Vidi fonton por Katolika Eklezio

{{Informkesto organizaĵo
|fondodato=30
}}
{| class="toccolours" cellspacing="3px" style="float: right; clear:right; margin: 0 0 1em 1em; text-align:center; width:25%; "
| colspan="2" |<span style="font-size:150%;">[[Dosiero:Tobu World Square St Peters Basilica 2.jpg|250px]]
|-
! style="font-size:12px; background:#ccccff" | Organizo
|-
| style="font-size:12px" |
[[Papo]]: [[Francisko (papo)|Francisko]]<br />
[[Kolegio de kardinaloj]]<br />
[[Latina Eklezio]]<br />[[Orientaj katolikaj eklezioj]]
|-
! style="font-size:12px; background:#ccccff" | Kunteksto
|-
| style="font-size:12px" |
[[Historio de kristanismo|Historio]]&nbsp;• &nbsp;[[Kristanismo]]<br />
[[Katolikismo]]&nbsp;• &nbsp;[[Apostola posteuleco]]<br />
[[La Dekalogo]]<br />
[[Krucumo de Jesuo|Krucumo]] <small>kaj</small> [[Resurekto de Jesuo]]<br />
[[Ĉieliro|Ĉieliro de Jesuo]]&nbsp;• &nbsp;[[Ĉieliro de Maria]]<br />
[[Kritikoj al la Romkatolika Eklezio|Kritikoj al la Eklezio]]<br />
|-
! style="font-size:12px; background:#ccccff" | Teologio
|-
| style="font-size:12px" |
[[Triunuo]] ([[Dio Patro|Patro]], [[Kristo|Filo]], [[Sankta Spirito]])<br />
[[katolika teologio]] <br /> [[Graco]]&nbsp;• [[Sakramento]]<br />
[[Purgatorio]]&nbsp;• &nbsp;[[Savo]]<br />
[[Prapeko]]&nbsp;• &nbsp;[[Sanktulo]]j&nbsp;•<br />
[[Virgulino Maria]]&nbsp;• &nbsp;[[Romkatolika Mariologio|Mariologio]]<br />
[[Senmakula koncipiĝo]]<br />
[[Anĝelologio]]<br />
|-
! style="font-size:12px; background:#ccccff" | Liturgio kaj Kulto
|-
| style="font-size:12px" |
[[Katolika liturgio]]<br />
[[Eŭkaristio]]&nbsp;• &nbsp;[[Liturgio de la horoj]]<br />
[[Liturgia jaro]]&nbsp;• &nbsp;[[Biblia kanono]]
|-
! style="font-size:12px; background:#ccccff" |Liturgiaj ritoj
|-
| style="font-size:12px" |
[[Latinaj ritoj]] ([[roma rito|Roma]]&nbsp;• &nbsp;[[ambrosia rito|Ambrosia]]&nbsp;• &nbsp;[[mozaraba rito|Mozaraba]])&nbsp;• &nbsp;[[armena rito|Armena]]&nbsp;• &nbsp;[[aleksandria rito|Aleksandria]]&nbsp;• &nbsp;[[bizanca rito|Bizanca]]&nbsp;• &nbsp;[[antioĥia rito|Antioĥia]]
<br />
|-
! style="font-size:12px; background:#ccccff" | Temoj
&nbsp;[[katolika monaĥa ordeno|Monaĥismo]]&nbsp;• &nbsp;[[Preĝo]]&nbsp;• &nbsp;[[Arto]]<br />
|}
[[Dosiero:Pope Francis with Cristina Fernandez de Kirchner 4.jpg|eta|upright=1.25|Nuntempa argentina papo Francisko kun tiama argentina prezidentino [[Cristina Fernández de Kirchner]] tenanta tradician argentinan [[mateo (teo)|mateujon]].]]
La '''Katolika Eklezio''' estas la plej granda [[Kristanismo|kristana]] eklezio en la mondo.<ref name="Zenit">{{Cite web|title=Number of Catholics on the Rise|publisher=Zenit News Agency|date=27 de aprilo 2010|url=http://www.zenit.org/rssenglish-29058|accessdate=[[2a de majo]] 2010|titolo=Arkivita kopio|alirdato=2011-02-04|arkivurl=https://web.archive.org/web/20100727041154/http://www.zenit.org/rssenglish-29058|arkivdato=2010-07-27}} Por pli detalaj nombroj de la katolikoj kaj ties pastroj, ilia divido laŭ kontinentoj, kaj por ŝanĝoj inter [[2000]] kaj [[2008]], vidu {{Citaĵo el la reto|url=http://212.77.1.245/news_services/bulletin/news/25451.php?index=25451&lang=it|titolo=Annuario Statistico della Chiesa dell'anno 2008|alirdato=2a de majo 2010|dato=27a de aprilo 2010|eldoninto=Gazetara Servo de la Sankta Seĝo}} (en la itala lingvo)</ref>. Ĝi konsistas el 24 [[proprajuraj katolikaj eklezioj|proprajuraj eklezioj]], kiuj ĉiuj agnoskas la [[episkopo]]n de [[Romo]], la [[papo]]n, kiel posteulon de [[Sankta Petro]] kaj ĉefon de la tuta katolika episkoparo. El tiuj proprajuraj eklezioj, unu, la plej granda, nomata la [[Latina Eklezio]], estas okcidenta; la aliaj estas [[Orientaj katolikaj eklezioj|orientaj]]. La membraro loĝas precipe en [[Eŭropo]], [[Ameriko]] kaj [[Centra Afriko]].

