&nbsp;), kiu havas la saman funkcion kun la vokalo ''a''.

Krom malmultnombregaj esceptoj, al ĉiu [[grafemo]] korespondas po unu [[fonemo]], tio estas, nek estas sensonaj literoj nek literoj kiuj en precizaj pozicioj, aŭ unuigitaj al aliaj, havas diferencan valoron al tio kiu korespondas al ĝi dekomence.

En la araba kiel [[parola lingvo]] kelkaj literoj havas variajn valorojn diferencajn al tiuj kiujn ili havas en [[klasika araba]]. Tre ofte, tiuj surlokaj partikularecoj de prononcado plurestas kiam la parolanto klopodas uzi la [[moderna normiga araba|normigan araban]], pro tio kio estas indikata en la ĉapitro pri priskribo de la literoj. Sed endas klarigi ke la moderna normiga araba havas ankaŭ normigan prononcadon, kiu estas tiu kiun oni instruas en la lernejoj kaj kiu estas konsiderata universale kiel "la plej bona". Tiele kvankam multaj egiptianoj prononcos "ʔalbek" anstataŭ "qalbuk" kiam parolas hejme, ajna araba televida parolanto, ĉu egipta ĉu de alia lando, prononcos ĉiam la litero qaf kiel [[plozivo]] [[Uvularo|uvulara]].

