Vidi fonton por Interreta Arkivo

{{Informkesto organizaĵo
| nomo              = Internet Archive
| eonomo            = Interreta Arkivo
| emblemo           = {{#invoke:Wikidata|claim|P154}}
| bildo             = 2018-1130-internet-archive-visit-by-wikimedians-05.jpg
| bildo_priskribo   = Sidejo de la Interreta Arkivo
| grandeco de bildo =
| tipo              = [[neprofitcela organizaĵo]]
| celo              =
| agareo            =
| fondodato         =  {{#invoke:Wikidata|claim|P571}}
| mapo              =
| sidejo            = [[San-Francisko]], [[Kalifornio]], [[Usono]]
| estro             = {{#invoke:Wikidata|claim|P169}}<!-- se vi metas informon ĉi tie, ne forgesu indiki jaron de ekofico -->
| dungitaro         = <!-- se vi metas informon ĉi tie, ne forgesu indiki jaron -->
| lingvoj           = angla
| TTT-ejo           = {{oficiala retejo}}
|latitudo      = {{#invoke:Wikidata|claim|P625|parameter=latitude}}
|longitudo     = {{#invoke:Wikidata|claim|P625|parameter=longitude}}
|regiono-ISO=US-CA
|Mapo en angulo=<!--funkcias eĉ sen valoro!-->
|situo sur mapo=
|zomo=13
}}
La '''Interreta Arkivo''', esperantlingve alternative ankaŭ literumebla '''Interreta Arĥivo''', aŭ [[angle]] '''''Internet Archive''''' estas soci-utila diĝita [[biblioteko]] kun la fiksita misio de "universala aliro al ĉiu scio." <ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://www.archive.org/about/faqs.php#296|titolo=Internet Archive Frequently Asked Questions|alirdato=13-a de aprilo 2013|eldoninto=Interreta Arkivo}}</ref><ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://www.archive.org/details/SDForumBK|titolo=Internet Archive: Universal Access to all Knowledge|alirdato=13-a de aprilo 2013|eldoninto=Interreta Arkivo}}</ref> Ĝi disponigas permanentan stokadon de kaj libera publika aliro al kolektoj de ciferecigitaj materialoj, inkluzive de [[retejo]]j, [[muziko]], movantaj bildoj, kaj preskaŭ tri milionoj da publikdomenaj [[libro]]j. En oktobro 2012, ĝia kolekto pintis 10 [[petabajto]]jn.<ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://blog.archive.org/2012/10/26/10000000000000000-bytes-archived/|titolo=10,000,000,000,000,000 bytes archived!|dato=26-a de oktobro 2012|verko=rettaglibro de Interreta Arkivo|citaĵo=Marde, la [[25-an de oktobro]] 2012, centoj da Interretarkivaj subtenantoj, volontuloj kaj stabanaro celebris la aldonon de la 10,000,000,000,000,000a [[bajto]] al la arkiva amaskolekto.}}</ref><ref>Brown, A. (2006). ''Archiving websites: A practical guide for information management professionals''. Londono: Facet Publishing. p. 9.</ref> Aldone al ĝia arkivadfunkcio, la Arkivo estas aktivista organizaĵo, rekomendata por libera kaj malferma Interreto.

La Interreta Arkivo permesas al publiko alŝuti kaj elŝuti diĝitan materialon al ĝia datuma reto, sed la plejparto de siaj datumoj estas trankvile aŭtomate stokita de retejoj, kiuj laboras por konservi kiom multe de la publika reto kiel eble.

En oktobro 2024 la servo subite ne estis alirebla, kaj post kelkaj tagoj revenis kiel nur-lega oferto. Do ekde tiam ĝis almenaŭ la komenco de novembro 2024 ne eblas mem peti arkivigojn de paĝoj. Institucioj kiel la instituto ''Brownstone'' de la [[libertariano|libertariana]] verkisto ''Jeffrey Tucker'' ([[d:Q6176322|en vikidatumoj]]) tre kritike publikigis fonajn informojn pri tio.<ref>[https://brownstone.org/articles/they-are-scrubbing-the-internet-right-now/ artikolo ''They Are Scrubbing the Internet Right Now''] ("ili [[balailo|forbalaigas]] aŭ 'purigas' la interreton ĝuste nun", angla teksto ankaŭ havebla sondosiere, [https://archive.ph/Oka46 arkivigita la 3-an de novembro 2024 en retejo '''archive.ph''] de la alternativa arkivejo [[archive.today]]) </ref>