La Katolika eklezio estas unu el la plej malnovaj religiaj institucioj en la mondo kaj ĝi ludis gravan rolon en la historio kaj evoluo de la [[okcidenta civilizo]].<ref name="O'CollinsPref">O'Collins, p. v (antaŭvortoj).</ref>. Scio pri la latina formo de katolikismo helpas kompreni [[Okcidenta Eŭropo|Okcidentan Eŭropon]], precipe ĝian historion, [[literaturo]]n, belarton kaj kredon, ĉar tiu mondoparto ricevis fortan influon de tiu eklezio.

La baza kredo de la Katolika Eklezio estas resumita en la [[Kredo Nicea]]. La baza moralo estas la [[Dekalogo]] de [[Moseo]], komprenita laŭ la klarigoj de [[Jesuo Kristo]] en la [[evangelio]]j, kaj interpretita laŭ la tradicio de la Eklezia hierarkio. La ĉefa preĝo estas la ''[[Patro Nia]]'', tiu kiun instruis Jesuo mem kaj kiu resumas la kristanan fidon. Unu de la plej popularaj formoj de preĝado estas la [[rozario]].

Laŭ si mem, la Katolika Eklezio estas tiu eklezio, kiun Jesuo Kristo fondis, kiel li promesis al [[Sankta Petro]]:

:''Vi estas Petro [greke: roko], kaj sur ĉi tiu roko mi konstruos mian eklezion; kaj pordegoj de [[Hadeso|Hades]] ne superfortos ĝin. Mi donos al vi la ŝlosilojn de la regno de la ĉielo; kaj kion ajn vi ligos sur la tero, tio estos ligita en la ĉielo; kaj kion ajn vi malligos sur la tero, tio estos malligita en la ĉielo.''
:([[La Evangelio laŭ Sankta Mateo|Mateo]] 16:18–19)

Kiel posteulo de Sankta Petro, la papo havas en la episkoparo aŭtoritaton analogan al tiu de Petro en la apostolaro (la ĉefaj disĉiploj de Jesuo), kaj la eklezio, kies surtera ĉefo li estas, ekzistas sen interrompo de la tempo de Jesuo kaj konservas la veron kaj spiritan potencon de Jesuo per siaj tradicio kaj la [[sakramento]]j.