== Priskribo de la literoj ==
[[Dosiero:Machine a ecrire arabe.png|eta|[[Skribmaŝino]] kun arabaj literoj.]]
Kelkaj literoj havas saman formon sed estas diferencataj laŭ havo de unu, du aŭ ĝis tri punktoj ĉu supre ĉu malsupre. La diversaj variantoj plej ofte reprezentas tre proksimajn sonojn.<ref>Corriente, Federico. (1980) “Lección 1.ª: Fonología”, Gramática árabe (hispane). Madrido: Instituto hispano-árabe de cultura. Ministerio de Cultura, p. 19–2. ISBN 84-7472-017-6.</ref>
* '''[[ا|Álif]]''' (ا): Ĝi ne havas difinitan sonon. Ĝi povas utili kiel tenilo por komenca vokalo, por [[ء|hamza]], por reprezenti longan vokalon ''a'', aŭ por utilli kiel ortografia distingilo por precizaj finaĵoj. Ĝi ne ligiĝas al la venonta litero (kvankam ja al la antaŭa) kaj ĝi havas nur unu formon, tiu de vertikala trajto.
* '''[[ب|Ba']]''' (ب): Ĝi estas simpla horizontala trajto kun unu punkto suba. Ĝi legatas kiel la litero ''b'' en ''boato''. Ĝi ligiĝas al la venonta litero.
* '''[[ت|Ta']]''' (ت): Ĝi estas kiel la antaŭa sed kun du punktoj supre kaj neniu sube. Ĝi sonas kiel la ''t'' de la vorto ''eta''.
* '''[[ث|Tha']]''' (ث): Ĝi sonas kiel la sono de la ''z'' en la [[hispana]] de [[Hispanio]] en ''rezar'', ''zona'', aŭ kiel la sono anglalingva de ''th'' de ''think''. En kelkaj dialektoj, kiel por ekzemplo la maroka, ĝi kutime prononcatas same kiel la [[ت|ta']]. Ĝi estas kun sama trajto de la du antaŭaj sed kun tri punktoj supre. Same kiel ĉe tiuj, ankaŭ ĝi ligiĝas al la venonta litero.
* '''[[ج|Ğim]]''' aŭ '''Ŷim''' (ج): Ĝi sonas kiel la ''[[franca lingvo|franca]] j'' aŭ, pli forte, kiel la ''anglalingva j''. Ĝi ligiĝas al la venonta litero, kaj estas skribita kiel brovo kun unu suba punkto, kun fina trajto duoncirkla se ĝi estas en pozicio ĉu fina aŭ izola. En la [[Egipt-araba lingvo|egipta dialekto]] kaj aliaj lokaj variantoj ĝi prononcatas kiel la [[plozivo]] ''g'' en ''ringo''.
* '''[[ح|Ḥa']]''' (ح): Ĝi estas tute sama al la antaŭa litero sed sen la suba punkto. Ĝi reprezentas sonon iele simila al la litero [[ho]] en [[Esperanto]], nome tranĉa spirado farita en la [[faringo]].
* '''[[خ|Ḫa']]''' (خ): Ĝi estas sama al la du antaŭaj literoj sed kun punkto supre la litero kaj ne en ties interno. Ĝi reprezentas la sonon de la litero [[ĥo]] en [[Esperanto]], kiel en ''Ĉeĥio'', eĉ prononcata sufiĉe forte en araba.
* '''[[د|Dal]]''' (د): Ĝi reprezentas sonon iele simila al la ''d'' komence de vorto, kiel en ''dubo''. Ĝi ne ligiĝas al la venonta litero kaj ĝi havas nur unu formon.
* '''[[ذ|Ḏal]]''' (ذ): Ĝi reprezentas sonon iele simila al tiu de la sufikso ''-ado'' en Esperanto, aŭ la anglalingva ''th'' en ''this''. Ĝi aspektas tue egala al la antaŭa litero sed ĝi havas unu punkton supre dum la antaŭa havas neniun. Ĝi prononcatas ofte kiel la [[ز|zay]] aŭ kiel la [[د|dal]] en parola araba.
* '''[[ر|Ra']]''' (ر): Ĝi reprezentas sonon iele simila al ''r'' en ''kara''. Ĝi havas la formon de simpla descenda trajto. Ĝi ne ligiĝas al la venonta litero kaj ĝi havas nur unu formon.
* '''[[ز|Zay]]''' (ز): Same kiel ĉe la antaŭa sed kun unu punkto supre. Ties sono estas tiu de voĉa ''s'', kiel ĉe ''muso'' aŭ ĉe la [[alofono]] de ''s'' en la vorto ''musko''.
{| align="right" class="wikitable"
! colspan="4" style="background: #ccf" | <div style="float: left;"><small>[[Zāy|← Zāy]]</small></div> Sīn <div style="float: right;"><small>[[Šīn|Šīn →]]</small></div>
|-
! '''Izolite'''
! '''Fine'''
! '''Interne'''
! '''Komence'''
|- bgcolor="ffffff"
| style="font-size:400%" | ﺱ
| style="font-size:400%" | ـﺲ
| style="font-size:400%" | ـﺴ
| style="font-size:400%" | ﺳ
|}
* '''[[س|Sin]]''' (س): Ĝi reprezentas sonon iele simila de ''s''. Ties ĉefa trajto estas de du valoj, kun fina trajto malsupren en la okazoj de fina aŭ izola pozicio. Tiu litero ligiĝas al la venonta litero.
* '''[[ش|Shin]]''' (ش): Ĝi reprezentas sonon iele simila de ''ŝ'' en Esperanto, ''sh'' anglalingva, ''sch'' [[germana]], ''sci'' [[itala lingvo|itala]], aŭ ''ch'' franclingva kaj [[portugala]]. Estas same skribita kiel la antaŭa sed kun tri punktoj supre.
* '''[[ص|Ṣad]]''' (ص): Ĝi reprezentas sonon iele simila al ''s'' sed prononcata laŭ speciala maniero, nomita ''emfaza''. Tiu emfazaj literoj prononcatas per la malantaŭa parto de la lango iom pli alta ol normale, kio modifas la [[tembro]]n de la apudaj vokaloj malheligante ilin iomete, kaj ĝi eĉ tuŝas aliajn apudajn konsonantojn.
