Vidi fonton por Inĝenierarto

{{Scienco}}
'''Inĝenierarto'''<ref>[https://vortaro.net/#in%C4%9Denierarto_kdc mencio de la vorto "inĝenierarto" en la] [[Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto]]</ref> (aŭ '''inĝenierado''')<ref>Ankoraŭ uzatas alternativaj titoloj "inĝeniera scienco" kaj la [[neologismo]] "inĝenierio"<sup>[https://vortaro.net/#in%C4%9Denierio_kdc]</sup>, kiuj ĉiuj temas pri la sama koncepto.</ref> estas la aplikado de [[scienco]] al homaj bezonoj. Ĉi tio estas farata per [[scio]], [[matematiko]] kaj [[sperto]] aplikataj al la konstruado de utilaĵoj aŭ [[procezo]]j. Profesiuloj pri inĝenierarto estas nomataj [[inĝeniero]]j.

Same kiel en la bazaj sciencoj, ankaŭ la inĝenierarto multe aplikas diversajn teknikojn por utiligi sian sciaron. Do, inĝenierarto estas ''ĝenerala'' sciaro pri tio, kion oni produktas kaj kiel tion fari. Pri pli ''detaleca'' sciaro pri specifaj solvoj, kiuj ebligas pli efikan produktadon, vidu [[teknologio]]n kaj [[tekniko]]n.

'''Inĝenierarto''' aplikas sciojn de [[scienco|sciencaj]], [[ekonomiko|ekonomikaj]], sociaj kaj praktikaj (teknikaj) fakoj por [[invento|inventado]], [[desegno|desegnado]], konstruado kaj bontenado de maŝinoj, esplorado kaj plibonigado de strukturoj, maŝinoj, ilaroj, sistemoj, materialoj kaj procezoj.

La fako inĝenierado estas tre larĝa, kaj enhavas ampleksan gamon de pli specializitaj branĉoj de inĝenierado, ĉiu kun pli specifa emfazo sur partikularaj areoj de aplikita scienco, teknologio kaj tipoj de aplikado.

La termino inĝenierado devenas de la [[latina]]j vortoj ''ingenium'', kiu signifas "lerteco", kaj ''ingeniare'', kiu signifas "koncepti, plani, prilabori".

[[Dosiero:Maquina vapor Watt ETSIIM.jpg|eta|300px|La [[vapormaŝino]] estis ĉefa pelilo de la [[Industria Revolucio]], kaj markis la gravon de inĝenierarto en la moderna historio. Tiu maŝino estas ekspoziciata en la [[Politeknika Universitato de Madrido]].]]

==Historio==
[[Dosiero:Acueducto Cadiz.jpg|eta|Sektoro de la antikvepoka [[akvedukto]] (nuna [[Kadizo]], [[Hispanio]]). Multaj urboj de la [[Antikveco|antikva mondo]] uzis tubojn el ligno, ceramiko aŭ ŝtono. La kalkuloj pri niveloj, akvokvanto kaj subtenado postulis altan sciaron pri inĝenierarto.]]
La inĝenierarto ekzistis el la [[Antikveco]], kiam la homo elpensis inventaĵojn kiel la [[kojno]], la [[levilo]], la [[rado]] kaj la [[pulio]] inter aliaj multaj inventoj.

La termino "inĝenierarto" estas derivata de la vorto "inĝeniero", kiu siavice venas de la 14-a jarcento kiam "inĝeniero" (laŭvorte, tiu kiu konstruas aŭ funkciigas maŝinon de sieĝo) referencas al «konstruisto de militmaŝinoj».<ref> ''Oxford English Dictionary'': "engineer". </ref> En tiu kunteksto, nun eksmoda, «motoro» referencis militmaŝinon, tio estas, un mekanika artefakto uzita en militoj (por ekzemplo, [[Katapulto (armilo)|katapulto]]. La vorto «motoro» (en angla «engine») per si mem estas de pli antikva deveno, kaj siavice deriviĝis de la latina "ingenium" (ĉirkaŭ 1250), kiu signifas «denaskan kvaliton, speciale pri mensa povo, tial, inteligentan inventaĵon».<ref> Origin: 1250–1300; ME engin; "ingenium nature, innate quality, esp. mental power, hence a clever invention, equiv. to in- + -genium, equiv. to gen- begetting;" Fonto: ''Random House Unabridged Dictionary'', Random House, Inc. 2006. </ref>

Poste, kiam la dezajno de civilaj strukturoj, kiel pontoj kaj konstruaĵoj, maturiĝis kiel teknika fako, la termino "civila inĝenierado"<ref>ECDP Britannica</ref> eniris en la vortotrezoro kiel maniero distingi inter tiuj kiuj specializiĝas en la konstruado de tiuj nemilitaj projektoj kaj tiuj kiuj partoprenas en la fako de la [[milita teknologio|milita inĝenierado]]. 

=== Antikveco ===
[[Dosiero:Mosaic Ancient Lighthouse of Alexandria.jpg|thumb|maldekstre|Mozaiko kiu reprezentas la Lumturon de Aleksandrio, (nome "{{lang|grc|Ο ΦΑΡΟϹ}}"), devena de Olbia, [[Libio]], ĉirkaŭ la 4-a jarcento n.e.]]
La [[piramidoj de Egipto]], [[zigurato]]j de [[Mezopotamio]], la [[Akropolo]] kaj la [[Partenono]] en Grekio, la romiaj akveduktoj, la [[Via Appia]] kaj la [[Koliseo]], [[Teotihuacán]], kaj la [[Templo Brihadisvara]] de [[Tanĝavur]], inter multaj aliaj strukturoj, ekstaras kiel atesto de la inventemo kaj lerteco de la civilaj kaj militaj inĝenieroj de la antikveco. Ankaŭ aliaj monumentoj aŭ strukturoj, kiuj jam ne ekzistas, kiel la [[Pendoĝardenoj de Babilono]] kaj la [[Lumturo de Aleksandrio]], estis gravaj atingoj de iamaj inĝenierarto kaj estis konsiderataj inter la plej gravaj el la [[Sep mirindaĵoj de la antikva mondo]].