Tradicio skribita sub la apostoloj fariĝis la [[Nova Testamento]], la kristana parto de la [[Biblio]]. Ĉi-tiu parto de tradicio estas tre grava, sed ĝi ne estas la tuto. Ekzemple, la Biblio diras malmulte eksplicite pri [[rito]], [[monogamio]], [[abortigo]], dimanĉa [[meso]], la [[Triunuo]], [[Sankta Maria]], ktp. Tradicio oficiale klarigita kaj difinita kiel [[doktrino]] (kutime por batali kontraŭ [[herezo]]) fariĝas ''dogmo''. [[Dogmo]] estas difinita de la papo aŭ de [[koncilio]] (kunveno de la papo kaj episkopoj). Kiam la papo oficialege asertas dogmon, li ne povas erari, laŭ la katolika tradicio.

== Nomo ==
La greka vorto καθολικός (''katholikos'') signifas "universala" aŭ "ĝenerala" kaj estas ekvivalenta al καθόλου (''katholou''), kuntiriĝo de la frazo κατὰ ὅλου (''kata holou''), "laŭ la tutaĵo". La vorto estis unue uzata por priskribi la Eklezion en la frua [[2-a jarcento]]. Post la [[Orienta skismo|Orienta-Okcidenta Skismo]] de [[1054]], la eklezioj kiuj restis en komuneco kun la [[Apostola Seĝo|Roma Seĝo]] (la diocezo de Romo kaj ĝia episkopo, la Papo, la ĉefpatriarko) estis konataj kiel "katolikaj", dum la Orientaj eklezioj kiu malakceptis la aŭtoritaton de la papo ĝenerale estis konataj kiel "Ortodoksaj". Post la [[Reformacio]] en la [[16-a jarcento]], la Eklezio "en komuneco kun la Episkopo de Romo" uzis la terminon "katoliko" por distingi sin mem de la diversaj [[protestanto|protestantaj]] grupoj kiuj disiĝis de ĝi. La nomo "katolika eklezio" aperas en la titolo de la ''[[Katekismo de la Katolika Eklezio|Katekismo de la katolika eklezio]].''<ref>Libreria Editrice Vaticana (2003). [http://www.vatican.va/archive/ENG0015/_INDEX.HTM "Katekismo de la katolika eklezio"] Revizitita je 2009-05-01.</ref> Ĝi estas ankaŭ la termino kiun uzis [[Paŭlo la 6-a]] ĉe la subskribo de la dek ses dokumentoj de la [[Dua Vatikana Koncilio]].<ref>Vatikano. [http://www.vatican.va/archive/hist_councils/ii_vatican_council/ Dokumentoj de la II Vatikana Konsilio]. Kontrolita je 2009-05-04. Noto: La subskribo de la Papo aperas en la latina versio.</ref>

La nomon "katolika" tamen alpropriigas ankaŭ aliaj Eklezioj, ĉefe ortodoksaj, kiuj ne akceptas la uzon nur por tiuj en komunio kun la Sankta Seĝo de Romo. Tial, aldono de la vorto "Roma" servas por distingi. La Katolika Eklezio, kiu ĝenerale nomas sin simple "katolika", kelkfoje aldonas la adjektivan vorton "Roma", kiel en dokumentoj kiaj la enciklikoj ''Divini illius Magistri'' de [[Pio la 11-a]]<ref>[http://www.vatican.va/holy_father/pius_xi/encyclicals/documents/hf_p-xi_enc_31121929_divini-illius-magistri_en.html]</ref> kaj ''Humani generis'' de [[Pio la 12-a]]<ref>[http://www.vatican.va/holy_father/pius_xii/encyclicals/documents/hf_p-xii_enc_12081950_humani-generis_en.html]</ref> kaj en komunaj deklaroj subskribitaj de [[Benedikto la 16-a]] kun [[Ĉefepiskopo de Canterbury]] [[Rowan Williams]] je la {{dato|23|novembro}} [[2006]] kaj [[Patriarko Bartolomeo la 1-a]] el [[Konstantinopolo]] je la {{dato|30|novembro}} 2006<ref>Respektive [http://www.vatican.va/holy_father/benedict_xvi/speeches/2006/november/documents/hf_ben-xvi_spe_20061123_common-decl_en.html] kaj [http://www.ewtn.com/library/PAPALDOC/b16bart1decl.htm] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20110430072019/http://www.ewtn.com/library/PAPALDOC/b16bart1decl.htm|date=2011-04-30}}</ref>, kaj de kelkaj [[episkopa konferenco|episkopaj konferencoj]]<ref>Ekzemplo: La Baltimora Katekismo, oficiala katekismo sankciita de la katolikaj episkopoj de Usono, asertante: "Tio estas kial ni estas nomataj Romaj katolikoj; por montri ke ni estas unuigitaj al la vera posteulo de Sankta Petro" (Demando 118) kaj referencas al la Eklezio kiel la "rom-katolika eklezio" sub Demandoj 114 kaj 131 ([http://www.cin.org/users/james/ebooks/master/baltimore/bcreed09.htm Baltimora Katekismo).]</ref>. Sed tiuj ĉi dokumentoj ne koncernas orientajn katolikajn ekleziojn. Ili jam havas eklezian komunumon kun latina eklezio. En la Katekismo de Papo [[Pio la 10-a]] la Eklezio estis nomata "Romana".<ref>[http://www.cin.org/users/james/ebooks/master/pius/pcreed09.htm La Katekismo de Sankta Pio la 10-a, La Naŭa Artikolo de la Kredaro, Demando 20,  Eldonejo=Cin.org. Alirita en 2010-10-28.]</ref>