* '''[[ض|Ḍad]]''' (ض): Estas emfaza ''d''. Ĝi estas laŭ aspekto egala al la antaŭa litero sed kun unu punkto supre. La araba lingvo nomiĝis la ''lingvo de la Ḍad'', ĉar kelkaj kredis ke tiu fonemo estas unika de la araba, kvankam eble tio ne estas certa. Tiu litero ligiĝas al la venonta litero.
* '''[[ط|Ṭa']]''' (ط): Estas emfaza ''t'' absolute senvoĉa. Ĝi havas nur unu formon. Tiu litero ligiĝas al la venonta litero.
* '''[[ظ|Ẓa']]''' (ظ): Estas emfaza ''d''. Estas interdenta fonemo prononcata senprobleme metante la langon inter la dentoj kaj prononcante ''d'', sed krome enfazigante ĝin. Estas laŭ aspekto egala al la antaŭ litero, sed kun unu punkto supre. En la dialektoj de [[Magrebo]] ĝi kutime prononcatas kiel la [[ض|ḍad]].
* '''[[ع|ʿayn]]''' (ع): Ĝi ne havas similaĵon en ajna eŭropa lingvo. Ĝi estas [[Frikativo|frikativa]] sono produktita per kuntiriĝo de la faringo. Ĝi havas tri formojn kaj ĝi ligiĝas al la venonta litero.
* '''[[غ|Ġayn]]''' (غ): Ne estas sono simila en alia lingvo, ĉar kvankam temas pri sono simila al la ''g'' en hispanlingva ''agotado'', la araba estas sono multe pli forta. Ĝi similas iom ankaŭ al la ''r'' franclingva. Ĝi havas saman formon kiel la antaŭa sed kun unu punkto supre.
* '''[[ف|Fa']]''' (ف): Ĝi sonas kiel ''f''. Ĝi reprezentatas per malgranda ringeto kun unu punkto supre, kun unu fina trajto antaŭen por la fina aŭ izola pozicio. Tiu litero ligiĝas al la venonta litero. En Magrebo ankoraŭ eblas trovi en skribaĵoj de la [[19-a jarcento]] kaj de la [[20-a jarcento]] la letra fa' kun la punkto sube de la litero (&nbsp;ڥ&nbsp;) reprezentante la signon ﻒ la [[ق|qaf]].
* '''[[ق|Qaf]]''' (ق): Ĝi povus esti proksima al forta ''k'' prononcata ĉe la uvulo. Ĝi estas egala al la antaŭa, kun du punktoj anstataŭ unu, sed la fina trajto faratas sub la linio. Tiu litero ligiĝas al la venonta litero. En multaj dialektoj ĝi prononcatas kun la sono de [[Plozivo|ploziva]] voĉa atako de la [[ء|hamza]], kaj en aliaj kiel voĉa qaf [ɢ] aŭ ploziva ''g'' [g].
* '''[[ك|Kaf]]''' (ك): Sono de ''k'' en ''kapo''. Ĝi havas du formojn diferencajn elekteblajn kiam ĝi estas en fina pozicio. Tiu litero ligiĝas al la venonta litero.
* '''[[ل|Lam]]''' (ل): Ĝi reprezentas sonon iele simila ''l''. Ĝi skribiĝas kiel vertikala trajto, kaj ĝi diferencatas de la álif en tio ke tiu ja ligiĝas al la venonta litero. Kiam sekvas ĝin [[ا|álif]], formas la kunmetaĵon [[لا]], nomita lam-álif.
* '''[[م|Mim]]''' (م): Sono ''m''. Ĝi havas tri eblajn formojn kaj tiu litero ligiĝas al la venonta litero.
{| align="right" class="wikitable"
! colspan="4" style="background: #ccf" | <div style="float: left;"><small>[[Lām|← Lām]]</small></div>Mīm <div style="float: right;"><small>[[Nūn|Nūn →]]</small></div>
|-
! '''Izolite'''
! '''Fine'''
! '''Interne'''
! '''Komence'''
|- bgcolor="ffffff"
| style="font-size:400%" | ﻡ
| style="font-size:400%" | ـﻢ
| style="font-size:400%" | ـﻤ
| style="font-size:400%" | ﻣ
|}
* '''[[ن|Nun]]''' (ن): Sono ''n''. Ĝi skribiĝas kiel la grupo de la [[ب|ba]], [[ت|ta']] kaj [[ث|ṯa']], escepte ĉe la formoj fina kaj izola kiuj eliras sub la linio.
* '''[[ه|Ha']]''' (ه): Sono de milda spiraĵo, kvazaŭ la prononco de ''j'' de la regionoj de la sudo de [[Hispanio]] kaj en la [[Kariba Maro|karibia zono]], aŭ la spira ''h'' de la [[angla lingvo|angla]] kaj [[germana lingvo|germana]]. Ĝi havas tri formojn kaj tiu litero ligiĝas al la venonta litero. Kun la du punktoj de la [[ت|ta']] ĝi formas la ''[[ة|tāʾ marbūṭa]]'' (ة), kiu ĝenerale indikas la [[Genro (gramatiko)|femeninan genron]].
* '''[[و|Waw]]''' (و): Ĝi havas nur unu formon kaj ĝi kuniĝas kun la antaŭa sed ne kun la venonta. Kiel konsonanto ĝi reprezentas duonvokalon kiel la ''ŭ'' en ''antaŭa''; ĝi povas utili por indiki longan vokalon ''u'' aŭ de tenilo por la [[ء|hamza]].
* '''[[ي|Ya']]''' (ي): Ĝi kuniĝas kun la con la venonta kaj skribiĝas kiel [[ب|ba]], [[ت|ta']] kaj [[ث|ṯa']] en komenca kaj interna pozicio, sed ĝi havas proprajn formojn izolan kaj finan. Kiel konsonanto ĝi reprezentas duonvokalon kiel la ''j'' de Esperanto ekzemple en ''jeno''; kiel vokalo, ĝi indikas longan ''i'', aŭ ĝi povas utili kiel tenilo por la [[ء|hamza]]. Ĝi posedas la varianton ى, kiu nomiĝas ''álif maqsura'' kaj ĝi uzatas kiel finaĵo; ĝi prononcatas tiam kiel longa ''a''.