La ses klasikaj simplaj maŝinoj estis konataj jam en la antikva [[Proksima Oriento]]. La [[kojno]] kaj la [[dekliva ebeno]] ([[ramplo]]) estis konata jam el prahistoriaj tempoj.<ref> Moorey, Peter Roger Stuart (1999). ''Ancient Mesopotamian Materials and Industries: The Archaeological Evidence''. Eisenbrauns. ISBN 978-1-57506-042-2. </ref> La rado, kune kun la mekanismo de rado kaj akso, inventiĝis en Mezopotamio (aktuala Irako) dum la kvina karmilo antaŭ nia erao.<ref> D.T. Potts (2012). ''A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East''. p. 285. </ref> La mekanismo de levilo aperis por la unua fojo antaŭ ĉirkaŭ 5 000 jaroj en [[Proksima Oriento]], kie oni uzis por simpla pesilo,<ref name="Paipetis" > Paipetis, S. A.; Ceccarelli, Marco (2010). ''The Genius of Archimedes – 23 Centuries of Influence on Mathematics, Science and Engineering: Proceedings of an International Conference held at Syracuse, Italy, June 8–10, 2010''. Springer Science & Business Media. p. 416. ISBN 978-90-481-9091-1. </ref> kaj por movi grandajn objektojn en la antikva teknologio egipta.<ref> Clarke, Somers; Engelbach, Reginald (1990). [https://archive.org/details/ancientegyptianc0000clar ''Ancient Egyptian Construction and Architecture''.] Courier Corporation. pp. 86–90. ISBN 978-0-486-26485-1. </ref> La levilo estis uzita ankaŭ en la [[baskulputo]] (mekanismo por plialtigi akvon), nome la unua grumaŝino, kiu aperis en Mezopotamio ĉirkaŭ la jaro 3000 a.n.e.,<ref name="Paipetis" /> kaj poste en la teknologio de la [[Antikva Egipto]] ĉirkaŭ la jaro 2000 a.n.e.<ref> Faiella, Graham (2006). [https://books.google.es/books?id=bGMyBTS0-v0C&pg=PA27&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false ''The Technology of Mesopotamia''.] The Rosen Publishing Group. p. 27. ISBN 978-1-4042-0560-4. </ref> La plej antikva registro de pulioj venis de Mezopotamio komence de la dua jarmilo a.n.e.,<ref name="Moorey" > Moorey, Peter Roger Stuart (1999). [https://archive.org/details/ancientmesopotam00moor ''Ancient Mesopotamian Materials and Industries: The Archaeological Evidence''.] Eisenbrauns. p. 4. ISBN 978-1-57506-042-2. </ref> kaj de la antikva Egipto dum la 12a Dinastio (1991-1802 a.n.e.).<ref> Arnold, Dieter (1991). [https://archive.org/details/buildinginegyptp00unse ''Building in Egypt: Pharaonic Stone Masonry''.] Oxford University Press. p. 71. ISBN 978-0-19-511374-7. </ref> La [[ŝraŭbo]], nome la lasta de la simplaj maŝinoj kiujn oni inventis en la antikveco,<ref> Woods, Michael; Mary B. Woods (2000). [https://books.google.es/books?id=E1tzW_aDnxsC&pg=PA58&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false ''Ancient Machines: From Wedges to Waterwheels''.] USA: Twenty-First Century Books. p. 58. ISBN 0-8225-2994-7. </ref> aperis por la unua fojo en Mezopotamio dum la periodo novasiria (911-609) a. C.<ref name="Moorey" /> La piramidojn de Egipto oni konstruis uzante tri el la ses simplaj maŝinoj, nome la dekliva ebeno, la kojno kaj la levilo, por krei strukturojn tiom enormajn kiel la [[Piramido de Keopso]].<ref> Wood, Michael (2000). [https://archive.org/details/ancientcommunica00wood/page/34/mode/2up ''Ancient Machines: From Grunts to Graffiti''.] Minneapolis, MN: Runestone Press. pp. 35, 36. ISBN 0-8225-2996-3. </ref>

[[Dosiero:Kheops-Pyramid.jpg|eta|dekstre|250ra|La komplekseco de la [[Piramido de Keopso]] postulis altnivelajn sciarojn de konstruinĝenierarto.]]
La unua civila inĝeniero konata laŭ sia nomo estas [[Imhotepo]].<ref> Brita Enciklopedio. Art: Engineering </ref> Kiel unu de la funkciuloj de la faraono [[Ĝoser]], probable dezajnis kaj superrigardis la konstruadon de la piramido de Ĝoser (nome la ŝtuparpiramido) en [[Sakkara]], [[Egipto]], ĉirkaŭ la jaro 2630 ĝis la karo 2611 a.n.e.<ref> Kemp, Barry J. (7a de Majo, 2007). ''Ancient Egypt: Anatomy of a Civilisation''. Routledge. p. 159. ISBN 978-1-134-56388-3. </ref> La unuaj praktikaj maŝinoj funkciigitaj per akvo, nome la [[akvorado]] kaj la akvomuelejo, aperis por la unua fojo en la [[Persa Imperio]], en tio kio estas nun Irako kaj Irano, komence de la 4-a jarcento a.n.e.<ref> Selin, Helaine (2013). ''Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Westen Cultures''. Springer Science & Business Media. p. 282. ISBN 978-94-017-1416-7. </ref>

En la nubia [[Regno de Kuŝ]] disvolviĝis la [[sakia]] dum la 4-a jarcento a.n.e., kiu dependis de la animala energio anstataŭ de la homa energio.<ref> G. Mokhtar (1a de Januaro, 1981). ''Ancient civilizations of Africa''. Unesco. International Scientific Committee for the Drafting of a General History of Africa. p. 309. ISBN 978-0-435-94805-4. </ref> La "hafiroj" (pluvakvaj rezervujoj) disvolviĝis kiel un tipo de akvostokejo en Kuŝ por stoki kaj rezervi akvon, same kiel por ebligi [[irigacio]]n.<ref> Fritz Hintze, ''Kush XI''; pp. 222-224. </ref> Oni uzis sapeistojn por konstrui ŝoseojn dum la militkampanjoj.<ref>[https://www.touregypt.net/featurestories/siegewarfare.htm «Siege warfare in ancient Egypt».] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20240701213136/https://www.touregypt.net/featurestories/siegewarfare.htm |date=2024-07-01 }} Tour Egypt. Konsultita la 23an de majo 2020.</ref> La kuŝitaj prauloj konstruis rokĉizitajn templojn dum la [[Bronzepoko]] inter la jaroj 3700 kaj 3250 a.n.e.<ref> Bianchi, Robert Steven (2004). [https://archive.org/details/dailylifenubians00bian ''Daily Life of the Nubians''.] Greenwood Publishing Group. p. 227. ISBN 978-0-313-32501-4. </ref> Oni kreis ankaŭ [[basforno]]jn kaj [[altforno]]n dum la 7-a jarcento a.n.e. en Kuŝ.<ref>Humphris, Jane; Charlton, Michael F.; Keen, Jake; Sauder, Lee; Alshishani, Fareed (2018). «Iron Smelting in Sudan: Experimental Archaeology at The Royal City of Meroe». ''Journal of Field Archaeology'' 43 (5): 399. ISSN 0093-4690. doi:10.1080/00934690.2018.1479085.</ref> <ref>Collins, Robert O.; Burns, James M. (8a de februaro 2007). [https://books.google.es/books?id=PZcX2jQFTRcC&pg=PA61&redir_esc=y ''A History of Sub-Saharan Africa''.] Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-86746-7 – via Google Books.</ref> <ref>Edwards, David N. (29a de julio 2004). [https://books.google.es/books?id=6tsaBtp0WrMC&pg=PA173&redir_esc=y ''The Nubian Past: An Archaeology of the Sudan''.] Taylor & Francis. ISBN 978-0-203-48276-6 – via Google Books.</ref> <ref>Humphris J, Charlton MF, Keen J, Sauder L, Alshishani F (Junio 2018). «Iron Smelting in Sudan: Experimental Archaeology at The Royal City of Meroe». ''Journal of Field Archaeology'' 43 (5): 399-416. doi:10.1080/00934690.2018.1479085.</ref>