Precipe en landoj de meza kaj orienta Eŭropo, oni kelkfoje, eĉ en ŝtataj dokumentoj, uzas la esprimon "romkatoliko" por indiki katolikon de la latina eklezio, kaj "grekkatoliko" pri membro de bizanca orienta katolika eklezio. Tia uzo ne troviĝas en dokumentoj de la [[Sankta Seĝo]].

== Historio ==
=== Primitiva Kristanismo ===
[[Dosiero:Spas vsederzhitel sinay.jpg|eta|180px|dekstra|La plej malnova konata detala bildo de Jesuo, el la 6-a jarcento en la monaĥejo de [[Monaĥejo Sankta Katarina|Sankta Katarino]].]]

Laŭ sia doktrino, la Romkatolika Eklezio estis fondita de [[Jesuo Kristo]] mem<ref>Kreeft, p. 98, citaĵo "La fundamenta kialo por esti katolikaj SIC la historia fakto-tio kiun la Romkatolika Eklezio estis fondita fare de XXXGud, estis la invento de dio, ne viro... Ĉar la Patro donis aŭtoritaton al Kristo (Jn 5:22; Mt: 28:18-20), Kristo pludonis ĝin al siaj apostoloj (Lk 10:16), kaj ili pludonis ĝin al la posteuloj kiujn ili nomumis kiel episkopoj."</ref>. La [[Nova Testamento]] registras la agadon kaj instruadon de lia grupo kaj lia elektado de la dek du apostoloj<ref>[http://www.bibleview.org/es/Biblia/Ministerio/12Apostoles/]</ref>, kaj li donis al ili aŭtoritaton daŭrigi la laboron. Katolikoj kredas, ke Jesuo nomumis [[sankta Petro|Simonon Petron]] kiel la gvidanton de la apostoloj<ref>[http://es.catholic.net/biblioteca/libro.phtml?consecutivo=447&capitulo=5310]</ref> per proklamado "sur tiu roko mi konstruos mian eklezion... mi donos al vi la ŝlosilojn de la regno de la ĉielo...". Katolikoj kredas, ke la alveno de la [[Sankta Spirito]] sur la [[apostolo]]j, en okazintaĵo konata kiel [[Pentekosto]]<ref>{{Citaĵo el la reto |url=http://www.rosario.org.mx/liturgia/a_liturgico/pente.htm |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2011-02-03 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20110123174442/http://www.rosario.org.mx/liturgia/a_liturgico/pente.htm |arkivdato=2011-01-23 }}</ref>, markis la komencon de la publika ministerio de la eklezio. Ĉiuj laŭregule konsekritaj episkopoj ekde tiam estas konsiderataj la posteuloj de la apostoloj.