== Wayback Machine ==
Detala artikolo ⇒ ''[[Wayback Machine]]''

La interreta arkivo aŭ ''The Wayback Machine'', enhavas pli ol 150+ miliardojn da interretaj asimiladoj (kaptaĵoj).<ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://archive.org/projects/|titolo=Internet Archive: Projects|alirdato=6a de Marto 2013|eldoninto=Interreta Arkivo}}</ref><ref>Grotke, A. (Decembro 2011). [http://www.infotoday.com/cilmag/dec11/Grotke.shtml "Web Archiving at the Library of Congress"]. ''Computers In Libraries'', v.31 n.10, p. 15-19. Information Today.</ref> La Arkivo ankaŭ kontrolas unu el la mondaj plej grandaj librociferecigaj projektoj.
[[Dosiero:Videocassettes and VCRs at Internet Archive.jpg|alternative=Vidkasedoj ĉe la Interreta Arkivo|eta|[[Videobendo|Videokasedoj]] ĉe la Interreta Arkivo]]
Fondita fare de [[Brewster Kahle]] en 1996, la Arkivo estas sociutila [[neprofitcela organizaĵo]] funkcianta en [[Usono]]. Ĝi havas jaran [[buĝeto]]n de 10 milionoj da Usonaj Dolaroj, derivitaj de gamo da fontoj: enspezo de siaj retserĉantaj servoj, diversaj partnerecoj, stipendioj, donacoj, kaj la Kahle-Austin-Fondaĵo.<ref>{{Cite journal|url=http://www.cabinetmagazine.org/issues/10/womack.php |issue=10 |date=Spring 2003 |title=Who Owns History? |first=David |last=Womack|magazine=Cabinet Magazine}}</ref> Ĝia ĉefsidejo estas en [[San Francisco]], [[Kalifornio]], kie proksimume 30 el ĝiaj 200 dungitoj laboras. La plej granda parto de ĝia dungitara laboro okazas en ĝiaj libro-skanadaj centroj. La Arkivo havas [[datumcentro]]jn en San Francisco, [[Redwood City]], kaj [[Richmond]], ĉio en Kalifornio. Ĝia kolekto estas spegulita por stabileco kaj eltenivo ĉe la ''Bibliotheca Alexandrina'' en [[Egiptio]].<ref>[http://www.archive.org/about/bibalex.php "Donation to the new Library of Alexandria in Egypt"]; Aleksandrio, Egiptio; la 20-an de aprilo 2002. [http://www.archive.org/about/bibalex_p_r.php Bibliotheca Alexandrina]. ''Interreta Arkivo''.</ref>

La Arkivo estas membro de la ''International Internet Preservation Consortium'' (angle: Internacia interreta konservada konsorcio).<ref>[https://web.archive.org/web/20100613021711/http://netpreserve.org/about/memberList.php "Members"] International Internet Preservation Consortium. Netpreserve.org</ref> Tiu soci-utila diĝita biblioteko estis oficiale indikita kiel biblioteko fare de la Ŝtato de Kalifornio en 2007.<ref>[http://www.archive.org/iathreads/post-view.php?id=121377 "Internet Archive officially a library"], la 2-an de majo 2007. ''Interreta Arkivo''</ref>

== Interreta enarĥivigo ==
=== Wayback Machine ===
Per la uzo de la arkiviga servo ''[[Wayback Machine]]'' eblas aliri retejajn enhavojn kiuj ne plu estas alimaniere alireblaj ol pro konservado de kopio en la arkiviga servo. La 12-an de majo 1996 estas la dato de la plej malnovaj enarkivigitaj paĝoj en web.archive.org (WayBack Machine), kiel ekzemple la ĉefpaĝo de la retejo infoseek.com <ref>(en) "''[https://archive.org/post/60275/what-is-the-oldest-page-on-the-wayback-machine Internet Archive Forums: What is the oldest page on the Wayback Machine?]''" (angle: Kio estas la plej malnova paĝo sur la "Wayback" Maŝino?). ''archive.org ,'' arĥivigita de la originalo, la 11-an de marto 2019.</ref>.