La [[antikva Grekio]] disvolvis maŝinojn kaj en civilaj kaj en militaj kuntekstoj. La [[Meĥanismo de Antikithera]], nome mekanika [[analoga komputilo]] frue konata,<ref>[https://web.archive.org/web/20080428070448/http://www.antikythera-mechanism.gr/project/general/the-project.html "The Antikythera Mechanism Research Project"] Arkivita la 28an de aprilo 2008 en Wayback Machine., Alirita la 1an de Julio, 2007. Citaĵo: «The Antikythera Mechanism is now understood to be dedicated to astronomical phenomena and operates as a complex mechanical "computer" which tracks the cycles of the Solar System». </ref><ref> Wilford, John (31a de julio 2008). [https://www.nytimes.com/2008/07/31/science/31computer.html?hp «Discovering How Greeks Computed in 100 B.C.».] [[The New York Times]]. </ref> kaj la mekanikaj inventaĵoj de [[Arkimedo]], estas ekzemploj de la antikvgreka mekanika inĝenierarto. Kelkaj el la inventaĵoj de Arkimedo, same kiel la Meĥanismo de Antikithera, postulis rafinitan sciaron de diferencialoj kaj epiciklaj dentaĵoj, du ŝlosilaj principoj en la teorio de maŝinoj kiuj helpis dezaini la dentaĵarojn de la [[Industria Revolucio]], kiun ankoraŭ uzatas amplekse en diversaj kampoj kiel ĉe [[robotiko]] kaj vehikla inĝenierarto.<ref> Wright, M T. (2005). «Epicyclic Gearing and the Antikythera Mechanism, part 2». ''Antiquarian Horology'' 29 (1 (Septembro 2005)): 54-60. </ref> 

[[Dosiero:Pont du Gard BLS.jpg|eta|maldekstre|320ra|La antikvaj romianoj konstruis [[akvedukto]]jn por havigi konstantan liveradon de [[trinkakvo]]. Tiu [[Ponto de Gard]] en nuna Francio postulis rafinitan inĝenierarton.]]
La antikvaj armeoj de ĉinoj, grekoj, romianoj kaj [[hunoj]] uzis militajn maŝinojn kaj diversajn inventaĵojn kvazaŭ [[artilerio]], kiu fakte estis ekdisvolvigita de la grekoj jam ĉirkaŭ la 4-a jarcento a.n.e.,<ref>[https://www.britannica.com/place/ancient-Greece Britannica on Greek civilization in the 5th century - Military technology] Citaĵoj: «The 7th century, by contrast, had witnessed rapid innovations, such as the introduction of the hoplite and the trireme, which still were the basic instruments of war in the 5th» kaj «But it was the development of artillery that opened an epoch, and this invention did not predate the 4th century. It was first heard of in the context of Sicilian warfare against Carthage in the time of Dionysius I of Syracuse». </ref> same kiel la [[triremo]], la [[arbalesto]] kaj la [[katapulto]]. Jam en la Mezepoko, tiukadre oni disvolvigos la [[ĵetmaŝino]]n.

=== Mezepoko === 
La unuaj praktikaj [[Ventoenergio|ventomaŝinoj]], nome la [[ventomuelejo]] kaj la ventopumpiloj, aperis por la unua fojo en la islama mondo dum la [[Islama Orepoko]], en tio kio estas nuntempe [[Irano]], [[Afganio]] kaj [[Pakistano]], en la 9-a jarcento.<ref> Ahmad Y Hassan, Donald Routledge Hill (1986). ''Islamic Technology: An illustrated history'', p. 54. [[Cambridge University Press]]. {{ISBN|0-521-42239-6}}.</ref><ref>{{citation |first=Adam |last=Lucas |year=2006 |title=Wind, Water, Work: Ancient and Medieval Milling Technology |publisher=Brill Publishers |isbn=90-04-14649-0 |page=65}}</ref><ref>{{cite book|last1=Eldridge|first1=Frank|title=Wind Machines|date=1980|publisher=Litton Educational Publishing, Inc.|location=New York|isbn=0-442-26134-9|page=[https://archive.org/details/windmachines00fran/page/15 15]|edition=2nd|url=https://archive.org/details/windmachines00fran/page/15}}</ref><ref>{{cite book|last1=Shepherd|first1=William|title=Electricity Generation Using Wind Power|date=2011|publisher=World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd.|location=Singapore|isbn=978-981-4304-13-9|page=4|edition=1}}</ref> La unua praktika [[vapormaŝino]] estis turnilo de rostataj manĝaĵoj funkciigita per vaporturbino, priskribita en 1551 fare de Taki al-Din Muhammad ibn Ma'ruf en la otomana Egiptio.<ref>[http://www.history-science-technology.com/Notes/Notes%201.htm Taqi al-Din and the First Steam Turbine, 1551 A.D.] {{Wayback|url=http://www.history-science-technology.com/Notes/Notes%201.htm|date=20080218171045}}, retejo, alirita la 23an de Oktobro, 2009; tiu retejo referencas Ahmad Y Hassan (1976), ''Taqi al-Din and Arabic Mechanical Engineering'', pp. 34–5, Institute for the History of Arabic Science, Universitato de Alepo.</ref><ref> Ahmad Y. Hassan (1976), ''Taqi al-Din and Arabic Mechanical Engineering'', pp. 34-35, Institute for the History of Arabic Science, Universitato de Alepo</ref>