La tradiciaj rakontoj diras, ke Petro fondis la kristanan komunumon de [[Romo]]<ref>[http://www.ewtn.com/spanish/preguntas/pedro_y_la_Iglesia.htm]</ref>, kie li servis kiel la unua [[episkopo]] kaj konsekris [[Lino (papo)|Linon]]<ref>{{Citaĵo el la reto |url=http://ec.aciprensa.com/p/papalino.htm |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2011-02-03 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20110908042043/http://ec.aciprensa.com/p/papalino.htm |arkivdato=2011-09-08 }}</ref> kiel posteulo kaj tiel ekis la vicon de [[papo]]j<ref>[http://www.aciprensa.com/papas.htm]</ref>. Elementoj de tiu tradicia rakonto kongruas kun la ankoraŭ ekzistanta historia indico kiu inkludas la verkadojn de sankta Paŭlo, de pluraj fruaj ekleziestroj (inter ili [[Klemento la 1-a]]) kaj ian arkeologian indicon. Kelkaj historiistoj de [[kristanismo]] asertas, ke la Romkatolika Eklezio povas esti spurata al la konsekro de Jesuo al Petro, aŭ ke Jesuo ne fondis eklezion en sia vivdaŭro sed disponigis kadron de kredoj, dum aliaj ne faras juĝon ĉu la eklezio estis fondita aŭ ne de li, sed malkonsentas kun la tradicia vidpunkto, ke la papado devenis de Petro. Tiuj asertas, ke Romo eble ne havis episkopon ĝis kiam la apostolo maljuniĝis kaj sugestas, ke la papado eble estis aldonita de la tradicia rakonto de la primitiva eklezio.

Dum la [[1-a jarcento]], la apostoloj vojaĝis ĉirkaŭ la mediteranea regiono fondante la unuajn kristanajn komunumojn aŭ ekleziojn<ref>[http://html.rincondelvago.com/primeras-comunidades-cristianas.html]</ref>, pli ol 40 el kiuj estis establitaj antaŭ la jaro [[100]]. De [[58]] granda kristana komunumo ekzistis jam en Romo<ref[>http://www.la-historia.com.ar/historia_roma154.asp {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20110122203157/http://www.la-historia.com.ar/historia_roma154.asp |date=2011-01-22 }}]</ref>. La [[evangelio]]j de la [[Nova Testamento]] indikas, ke la plej fruaj kristanoj daŭre observis plurajn tradiciajn judajn leĝojn. Paŭlo ankaŭ direktis la evangeligadon de ne-judaj homoj, ekigante cirkumcid-polemikojn ĉe la [[Apostola koncilio]]<ref>[http://www.fatheralexander.org/booklets/spanish/historia_iglesia.htm]</ref>. En tiu koncilio, Paŭlo argumentis, ke [[cirkumcido]] jam ne estis necesa, kiel dokumentite en la [[Agoj de la Apostoloj]] (ĉapitro 15). Tiu pozicio estis vaste apogita kaj estis resumita en letero cirkulinta en [[Antioĥio]].

Primitiva kristanismo akceptis plurajn romiajn praktikojn, kiel ekzemple antikvan [[sklaveco]]n, kampanjante unuavice por humaneca traktado de sklavoj sed ankaŭ admonante [[sklavo]]jn por konduti konvene al siaj majstroj. Frue kristanoj rifuzis oferi oferaĵojn al romiaj dioj aŭ adori romiajn regantojn kiel dioj kaj estis pro tio persekutataj.<ref name=macculloch155>MacCulloch, ''Christianity'', pp. 155–159.</ref><ref name=chadwick21>Chadwick, Henry, p. 41.</ref><ref name=macculoch164>MacCulloch, ''Christianity'', p. 164.</ref>. La unua okazo de persekutado gvidita de la [[Romia Imperio]] kontraŭ kristanoj okazis en la 1-a jarcento en Romo sub [[Nerono]]<ref>[http://www.cruzadadelrosario.org.ar/Especiales/19neron.htm]</ref>. Poste tiaj persekutadoj okazis sub diversaj imperiestroj ĝis la granda persekutado de [[Diokleciano]] kaj [[Kajo Galerio]], konsiderata kiel lasta provo malaperigi kristanismon<ref>{{Citaĵo el la reto |url=http://www.e-libertadreligiosa.net/temas-historicos/50-libertadreligiosaotrasepocas/262-las-persecuciones-romanas-a-los-cristianos.html |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2011-02-03 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20111005210119/http://www.e-libertadreligiosa.net/temas-historicos/50-libertadreligiosaotrasepocas/262-las-persecuciones-romanas-a-los-cristianos.html |arkivdato=2011-10-05 }}</ref>. La nomoj de la mortigitoj estis kompilitaj de la eklezio en la unuaj listoj de [[martiro]]j.