=== Archive-it ===
Kreita komence de la jaro 2006, ''Archive-it'' <ref>(en) "[http://www.archive-it.org/ archive-it.org]", [https://web.archive.org/web/20130414092416/http://archive-it.org/ arkivigita] de la originalo la 14-an de aprilo 2013.</ref> (arkivigu ĝin) estas TTT-enarkiviganta abonservo kiu permesas instituciojn kaj individuojn konstrui kaj konservi kolektojn de ciferecaj enhavoj kaj krei ciferecajn arkivojn. ''Archive-it'' permesas la uzanton personigi la enhavojn kiujn ili deziras konservi pro kialoj kiel [[kultura heredaĵo]]. Tra reta aplikaĵo, partneroj de ''Archive-it'' povas rikolti, katalogi, administri, foliumi, serĉi kaj vidi iliajn enarĥivigitajn kolektojn<ref>(en) Goel, Vinay (la 23-an de oktobro 2016). "''[https://blog.archive.org/2016/10/23/defining-web-pages-web-sites-and-web-captures/ Defining Web pages, Web sites and Web captures]''", [[Interreta Arkivo]], [https://web.archive.org/web/20181209195730/https://blog.archive.org/2016/10/23/defining-web-pages-web-sites-and-web-captures/ arĥivita] de la originalo, la 9-an de decembro 2018.</ref>. Archive-it havas partnerajn instituciojn en almenaŭ en 17 landoj: ĉefe por kolektoj de registaroj, universitatoj, muzeoj kaj kulturaj organizaĵoj.
[[Dosiero:Scribe Machine Acquisition 3.jpg|alternative="Scribe", laborstacio por skanado de libroj|eta|{{centre|"'''''Scribe'''''", laborstacio por [[skanado]] de [[libro]]j kiun la arkivo uzas en trideko da skanadocentroj en kvin landoj}}]]

=== Skanado de libroj ===
Inter pri 2006 kaj 2008, [[Microsoft]] havis specialan rilaton kun Interreta Arkivo tra la projekto ''[[:en:Live Search Books|Live Search Books]] (angla vikipedio)'' kiu celis skani librojn. Tio rezultis en kolekto de pli ol 300 000 libroj. Microsoft donis financan subtenon kaj helpis disponigi la skanilojn. Depost la 23-an de majo 2008, Microsoft kiu financis la projekton ''Live Search Books'' (en) permesante rete traŝerĉi librojn en la Interreta Arkivo, kiu rezultis en pli ol 300 000 skanitaj libroj ne daŭrigis la projekton<ref name=":0">(en) "''[https://web.archive.org/web/20080820220749/http://blogs.msdn.com/livesearch/archive/2008/05/23/book-search-winding-down.aspx Book search winding down]''". MSDN Live Search Blog'','' la 23-an de majo 2008, arĥivite de la [http://blogs.msdn.com/livesearch/archive/2008/05/23/book-search-winding-down.aspx originalo] la 20-an de aŭgusto 2008.</ref>. Microsoft disponigis siajn skanitajn librojn sen kontrakta restrikto kaj donacis la skanadan aparataron al siaj eksaj partneroj<ref name=":0" />

En 2013 [[Aaron Swartz]] kaj amikoj klopodis disponigi en ''Interreta Arkivo'' centmilojn da libroj en publika havaĵo kun la intenco ke ĝi restu alirebla al la publiko<ref>(en) [[Brewster Kahle]], ''[https://archive.org/details/AaronSwartzMemorialAtTheInternetArchive?start=4680 Aaron Swartz memorial at the Internet Archive]'', 2013-01-24, via [https://wellpreparedmind.wordpress.com/2013/02/07/aaron-swartz-freed-over-900000-public-domain-books-from-googles-restrictions/ The well-prepared mind] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20140814000000/https://web.archive.org/web/20140814162152/http://wellpreparedmind.wordpress.com/2013/02/07/aaron-swartz-freed-over-900000-public-domain-books-from-googles-restrictions/ |date=2014-08-14 }}, via [http://scinfolex.com/2013/02/06/cest-aaron-swartz-qui-liberait-les-livres-de-google-books-sur-internet-archive/ S.I.Lex] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20140808000000/https://web.archive.org/web/20140808094118/http://scinfolex.com/2013/02/06/cest-aaron-swartz-qui-liberait-les-livres-de-google-books-sur-internet-archive/ |date=2014-08-08 }}.</ref>.