La [[kotonseparilo]]n oni inventis en Hindio en la 6-a jarcento.<ref>{{cite book|ref=Lakwete|author=Lakwete, Angela|url=https://books.google.com/books?id=uOMaGVnPfBcC |title=Inventing the Cotton Gin: Machine and Myth in Antebellum America|place= Baltimore|publisher= The Johns Hopkins University Press|year= 2003|isbn=978-0-8018-7394-2|pages=1–6}}</ref> kaj la [[ŝpinilo]]n oni inventis en la islama mondo komence de la 11-a jarcento,<ref name="Pacey">{{cite book | last = Pacey | first = Arnold | title = Technology in World Civilization: A Thousand-Year History | url = https://archive.org/details/technologyinworl0000pace | edition = First MIT Press paperback | year = 1991 | publisher = The MIT Press | location = Cambridge MA | pages = [https://archive.org/details/technologyinworl0000pace/page/23 23]–24}}</ref> ambaŭ inventaĵoj fundamentaj por la kresko de la [[Kotono#Industria Revolucio en Britio|kotonindustrio]]. Ankaŭ la ŝpinilo estis antaŭaĵo de la turniĝanta kotonseparilo, kiu estis ŝlosila disvolvigilo dum la frua Industria Revolucio en la 18-a jarcento.<ref>{{cite book |last1=Žmolek |first1=Michael Andrew |title=Rethinking the Industrial Revolution: Five Centuries of Transition from Agrarian to Industrial Capitalism in England |date=2013 |publisher=BRILL |isbn=978-90-04-25179-3 |page=328 |url=https://books.google.com/books?id=-RKaAAAAQBAJ&pg=PA328 |quote=The spinning jenny was basically an adaptation of its precursor the spinning wheel}}</ref> La [[krankŝafto]] kaj la [[kamŝafto]] estis inventitaj de [[Al Ĥazari]] en la nordo de Mezopotamio ĉirkaŭ 1206,<ref name="Hill1979">{{citation|title=The book of ingenious devices (Kitāb al-ḥiyal)|author=[[Banu Musa]] (authors), Donald Routledge Hill (translator)|publisher=[[Springer Science+Business Media|Springer]]|year=1979|isbn=90-277-0833-9|pages=23–4}}</ref><ref name="Sally Ganchy 2009 41">{{citation|title=Islam and Science, Medicine, and Technology|last=Sally Ganchy|first=Sarah Gancher|publisher=The Rosen Publishing Group|year=2009|isbn=978-1-4358-5066-8|page=[https://archive.org/details/islamsciencemedi0000ganc/page/41 41]|url=https://archive.org/details/islamsciencemedi0000ganc/page/41}}</ref><ref>Georges Ifrah (2001). ''The Universal History of Computing: From the Abacus to the Quatum Computer'', p. 171, Trad. E.F. Harding, John Wiley & Sons, Inc. (See [https://web.archive.org/web/20061008113946/http://www.banffcentre.ca/bnmi/programs/archives/2005/refresh/docs/conferences/Gunalan_Nadarajan.pdf])</ref> kaj poste iĝis fundamentaj por la moderna maŝinaro, kiel la [[vapormaŝino]], la [[eksplodmotoro]] kaj la aŭtomataj kontroloj.<ref>{{cite book|last=Hill|first=Donald|author-link |title=Studies in Medieval Islamic Technology: From Philo to Al-Jazarī, from Alexandria to Diyār Bakr|url=https://books.google.com/books?id=xxvbAAAAMAAJ|year=1998|publisher=Ashgate|isbn=978-0-86078-606-1|pages=231–232}}</ref>

[[Dosiero:Agricola1.jpg|eta|upright|Mineja [[lifto]] hidraŭlike funnciigita uzita por elfosi mineralon, ĉirkaŭ 1556.]]
La unuaj programeblaj maŝinoj disvolviĝis en la islama mondo. Muziksekvencilo, nome programebla muzikinstrumento, estis la unua tipo de programebla maŝino. La unua muziksekvencilo estis aŭtomata flutisto inventita de la fratoj [[Banu Musa]], priskribita en ilia ''Libro de ingeniaj mekanismoj'', en la 9-a jarcento.<ref name=Koetsier>{{Citation |last1=Koetsier |first1=Teun |year=2001 |title=On the prehistory of programmable machines: musical automata, looms, calculators |journal=Mechanism and Machine Theory |volume=36 |issue=5 |pages=589–603 |publisher=Elsevier |doi=10.1016/S0094-114X(01)00005-2 |postscript=.}}</ref><ref>{{cite journal |last1=Kapur |first1=Ajay |last2=Carnegie |first2=Dale |last3=Murphy |first3=Jim |last4=Long |first4=Jason |title=Loudspeakers Optional: A history of non-loudspeaker-based electroacoustic music |journal= Organised Sound |date=2017 |volume=22 |issue=2 |pages=195–205 |doi=10.1017/S1355771817000103 |publisher=[[Cambridge University Press]] |s2cid=143427257 |issn=1355-7718|url=https://pdfs.semanticscholar.org/641e/fa2fd3af6587a1dc4db02e92ca093ea742ce.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20200213094943/https://pdfs.semanticscholar.org/641e/fa2fd3af6587a1dc4db02e92ca093ea742ce.pdf |archive-date=2020-02-13  }}</ref> En 1206, Al Ĥazari inventis aŭtomatojn / programeblaj robotoj. Li priskribis kvar aŭtomatajn muzikistojn, inklude tamburistojn funkciigitajn per programebla [[tamburmaŝino]], per kiu eblus produkti ludadon de diferencaj ritmoj kaj per diferencaj modeloj de [[tamburo]].<ref name=Sharkey>Professor Noel Sharkey, [https://web.archive.org/web/20070629182810/http://www.shef.ac.uk/marcoms/eview/articles58/robot.html A 13th Century Programmable Robot (Archive)], [[Universitato de Sheffield]].</ref> La kastelhorloĝo, nome mekanika astronomia horloĝo funkciigita per akvenergio estis inventita de Al-Ĥazari, kaj ĝi estis la unua analoga programebla komputilo.<ref name="Ancient Discoveries">{{citation|title=Episode 11: Ancient Robots|work= Ancient Discoverie |publisher=[[History Channel]]|url=https://www.youtube.com/watch?v=rxjbaQl0ad8|access-date=2008-09-06}}{{cbignore}}</ref><ref>Howard R. Turner (1997), ''Science in Medieval Islam: An Illustrated Introduction'', p. 184, University of Texas Press, {{ISBN|0-292-78149-0}}</ref><ref name="Hill2">Donald Routledge Hill, «Mechanical Engineering in the Medieval Near East», ''Scientific American'', May 1991, pp. 64–9 (cf. Donald Routledge Hill, [http://home.swipnet.se/islam/articles/HistoryofSciences.htm Mechanical Engineering] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20071225091836/http://home.swipnet.se/islam/articles/HistoryofSciences.htm |date=2007-12-25 }} {{Wayback|url=http://home.swipnet.se/islam/articles/HistoryofSciences.htm|date=20071225091836}})</ref>