=== Helpografemoj ===
[[Dosiero:Hamzah-individua-cropt.svg|100ra|eta|Hamza.]]
* '''[[ء|Hamza]]''' (ء): estas helpografemo de la araba alfabeto, hibrida inter litero kaj diakrito; ĝi indikas tion kio estas nomata 'vokala atako' aŭ 'alta glotalo', nome ploziva glotala sono simila al tiu kiun povas fari la hispanoj kiam diras "mira a Ana", se oni volas separi la sonojn ''a'' inter la tri vortoj por ke oni bone komprenu. Tiuj malgrandaj paŭzoj estas glotalaj frapoj similaj al la hamza. Depende de ties situacio en la vorto, ĝi aperos sen tenilo, aŭ muntata super [[ا|álif]], [[و|waw]] aŭ [[ي|ya']]. En parola araba ĝi kutimas malaperi.<ref name="grafon">Corriente, Federico (1980). «Lección 3.ª: Grafonomía». Gramática árabe. Madrid: Instituto hispano-árabe de cultura. Ministerio de Cultura. pp. 41-51. ISBN 84-7472-017-6.</ref>
* '''[[Shádda]]''' ( ّ ): indikas la duobligadon aŭ longan kvanton de la konsonanto super kiu ĝi estas skribita.<ref name=grafon/>
* '''[[Tanwin]]''' ( ً ٍ ٌ ): ĝi konsistas en la aldono de [[ن|nun]] fina al [[substantivo]] aŭ [[adjektivo]] kio ĝenerale indikas ke ĝi estas totale [[Deklinacio (gramatiko)|deklinaciebla]] kaj sintakse nedeterminata. Tamen, kelkaj [[Propra nomo|propraj nomoj]], kiuj estas semantike difinitaj substantivoj, devenas el substantivoj origine nedeterminataj kaj tiele ili konservas la nunacion. Ekz.: مُحَمَّدٌ, ''Muḥammadun'', «[[Mahomedo]]».<ref name=grafon/>