[[Dosiero:Sandro Botticelli 050.jpg|eta|maldekstra|180px|Aŭgusteno de Hipono.]]
Tamen la frua eklezio daŭre disvastiĝis, kaj evoluis kaj laŭ doktrinaj kaj strukturaj manieroj. Ekde la unua jarcento la episkopo de Romo ĝuis ian agnoskon, sed ĝenerale estis konsiderata kiel unu el inter la ĉefepiskepejoj. Ĝi emis aserti sian doktrinan aŭtoritaton ĉar ĝi kredis, ke la apostoloj Petro kaj Paŭlo gvidis la eklezion tie. La apostoloj fondis ekleziojn ankaŭ en aliaj urboj en la orienta regiono, kaj ties posteulo ĝuis similan rekonon. En la [[2-a jarcento]], skribaĵoj de eminentaj instruistoj difinis katolikajn ideojn en plena opozicio al [[Gnostikismo]]<ref>{{Citaĵo el la reto |url=http://www.corazones.org/diccionario/gnosticismo.htm |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2011-02-03 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20110127170201/http://www.corazones.org/diccionario/gnosticismo.htm |arkivdato=2011-01-27 }}</ref>. Aliaj verkistoj, kiel ekzemple [[Klemento la 1-a]] kaj [[Aŭgusteno de Hipono]], influis la evoluon de ekleziaj instruo kaj tradicioj. Tiuj verkistoj kaj aliaj estas kolektive konataj kiel ekleziaj patroj. La Eklezio evoluigis la praktikon de renkontiĝo en "sinodoj" (koncilioj) por certigi, ke ĉiuj internaj doktrinaj diferencoj estu rapide solvitaj, kio faciligu ampleksan doktrinan unuecon ene de kaj inter la ĉefaj eklezioj. La koncepto de la supereco de la roma episkopo estis ĉiufoje pli rekonita de la eklezio minimume en la 2-a jarcento, kvankam disputoj pri ĝiaj implicoj finfine kondukis al pli postaj skismoj. La skisma [[Donatismo]] estis kreita en [[Norda Afriko]] en [[311]] en disputo pri la aŭtoritato de episkopoj kaj postvivinta ĝis la araba konkero en la [[7-a jarcento]].
[[Dosiero:Byzantinischer Mosaizist um 1000 002.jpg|eta|dekstra|Konstantino la Granda kun modelo de Konstantinopolo (mozaiko el [[Hagia Sofia]], ĉirkaŭ la jaro 1000.]]