Antaŭ la disvolvigo de la moderna inĝenierarto, [[matematiko]] estis uzita de metiistoj, kiel muelistoj, [[horloĝisto]]j, fabrikantoj de instrumentoj kaj [[topografo]]j. Krom tiuj profesioj, oni ne kredis, ke la universitatoj povus havi multan praktikan gravon por la teknologio.<ref name="Robinson-Musnon"/>{{rp|32}}

Normiga referenco por la stato de la mekanikaj artoj dum la [[Renesanco]] estis la traktato pri min-inĝenierado «''De re metallica''» (1556), kiu enhavas ĉapitrojn ankaŭ pri [[geologio]], [[minado]] kaj [[kemio]]. ''De re metallica'' estis ankaŭ la normiga referenco pri kemio dum la sekvaj 180 jaroj.<ref name="Robinson-Musnon"/>

=== Moderna Epoko ===
[[Dosiero:The world's first iron bridge.jpg|eta|maldekstre|La uzado de la vapormaŝino ebligis anstataŭi la [[koakso]]n per [[lignokarbo]] en la fabrikado de [[fero]], kio malpliigis la ferkoston, kaj havigis al inĝenieroj novan materialon por konstrui ekzemple ferajn [[ponto]]jn. La unuaj tiaj pontoj estis faritaj el [[gisfero]], kiu tuj estis anstataŭita per [[forĝita fero]] malpli rompiĝema kiel materialo por strukturoj.]]
La scienco de la klasika mekaniko, foje nomita [[Klasika mekaniko|neŭtona mekaniko]], formis la sciencan bazon de granda parto de la moderna inĝenierarto.<ref name="Robinson-Musnon">{{cite book|title=Science and Technology in the Industrial Revolution |url=https://archive.org/details/sciencetechnolog00aemu |url-access=registration|last1=Musson|first1=A.E.|last2=Robinson|first2=Eric H.|year=1969|publisher =University of Toronto Press}}</ref> Je la apero de la inĝenierarto kiel profesio en la 18-a jarcento, la termino aplikiĝis pli strikte al la kampoj en kiuj matematiko kaj sciencoj aplikiĝis tiucele. Simile, krom la milita kaj [[Konstrua inĝenierarto|civila inĝenierarto]]j, la kampoj tiam konataj kiel mekanikaj artoj estis aligitaj al la inĝenierarto.

La konstruado de [[kanalo]]j estis grava vorko de inĝenierarto dum la unuaj fazoj de la Industria Revolucio.<ref>{{cite book|title=The Transportation Revolution, 1815–1860 |last=Taylor|first= George Rogers|year=1969 |isbn= 978-0-87332-101-3}}</ref>

[[John Smeaton]] estis la unua civila konstruinĝeniero memproklamita kaj ofte konsiderita la «patro» de la konstruinĝenierado. Li estis angla civila inĝeniero responsa pri la dezajno de pontoj, kanaloj, havenoj kaj lumturoj. Li estis ankaŭ lerta mekanika inĝeniero kaj elstara fizikisto. Uzante modelon de akvorado, Smeaton faris eksperimentojn dum sep jaroj, determinante manierojn pliigi la efikecon.<ref name="University Of Chicago Press">{{cite book|title=The Most Powerful Idea in the World: A Story of Steam, Industry and Invention|last1=Rosen|first1= William|year= 2012 |publisher = University of Chicago Press|isbn= 978-0-226-72634-2 }}</ref>{{rp|127}} Smeaton enkondukis la ferajn [[akso]]jn kaj [[Dentrado|dentradojn]] en la akvoradojn.<ref name="Robinson-Musnon"/>{{rp|69}} Smeaton faris ankaŭ mekanikajn plibonigojn en la vapormaŝino Newcomen. Smeaton dezajnis la trian lumturon de Eddystone (1755-1759), kie li estis la unua kiu uzis «akvokalkon» (nome formo de mortero kiu solidiĝas sub akvo) kaj disvolvis teknikon kiu uzas blokojn el granito kun formo de "birdovosto" en la konstruado de la [[lumturo]]. Estas grava en la historio la remalkovro kaj disvolvigo de la moderna [[cemento]], ĉar oni identigis la necesajn komponajn postulojn por ekhavi la «akvimunecon» en la [[Kalko (materialo)|kalko]]; laboro kiu kondukis finfine al la invento de la [[cemento Portland]].

La aplikita scienco kondukis al la disvolvigo de la [[vapormaŝino]]. La sekvenco de okazaĵoj startis pere de la invento de la [[barometro]] kaj la mezurado de la [[atmosfera premo]] fare de [[Evangelista Torricelli]] en 1643, al kio sekvis la pruvo de la forto de la atmosfera premo fare de [[Otto von Guericke]] uzante la [[Magdeburgaj duongloboj|Magdeburgajn duonglobojn]] en 1656, laboratoriaj eksperimentos fare de [[Denis Papin]], kiu konstruis eksperimentan modelon de vapormaŝino kaj pruvis la uzadon de [[piŝto]], kiun li publikigis en 1707. Edward Somerset, dua markizo de Worcester publikigis libron pri 100 inventaĵoj kiu enhavas metodon por altigi akvon similan al tiu de [[kafaparato]]. Samuel Morland, matematikisto kaj inventisto kiu laboris pri [[pumpilo]]j, lasis notojn en la Oficejo de Reguloj de Vauxhall pri dezajno de vaporpumpilo kiujn legis [[Thomas Savery]]. En 1698, Savery konstruis vaporpumpilon nomitan «La amiko de la ministo». Ĝi uzus kaj vakuon kaj premon.<ref>{{cite book | last = Jenkins | first = Rhys | title = Links in the History of Engineering and Technology from Tudor Times| publisher = Ayer Publishing| year = 1936 | page = 66 | isbn = 978-0-8369-2167-0}}</ref> La ferkomercisto [[Thomas Newcomen]], kiu konstruis la unuan komercan vapormaŝinon kun piŝto en 1712, havis neniun sciencan edukadon.<ref name="University Of Chicago Press"/>{{rp|32}}