=== Specialaj grafemoj ===
* '''[[لا|Lam-alif]]''' (لا): ligaĵo formita de [[ل|lam]] sekvata de [[ا|alif]].<ref name=grafon/>
* '''[[ة|Tāʾ marbūṭa]]''' (ة): estas varianto de la litero [[ت|ta']] kiu estas uzata nur fine de vorto, indike ĝenerale la finaĵon de [[femalo|ina genro]]. En [[moderna normiga araba]] ĝi reprezentas la finan sonon /-a/ kaj, kiam ĝi estas en konstrukta stato, /-at/.<ref name=grafon/>

== Araba skribsistemo ==
{{Ĉefartikolo|Araba skrib-sistemo}}
[[Dosiero:Zaban urdu mualla.png|dekstre|eta|La frazo ''Zabān-i Urdū-yi Muʿallā'' ("La lingvo de elstara kampo") verkita en Nastalika skribo kaj urdua lingvo.]]
'''Araba skribsistemo''' estas [[skribsistemo]] uzata por skribi kelkajn lingvojn de Azio kaj Afriko, kiaj la [[Araba]], [[Mandinka lingvo|Mandinkaj dialektoj]], [[Sorana lingvo|Sorana lingvo aŭ Centra Kurda]], Luriaj dialektoj, [[Persa lingvo|Persa]], [[Urdua]], [[Paŝtoa lingvo|Paŝtoa]], [[Svahila]] kaj aliaj.<ref>Mahinnaz Mirdehghan. 2010. Persian, Urdu, and Pashto: A comparative orthographic analysis. ''Writing Systems Research'' Vol. 2, No. 1, 9–23.</ref> Eĉ ĝis la 16-a jarcento, ĝi estis uzata por skribi kelkajn tekstojn en [[Aljamiado|arabhispana]].<ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://www.bne.es/es/Micrositios/Exposiciones/MemoriaMoriscos/Obras/|titolo=Exposición Virtual. Biblioteca Nacional de España|alirdato=2012-04-06|eldoninto=Bne.es}}</ref> Ĝi estas la dua aŭ tria [[Listo de lingvoj laŭ skribsistemo|plej amplekse uzata skribsistemo]] en la mondo, post la [[Latina skribo|latina]] kaj la [[Ĉina skribo|ĉina]] (kvankam pri tiu lasta depende de la konsideroj).<ref>{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/31666/Arabic-alphabet|title=Arabic Alphabet |accessdate=2015-05-16 |publisher=Encyclopaedia Britannica online| archiveurl= https://web.archive.org/web/20150426185709/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/31666/Arabic-alphabet| archivedate= 26-a de aprilo 2015 | deadurl= no}}</ref> La araba skribo estas skribsta '''de dekstro maldekstren''' en [[kursiva]] stilo. En plej kazoj la literoj transskribas konsonantojn, aŭ konsonantojn kaj malmultajn vokalojn, kaj tiele plej arabaj alfabetoj estas [[abjad]]. Tiu skribsistemo estis unue uzata por skribi tekstojn en la araba, ĉefe la [[Korano]], la sankta libro de [[Islamo]]. Kun la etendo de Islamo, ĝi iĝis uzata por skribi lingvojn de multaj diversaj [[lingvofamilio]]j, kio kondukis al la aldono de novaj literoj kaj de aliaj simboloj, kaj tiele kelkaj versioj kiel [[kurda]], [[Ujgura lingvo|ujgura]], kaj malnova [[Bosna lingvo|bosna]] iĝis [[Abugido|abugidaj]] aŭ veraj [[alfabeto]]j. Ĝi estas ankaŭ la bazo por la tradicio de [[Islama kaligrafio|araba kaligrafio]].

=== Propono de reformo de la skribsistemo ===
Ajnaokaze, la legado postulas ian gradon de kompreno de la teksto kaj de kono de la gramatiko. Pro tiu tialo, malgranda grupo de akademianoj proponis en la [[1920-aj jaroj]] adopti la latinan alfabeton, same kiel jam estis farinta [[Turkio]], argumentante ke "aliaj popoloj legas por kompreni; ni devas kompreni por povi legi". Fakte la araba alfabeto estis rekuperita oficiale de la registaro turka en 2014, sed nur por la religia medio. La propono estis malakceptita, sed restis malferma la polemiko pri tio, ĝis kia punkto tiu skribsistemo malfaciligas la alfabetigadon. Nuntempe ekzistas tendenco opinii, ke la problemoj de alfabetigado estas ĉefe ekonomiaj kaj politikaj, ĉar ŝajne ne montras malfacilon en [[Israelo]], kiu havas similan skribsistemon, kaj same en landoj kiel [[Ĉina Popola Respubliko|Ĉinio]] aŭ [[Japanio]], kondiĉe ke oni havas necesajn rimedojn kaj politikan volon.