La librolega [[retaplikaĵo]] 'BookReader'<ref name=":1">(en) "''[[iarchive:BookReader|Internet Archive BookReader]]''", archive.org. [https://web.archive.org/web/20190621131721/https://archive.org/details/BookReader arkivigita] de la originalo la 21-an de junio 2019.</ref> de la [[Interreta Arkivo]], konstruita en ties retejo, havas funkciojn kiel la montrado de ununura paĝo, de du paĝoj samtempe aŭ de [[Miniaturo (komputado)|miniatura bildo]]; plena ekrano; ''zomi'', do pli aŭ malpli grandigi la detalojn, altrezoluciaj bildoj kaj foliumado<ref name=":1" /><ref>(en) Kaplan, Jeff, "''[https://blog.archive.org/2010/12/10/2685/ New BookReader!]''". la 10-an de decembro 2010, blog.archive.org'','' [https://web.archive.org/web/20190621200255/https://blog.archive.org/2010/12/10/2685/ Arĥivita] de la originalo la 21-an de junio 2019.</ref>.

=== Listo de librociferecigaj sponsoroj ===
Pli ol 50 sponsoroj (2018) helpis la Interretan Arkivon provizi pli ol 5 milionoj da skanitaj libroj (teksterojn). De ĉi tiuj, pli ol 2 milionoj estis skanitaj de la Interreta Arkivo mem, financita de ĝi mem aŭ de MSN, la [[Universitato de Toronto]] aŭ de la Fondumo Kahle/Austin kiu estas la fondinto de la Interreta Arkivo<ref>(en) "''[https://catalogd.archive.org/metamgr.php?f=histogram&group=sponsor&w_identifier=*&w_mediatype=texts&w_collection=*libraries Internet Archive meta manager]''". [https://web.archive.org/web/20190127064912/https://catalogd.archive.org/metamgr.php?f=histogram&group=sponsor&w_identifier=*&w_mediatype=texts&w_collection=*libraries Arĥivita] de la originalo, la 27-an de januaro 2019.</ref>.

=== Malfermita Biblioteko ===
La Malfermita Biblioteko estas alia projekto de ''Interreta Arkivo''. La vikio serĉas inkluzivi retpaĝon por ĉiu libro iam ajn eldonita. Ĝi ankaŭ celas esti rete alirebla publika biblioteko, kiu enhavas la plenajn tekstojn de proksimume 1 600 000 libroj en [[publika havaĵo]] (el rezervo de la pli ol kvin milionoj de la ĉefa [[Interreta Arkivo|teksta kolekto]]), tute legeblaj, elŝuteblaj kaj plentekste traserĉeblaj.

== Kelkaj similaj projektoj ==
* ''arkiviga servo ''[[Wayback Machine]]'', parto de la Interreta Arkivo
* [[Project Gutenberg|Projekto Gutenberg]]
* [[LibriVox]]
* [[archive.today]] (antaŭe ''archive.is'')
* Internet Memory Foundation ("fondaĵo pri Interreta Memoro", sidejo en [[Amsterdamo]] kaj aktiva inter 2004 kaj aŭgusto 2018)

== Eksteraj ligiloj ==
* [https://www.archive.org Retejo de la Interreta Arkivo] ({{en}})

== Koordinatoj de la centra arkivejo ==
{{Koord|37|46|56.3|N|122|28|17.65|W|type:landmark|display=inline}}

== Referencoj ==
{{Referencoj}}
{{Projektoj}}
{{Bibliotekoj}}

[[Kategorio:Interreto]]
[[Kategorio:Kalifornio]]
[[Kategorio:Bibliotekoj]]
[[Kategorio:Arkivoj]]
[[Kategorio:Neprofitcelaj organizaĵoj]]