[[Dosiero:Pan_Am_Boeing_747-121_N732PA_Bidini.jpg|eta|dekstre|Aviadilo ''jumbo''.]]
La uzado de cilindroj por blovado en la fabrikado de [[gisfero]] funkciigitaj per vaporo por javigi premitan aeron por [[altforno]]j kondukis al granda pliigo en la produktado de fero fine de la 18-a jarcento. La pli altaj temperaturoj de la fornoj atingitaj pere de la ankaŭ alta rendimento per vaporo ebligis la uzadon de pli da kalko en la altfornoj, kio siavice ebligis la transiron de karbo al koakso.<ref>{{cite book|title=A History of Metallurgy, Second Edition |last=Tylecote |first=R.F. |year= 1992|publisher =Maney Publishing, for the Institute of Materials |location= London|isbn=978-0-901462-88-6}}</ref> Tiuj plinovigoj reduktis la koston de la fero, kio ebligis praktikajn fervojojn por ĉevaloj kaj la ferpontojn. La procezo de pudlado, patentita de Henry Cort en 1784, produktis grandajn kvantojn de gisfero. La procezo ''Hot Blast'', patentita de James Beaumont Neilsonen en 1828, ege malpliigis la kvanton de brulaĵo necesa por fandi feron. Je la disvolvigo de la vapormaŝino de alta premo, la proporcio povo/pezo de la vapormaŝino ebligis la funkciadon de vaporŝipoj kaj lokomotivoj. La novaj procezoj de fabrikado de [[ŝtalo]], kiel la procezo Bessemer kaj la forno de malferma fajro, markis la starton de areo de peza inĝenierarto fine de la 19-a jarcento. Unu de la plej famaj inĝenieroj de la mezo de la 19-a jarcento estis [[Isambard Kingdom Brunel]], kiu konstruis [[fervojo]]jn, [[ŝipkonstruejo]]jn kaj [[vaporŝipo]]jn.

[[Dosiero:Gulf Offshore Platform.jpg|eta|maldekstre|Platformo de naftoperforado ekstermarborda, [[Golfo de Meksiko]].]]
La Industria Revolucio kreis peton de maŝinaro konstruita el metalaj pecoj, kio kondukis al disvolvigo de variaj il-maŝinoj. Oni ne povis precize perfori cilindrojn el gisfero ĝis John Wilkinson inventis sian [[drilo|performaŝinon]], kiun oni konsideras la unua il-maŝino.<ref>{{citation | last = Roe | first = Joseph Wickham | title = English and American Tool Builders | publisher = Yale University Press | year = 1916 | location = New Haven, Connecticut | url = https://books.google.com/books?id=X-EJAAAAIAAJ | lccn = 16011753}}</ref> Aliaj il-maŝinoj estis la turnilo de ŝraŭbĉizado, la [[frezmaŝino]], la turturnilo kaj la metal-rabotilo. La teknikoj de preciz-mekanizado disvolviĝis en la unua duono de la 19-a jarcento. Inter ili menciendas la uzado de gvidilojn por gvidi la mekanizadon super la rilaborita peco kaj akcesoraĵojn por reteni la laboron en la taŭga sinteno. La il-maŝinoj kaj la teknikoj de mekanizado kapablaj produkti interŝanĝeblajn pecojn kondukis al industria grandskala produktado fine de la 19-a jarcento.

La censo de Usono de 1850 nombris la okupadon de «inĝenieroj» por la unua fojo per kalkulo de 2 000.<ref>{{Citation |last=Cowan |first=Ruth Schwartz |title=A Social History of American Technology |publisher=Oxford University Press |place=New York |year=1997 |isbn=978-0-19-504605-2|page=138}}</ref> Estis malpli ol kvin dek gradiĝintoj en inĝenierarto en Usono antaŭ 1865. En 1870 estis dekduo da gradiĝintoj en mekanika inĝenierarto en Usono, kaj tiu nombro pliiĝis ĝis 43 jare en 1875. En 1890, estis ses mil inĝenieroj en konstruada, mineja, mekanika kaj elektra inĝenieradoj.<ref>{{cite book |title=A History of Industrial Power in the United States, 1730–1930, Vol. 2: Steam Power |last1=Hunter |first1= Louis C.|year=1985 | publisher =University Press of Virginia|location= Charlottesville}}</ref>

Ne estis profesoreco de aplikita mekaniko kaj de aplikita mekanismo en la [[Universitato Kembriĝo]] ĝis 1875, kaj same estis neniu prokesoreco pri inĝenierarto en la [[Universitato Oksfordo]] ĝis 1907. Germanio establis teknikajn universitatojn antaŭe.<ref>
{{cite book
|title=A Short History of Twentieth Century Technology
 |last=Williams
 |first= Trevor I.
|year= 1982|publisher =Oxford University Press
|location= US
|isbn= 978-0-19-858159-8 |pages=3
}}
</ref>

La fundamentoj de la elektra inĝenierarto en la 19-a jarcento inkludis la eksperimentojn de [[Alessandro Volta]], [[Michael Faraday]], [[Georg Ohm]] kaj aliajn kaj la inventaĵon de la elektra [[telegrafo]] en 1816 kaj la elektra motoro en 1872. La teoria laboro de [[James Clerk Maxwell]] (vidu artikolon pri [[Ekvacioj de Maxwell]]) kaj [[Heinrich Hertz]] fine de la 19-a jarcento rezultis en la fako de la [[elektroniko]]. La lastaj inventaĵoj de la vakutubo kaj de la [[transistoro]] akcelis eĉ plie la disvolvigon de la elektroniko ĝis punkto ke la elektraj kaj elektronikaj inĝenieroj superas aktuale laŭ nombro siajn kolegojn de ajna alia speciala inĝenierarto.<ref name="ECPD Definition on Britannica"/> La kemia inĝenierarto disvolviĝis fine de la 19-a jarcento.<ref name="ECPD Definition on Britannica"/> La fabrikado je industria skalo postulis novajn materialojn kaj novajn procezojn kaj je 1880 la neceso produktadi kemiaĵojn grandskale estis tiom granda ke oni kreis novan industrion, dediĉitan al la disvolvigo kaj fabrikado grandskale de kemiaĵoj en novaj industriaj fabrikoj.<ref name="ECPD Definition on Britannica"/> La taskaro de la kemia inĝeniero estis la dezajno de tiuj kemiaj fabrikoj kaj procezoj.<ref name="ECPD Definition on Britannica">ECDP Britannica</ref>

Estas multegaj atingoj de inĝenierado en la lastatempa sciaro. La suna forno de Odeillo en la [[Orientaj Pireneoj]] en Francio povas atingi temperaturojn de ĝis 3500&nbsp;°C. La [[Kosmofluga inĝenierarto|aviadila inĝenierarto]] zorgas pri la dezajno de procezoj por precize dezajni [[aviadilo]]jn, dum la [[kosmofluga inĝenierarto]] estas pli moderna termino kiu ampleksigas la atingon de la fako inkludante la dezajno de [[kosmoŝipo]]j. Iliaj devenoj fakte estas en la pioniroj de la [[aviado]] de komenco de la 20-a jarcento, kvankam ĵuse oni datis la laboron de Sir George Cayley kiel de la lasta jardeko de la 18-a jarcento. La dekomenca sciaro de la aviadila inĝenierarto estis grandparte empiria kun kelkaj konceptoj kaj kapabloj importitaj de aliaj fakoj de la inĝenierarto.