== Arabaj ciferoj ==
Estas tri tipoj de ciferoj en la araba skribsistemo; unuflanke estas la orientaj ciferoj, dividitaj en: arabaj, uzataj ĉefe en la tuta ''[[Maŝreko]]'', kaj persaj, uzataj en la araba skribo de [[Irano]], [[Pakistano]] kaj [[Barato]]. Aliflanke estas la nomataj arabecaj ciferoj, de komuna uzado en la plej parto de la mondo, uzataj en la landoj de la [[Magrebo]]. Ĉiuj tamen devenas de [[Hindio]], en diversaj epokoj.

Arabaj ciferoj estas, proprasence, la formo de la ciferoj uzataj en la araba lingvo: ٩ ٨ ٧ ٦ ٥ ٤ ٣ ٢ ١ ٠.
[[Dosiero:EgyptphoneKeypad.jpg|dekstra|eta|Moderna araba telefona klavaro kun du formoj de arabaj ciferoj: okcidentarab/eŭropaj ciferoj maldekstre kaj orientarabaj ciferoj dekstre.]]
[[Dosiero:Numeros_arabigos_(Árabe)_2013-04-9_15-59.jpg|dekstra|350ra|eta|Arabaj ciferoj.]]
[[Dosiero:13-08-06-abu-dhabi-by-RalfR-102.jpg|eta|altdekstre|Arabaj kaj eŭropaj ciferoj en trafiksignalo en Abu Dabi.]]
{| class="wikitable col1cen col2cen col3cen"
|-----
! colspan="2" | Orientaj ciferoj
|-----
! Arabaj !! Persaj !! Ekvivalento
|-----
| <font size=+2>٠</font>
| <font size=+2>۰</font>
| 0
|-----
| <font size=+2>١</font>
| <font size=+2>۱</font>
| 1
|-----
| <font size=+2>٢</font>
| <font size=+2>۲</font>
| 2
|-----
| <font size=+2>٣</font>
| <font size=+2>۳</font>
| 3
|-----
| <font size=+2>٤</font>
| <font size=+2>۴</font>
| 4
|-----
| <font size=+2>٥</font>
| <font size=+2>۵</font>
| 5
|-----
| <font size=+2>٦</font>
| <font size=+2>۶</font>
| 6
|-----
| <font size=+2>٧</font>
| <font size=+2>۷</font>
| 7
|-----
| <font size=+2>٨</font>
| <font size=+2>۸</font>
| 8
|-----
| <font size=+2>٩</font>
| <font size=+2>۹</font>
| 9
|}

== Duskribismo ==
[[Nikola Raŝiĉ]] en sia eseo ''Digrafio: Speciala kazo de rilato inter lingvo kaj skribo''<ref>Nikola Raŝiĉ, ''Digrafio: Speciala kazo de rilato inter lingvo kaj skribo'' [2000]. En ''[[Interlingvo inter Lingvoj. Prilingvaj Eseoj]]'', diversaj aŭtoroj, [[UEA]], [[Roterdamo]], [[2015]]. ISBN 9789290171232. 271 paĝoj. Paĝoj 47-66.</ref> ekas el la analizo de la rilato inter la parola kaj la skriba lingvoj, nome la [[skribsistemo]]. La sinsekvo okazas ĉiam en tiu direkto: unue oni parolas, poste oni skribas. En tiu evoluo iam oni elektas [[alfabeto]]n kaj tio estas socia, politika kaj tre ofte eĉ religia decido. Tiu elekto povas esti ne ununura, tiele Rasiĉ klarigas la koncepton de duskribismo, kiel "du alfabetoj ene de unu lingva komunumo", kaj ene de ĝi la pli specifa kazo de digrafio nome kiam la uzo de diversaj skribsistemoj estas "socifunkcie determinita". Foje la kunekzisto de la du alfabetoj povas indiki kazon de transiro de unu al la alia, tiele temus pri alfabetŝanĝo por kio ĉiam estas kulturaj, sociaj, politikaj, ekonomiaj auz eĉ religiaj faktoroj kaj tialoj. Foje ne temas pri du alfabetoj, sed pri du [[ortografio]]j, kaj denove oni devas analizi kiuj kaj kiaj estas la tialoj de tio. La aŭtoro proponas diversajn konceptojn, terminojn (kiaj ''skizoskribio'' kaj ''skizografio'') same kiel komentas la diversajn kazojn en precizajn lingvajn situaciojn de ĉiuj kontinentoj. Ekzemple oni analizas almenaŭ supraĵe la kunvivadon kaj kelkajn historiajn elektojn aŭ ŝanĝojn de alfabetoj en [[Balkanio]] ĝis [[Moldavio]] ĉefe rilate al la [[cirila]] kaj al la latina alfabetoj, sed ankaŭ kun historia uzado de la [[araba]]. Kiam okazas skismografio, temas pri "konkurenco de du alfabetoj", kiel okazis kaj okazas en [[Hindio]] ĉefe inter arabidaj haj hindidaj normoj. La kazo de [[Bosnio]] estas speciale studita. Ĉiuj tiuj kazoj estas diferencaj el la pura diglosio, kie nepras diferenco de socia prestiĝo, dum ĉe duskribismo la divido de la taskoj estas ĉefe funkcia.