La unua doktorco en inĝenieriado (teknike, aplikita sciencio kaj inĝenierado) havigita en Usono ricevis Josiah Willard Gibbs en la [[Universitato Yale]] en 1863; li estis ankaŭ la dua doktoro en sciencoj havigita en Usono.

Nur unu jardekon post la sukcesaj flugoj fare de la [[fratoj Wright]], okazis ampleksa disvolvigo de la aviadila inĝenierado pere de la disvolvigo de militaj aviadiloj kiujn oni uzis jam en la Unua Mondmilito, unue por esplorado, due por bombardado. Ekde tiam, la esplorado por havigi fundamentajn sciencajn antaŭaĵojn plue kombinis teorian fizikon kun eksperimentoj.

== Ĉefaj fakoj de inĝenierarto ==
Multfoje, inĝenieroj bezonas iom scii pri multaj fakoj. Tamen, praktike oni dividas studadon de inĝenierarto iam post iam en pli da fakoj kaj subfakoj.
[[Dosiero:Power plant.jpg|eta|Elektrinĝeniera desegno energisistemo.]]
[[Dosiero:Componentes.JPG|eta|dekstra|Elektronikaj komponantoj.]]
[[Dosiero:Silego clock generator.JPG|eta|dekstra|Elektronika cirkvito.]]
* Agrikultura inĝenierarto
* Arkitektura inĝenierarto
* Bioinĝenierarto
* [[Civila inĝenierarto]]
* [[Elektra inĝenierarto]]
* [[Elektronika inĝenierarto]]
* [[Geoteknika inĝenierado]]
* [[Industria inĝenierarto]]
* [[Kemia inĝenierarto]]
* [[Komputika inĝenierarto]]
* [[Konstrua inĝenierarto]]
* [[Kosmofluga inĝenierarto]]
* [[Materiala inĝenierarto]]
* [[Mekanika inĝenierarto]]
* Metalurgia inĝenierarto
* Mineja inĝenierarto
* Telekonekta inĝenierarto

== Elektra inĝenierarto ==
{{Ĉefartikolo|Elektra inĝenierarto}}
La '''elektra inĝenierarto''' estas la studo kaj aplikado de diversaj [[Elektro|elektraj]] kaj [[Elektromagnetismo|elektromagnetismaj]] konceptoj por faciligi la homan vivon.

== Elektronika inĝenierarto ==
{{Ĉefartikolo|Elektronika inĝenierarto}}
La '''elektronika inĝenierarto''' estas la branĉo de la [[inĝenierio]], kiu traktas la efikon kaj konduton de [[elektrono]]j. Ĝi uzas nelinearajn kaj aktivajn elektronikaj komponantojn (kiel [[elektrona tubo|elektronaj tuboj]] kaj [[duonkonduktaĵa aparato|duonkonduktaĵaj elementoj]], aparte [[transistoro]]j, [[diodo]]j kaj [[integrita cirkvito|integritaj cirkvitoj]] por projekti [[elektronika cirkvito|elektronikajn cirkvitojn]], [[elektroniko|elektronikaj]] aranĝaĵoj kaj sistemoj. Tiu fako tipe ankaŭ produktas pasivajn elektrajn komponantojn, kutime por [[cirkvita tabulo|cirkvitaj tabuloj]].

== Industria inĝenierarto ==
{{Ĉefartikolo|Industria inĝenierarto}}
La '''industria inĝenierarto''' estas unu de la branĉoj de la inĝenierarto rilate al [[industrio]] kiu temas pri la plibonigo de la uzado de rimedoj homaj, teknikaj, informadikaj kaj same kiel por la administrado kaj funkciado de la sistemoj de transformado de varoj kaj servoj, pritaksado de sistemoj integritaj aplikitaj en fakoj de laboristaro, riĉo, konaro, informaro, ekipado, energio, materialoj kaj procezoj, cele al atingo de produktoj aŭ servoj utilaj al la socio kaj al la posedantoj kun alta konsidero rilate al la medio. La industria inĝenierarto uzas la principojn, metodojn de analizo, sintezojn de la inĝenierarto kaj la desegno por specifigi, pritaksi, antaŭvidi kaj plibonigi la akiritajn rezultojn de tiuj sistemoj. La industria inĝenierarto utiligas sciarojn kaj metodojn de la sciencoj [[matematiko]], [[fiziko]], sociajn, politikajn, teknikoj de administrado ktp. de maniero kaj ampleksa kaj laŭĝenra, por determini, desegni, specifigi, analizi, kaj plibonigi konstante la sistemojn (en ampleksa senco de la termino).

== Kemia inĝenierarto ==
[[Dosiero:Colonne distillazione.jpg|eta|maldekstra|250px|Kemia inĝenierarto desegnas, konstruas kaj funkciigas fabrikojn.]]
{{Ĉefartikolo|Kemia inĝenierarto}}
La '''kemia inĝenierarto''' estas fako de inĝenierarto kiu koncernas la aplikadon de [[scienco]], [[matematiko]], kaj [[ekonomiko]] al proceso kie [[kemiaĵo]]j estas ŝanĝitaj al aliaj, esperebe pli valoraj, formoj. Tiel, ĝi aplikas [[kemio]]n al inĝenieraj bezonoj. La produktoj de kemia inĝenierarto estas diversaj kaj havas multajn ĉiutagajn uzojn. Kemia inĝenierarto influas profunde multajn aliajn industriojn, donanta [[medicino|medicina]]n, [[milito|milita]]n, [[medio|media]]n kaj aliaj uzojn.

== Komputika inĝenierarto ==
{{Ĉefartikolo|Komputika inĝenierarto}}
La '''komputika inĝenierarto''' estas la studo kaj aplikado de kombinado el [[Elektra inĝenierarto]] kaj [[komputoscienco]]. Ĝi kombinas [[aparataro]]n - tuta fizika ekipaĵo - kaj [[programaro]]n - tuta logika ilo de komputilaj sistemoj. Ĝi estas fako por disvolvigi la komputadon teknologie, apliki [[komputado]]n, uzante la fundamentojn pri komputado kiel [[Algoritmo]]j, Komputilaj Arkitekturoj, [[Programlingvo]]j ktp.

== Materiala inĝenierarto ==
{{Ĉefartikolo|Materiala inĝenierarto}}
[[Dosiero:Fundiendo.jpg|eta|250px|La fandado estas parto el la scienco de la materiala inĝenierarto.]]
La '''materiala inĝenierarto''' estas branĉo de la inĝenierarto kiu celas kompreni la rilatojn inter la proprecoj kaj la [[Kristalsistemo|kristala strukturo]] de la materialoj, kaj [[Fasonado|dizajni]] la strukturon de materialo por atingi aron da dezirajn propecojn. La celoj de la Materiala Inĝenierarto estas maksimume regi la plej novajn teĥnikojn de produktado kaj transformado de la materialoj kaj esti kapabla kontribui al la disvolvo de novaj materialoj kaj de novaj procezoj de produktado.

En la ŝanĝanta mondo de la novaj teknologioj el la [[21-a jarcento]], la [[inĝeniero]] de materialo estos tre necesa aganto por la selektado de materialoj en ĉiuj areo de la inĝenierarto kaj speciale en la dizajno-kampo. La inĝenierarto de Materialoj estas konata titolo en la tuta mondo kaj estas dediĉa al la dizajnado, manufakturo kaj funkciado de ĉiuklaso de komponantoj kaj strukturoj, uzanta egale tradiciajn materialojn kiel novaj materialoj. La [[aŭtomobilo]]j, la vestoj kaj piedvesto, la sporta ekipo, la komputiloj aŭ la [[proteziko]]j kaj la biomedicinaj komponantoj estas faritaj kun materialoj ĉiujfoje plinovaj, eĉ bazita en la [[nanoteknologio]]. En ĉi tiu kampoj, kiel en multaj pliaj, nova materialoj estis la solvo kiu permesis disvolvigi novajn produktojn kaj aplikoj. Tiel okazis kun la [[kompozita materialo]]j en la [[aeronaŭtiko]] kaj en la profesia sporto.

== Mekanika inĝenierarto ==
{{Ĉefartikolo|Mekanika inĝenierarto}}
[[Dosiero:Archimedes-screw one-screw-threads with-ball 3D-view animated small.gif|eta|Animita filmo de la [[Arkimeda ŝraŭbo]], kiu estis funkciigita mane kaj kiu povas suprenigi akvon. Jen historia ekzemplo de mekanika inĝenierarto.]]
La '''mekanika inĝenierarto''' estas la inĝenierarto kiu laboras por la plibonigo kaj kreado de la [[maŝino]]j kaj de mekanikaj sistemoj. Ĝi uzas precipe la sciencojn [[matematiko|matematikajn]] kaj [[fiziko|fizikajn]]. Krome ĝi inkludas konojn bazajn de [[elektroniko]] kaj [[elektrotekniko]], [[kemio]] kaj konceptojn de [[civila inĝenierarto]].

== Taskoj kaj laboroj ==
* [[Kalibro|Kalibrado]]

== Referencoj ==
{{Referencoj|2}}

== Vidu ankaŭ ==
* [[Usona Nacia Akademio de Sciencoj]]

== Bibliografio ==
* Blockley, David {{Citaĵo el libro|titolo=Engineering: a very short introduction|familia nomo=Blockley|persona nomo=David|jaro=2012|loko=Nov-Jorko|eldoninto=Oxford University Press|ISBN=978-0-19-957869-6}}
* Dorf, Richard, eld. {{Citaĵo el libro|titolo=The Engineering Handbook|jaro=2005|eldono=2|loko=Boca Raton|eldoninto=CRC|ISBN=0-8493-1586-7|redaktinto=Dorf, Richard}}
* Billington, David P. {{Citaĵo el libro|titolo=The Innovators: The Engineering Pioneers Who Made America Modern|familia nomo=Billington|persona nomo=David P.|dato=1996-06-05|eldoninto=Wiley; New Ed edition|ISBN=0-471-14026-0}}
* Petroski, Henry {{Citaĵo el libro|titolo=To Engineer is Human: The Role of Failure in Successful Design|familia nomo=Petroski|persona nomo=Henry|dato=1992-03-31|eldoninto=Vintage|ISBN=0-679-73416-3}}
* Petroski, Henry {{Citaĵo el libro|titolo=The Evolution of Useful Things: How Everyday Artifacts-From Forks and Pins to Paper Clips and Zippers-Came to be as They are|familia nomo=Petroski|persona nomo=Henry|dato=1994-02-01|eldoninto=Vintage|ISBN=0-679-74039-2}}
* Lord, Charles R. {{Citaĵo el libro|titolo=Guide to Information Sources in Engineering|familia nomo=Lord|persona nomo=Charles R.|dato=2000-08-15|eldoninto=Libraries Unlimited|COI=10.1336/1563086999|ISBN=1-56308-699-9}}
* Vincenti, Walter G. {{Citaĵo el libro|titolo=What Engineers Know and How They Know It: Analytical Studies from Aeronautical History|familia nomo=Vincenti|persona nomo=Walter G.|dato=1993-02-01|eldoninto=The Johns Hopkins University Press|ISBN=0-8018-4588-2}}
<!--* Hill, Donald R. {{cite book |last=Hill |first=Donald R. |authorlink= |coauthors= |editor= |others= |title=The Book of Knowledge of Ingenious Mechanical Devices: Kitáb fí ma'rifat al-hiyal al-handasiyya |origyear=1206 |url= |edition= |series= |date=1973-12-31 |month= |publisher=Pakistan Hijara Council |location= |isbn=969-8016-25-2 |oclc= |doi= |pages= |chapter= |chapterurl= }}-->

== Eksteraj ligiloj ==
{{Projektoj}}
{{portalo|inĝenierarto}}
* National Society of Professional Engineers position statement on [https://web.archive.org/web/20101229060701/http://www.nspe.org/GovernmentRelations/TakeAction/PositionStatements/ps_lic_qual_prac.html Licensure and Qualifications for Practice, arkivigite en decembro 2010]
* [http://www.nae.edu/ National Academy of Engineering (NAE)]
* [http://www.asee.org/ American Society for Engineering Education (ASEE)]
* The US Library of Congress [http://www.loc.gov/rr/scitech/SciRefGuides/eng-history.html ''Engineering in History'' bibliografio]
* [https://web.archive.org/web/20080304052058/http://www.tc.umn.edu/~tmisa/biblios/hist_engineering.html History of engineering bibliography], ĉe la [[Universitato de Minesoto]], arkivigite en marto 2008  

{{Havenda artikolo|Inĝenierarto}}
{{Bibliotekoj}}

[[Kategorio:Inĝenierarto]]