== Bildaro ==
<gallery>
Dosiero:Alfabeto arabe.png|Araba alfabeto.
Dosiero:Arabic speaking world.svg|Araba kiel oficiala lingvo.
Dosiero:Large Koran.jpg|Versoj de la Korano en klasika araba.
Dosiero:Ilkhanid Quran.jpg|Arablingva Korano kun interlinia persa traduko el la epoko de [[Ilĥanlando]].
Dosiero:Chinese quran.jpg|Versoj 33-a kaj 34-a de suraro ''Yā Sīn'' kun ĉina traduko de la Korano.
</gallery>

== Referencoj ==
{{Referencoj}}

== Literaturo ==
* Esperanto-araba lernolibro. N. Isaac. Lerniloj, vortaroj / araba. 68 paĝoj.
* Bateson, Mary Catherine (2003), Arabic Language Handbook, Georgetown University Press, ISBN 0-87840-386-8
* Busquets Mulet, Jaime, Gramática elemental de la lengua árabe, Kvina eldono, Palma de Mallorca, 1970.
* Durand, Olivier; Langone, Angela D.; Mion, Giuliano (2010), Corso di Arabo Contemporaneo. Lingua Standard, Milano: Hoepli, ISBN 978-88-203-4552-5
* Hanna, Sami A.; Greis, Naguib (1972), Writing Arabic: A Linguistic Approach, from Sounds to Script, Brill Archive, ISBN 90-04-03589-3
* Haywood; Nahmad (1965), A new Arabic grammar, London: Lund Humphries, ISBN 0-85331-585-X
* Mion, Giuliano (2007), La Lingua Araba, Rome: Carocci, ISBN 978-88-430-4394-1
* Mumisa, Michael (2003), Introducing Arabic, Goodword Books, ISBN 81-7898-211-0
* Procházka, S. (2006), ""Arabic"", Encyclopedia of Language and Linguistics (2-a eld.)
* Thelwall, Robin (2003). "Arabic". Handbook of the International Phonetic Association a guide to the use of the international phonetic alphabet. Cambridge, UK: Cambridge. ISBN 0-521-63751-1.
* Vaglieri, Laura Veccia, Grammatica teorico-pratica della lingua araba, Rome: I.P.O.
* Versteegh, Kees (1997), The Arabic Language, Edinburgh University Press, ISBN 90-04-17702-7
* Watson, Janet (2002), The Phonology and Morphology of Arabic, New York: Oxford University Press, ISBN 0-19-824137-2

== Vidu ankaŭ ==
* [[Araba lingvo]]
* [[Araba skrib-sistemo]]
* [[Arabskriba kaligrafio]]
* [[Aravrit (skribo)]]
* [[Eŭropaj ciferoj]]
* [[Kufa skribo]]

== Eksteraj ligiloj ==
* (Esperanto) [https://pacamondo.blogspot.com/2021/05/araba-alfabeto-por-esperantistoj.html Araba alfabeto por esperantistoj]

{{Havenda artikolo|Araba alfabeto}}
{{Tradukita|lingvo= es |artikolo=Alfabeto árabe |revizio=95728886}}{{Referencoj}}{{Projektoj}}
{{Bibliotekoj}}

[[Kategorio:Araba alfabeto| ]]