Kristanismo estis enleĝigita en [[313]] sub la [[Edikto de Milano]] de Konstantino<ref name="Davidson341">Davidson, p. 341.</ref> kaj deklarita la [[ŝtata religio]] de la Imperio en [[380]]<ref name="Wilken286">Wilken, p. 286.</ref>. Post ĝia leĝigo, kelkaj doktrinaj disputoj kondukis al la alvoko de koncilioj. La doktrinaj formuliĝoj rezultiĝantaj el tiuj koncilioj estis pivotaj en la historio de [[kristanismo]]<ref name="ReferenceB">M'Clintock and Strong's Cyclopedia, Volume 7, p. 45a.</ref>. La unuaj sep ekumenaj koncilioj, de la [[Unua koncilio de Niceo]] ([[325]]) ĝis la [[Dua koncilio de Niceo]] ([[787]]), serĉis atingi la ortodoksan konsenton kaj establi unuigitan kristanaron. En 325, la Unua koncilio de Niceo kunvenis en respondo al la pliiĝo de [[Arianismo]], la kredo ke Jesuo ne ekzistis eterne sed estis dia estaĵo kreita kaj tial malpli grava ol dio la Patro. Kun la intenco grupigi la bazajn dogmojn de la kristana kredo en formulo, la koncilio promulgis kredaron, kiu fariĝis la bazo de kio nun estas konata kiel la [[Kredo Nicea]]. Krome, ĝi dividis la eklezion en geografiajn kaj administrajn areojn nomatajn [[diocezo]]j. La [[Koncilio de Romo (382)|Koncilio de Romo]] en [[382]] establis la unuan Biblian kanonon, kiam ĝi enlistigis la tradiciajn librojn de la malnova kaj nova testamentoj. La [[Koncilio de Efeso]] en [[431]] kaj la [[Koncilio de Kalcedono]] en [[451]] difinis la rilaton de la dia kaj homa naturoj de Kristo en la disputo kun [[Nestorianismo]] kaj [[Monofizitismo]]<ref name="ReferenceB"/>.

Konstantino translokigis la imperian ĉefurbon al [[Bizancio]], kaj la Koncilio de Kalcedono (451) levis la Episkopejon de Bizancio al pozicio "dua en eminenteco kaj povo de la episkopo de Romo"<ref name="Noble214">Noble, p. 214.</ref>. De ĉirkaŭ [[350]] ĝis ĉirkaŭ [[500]], la episkopoj, aŭ papoj, de Romo konstante pliiĝis en aŭtoritato. Romo havis specialan eminentecon super la aliaj diocezoj. Ĝi estis konsiderita kiel la eklezio fondita de Petro kaj Paŭlo. Ĝi situis en la ĉefurbo de la [[Okcident-Romia Imperio]], estis riĉa kaj konata de aliaj eklezioj, kaj ekleziaj akademiuloj preferis la subtenon de la romia episkopo en doktrinaj disputoj<ref name="ReferenceA">"Rome (early Christian)." Cross, F. L., eld. The Oxford dictionary of the Christian church. New York: Oxford University Press. 2005</ref>.

=== Mezepoko ===
[[Dosiero:Gregorythegreat.jpg|eta|200px|Gregorio la Granda reformis la eklezian praktikon.]]
Post romia kolapso en la Okcidento, la katolika kredo konkuris kun [[arianismo]] por la konvertigo de ĝermanaj tribecaj popoloj ([[ostrogotoj]], [[visigotoj]], [[burgundoj]] kaj [[vandaloj]])<ref>Le Goff, p. 14</ref>. La konvertiĝo de [[Klodvigo la 1-a]] en [[496]], pagana reĝo de la [[frankoj]], markis la komencon de stabila ascendo de la katolika kredo en la [[Okcidento]]<ref>Le Goff, p. 21</ref>. La [[benediktana regulo]], kunmetita en [[530]], iĝis projekto por la organizo de [[monaĥejo]]j ĝenerale en [[Eŭropo]]<ref>Woods, p. 27</ref>. Same kiel disponiganta fokuson por spirita vivo, la novaj monaĥejoj konservis klasikajn metiojn kaj artajn kapablojn konservante intelektan kulturon ene de lernejoj, skriptorioj kaj bibliotekoj. Ili ankaŭ funkciis kiel agrikulturaj, ekonomiaj kaj produktado-centroj, precipe en malproksimaj regionoj, iĝante gravaj portintoj de la [[civilizo]].

La papo [[Gregorio la Granda]] reformis eklezian praktikon kaj administracion ĉirkaŭ [[600]] kaj lanĉis renoviĝintajn misiajn klopodojn kiuj estis kompletigitaj de aliaj misiaj movadoj kiel ekzemple la [[hiberna-skota misio]]. Misiistoj portis kristanismon al la [[anglosakso]]j kaj aliaj [[ĝermanoj]]<ref>Duffy, p. 69</ref>. En la sama periodo, la okcidentaj [[gotoj]] kaj [[lombardoj]] transiris de Arianismo rekte al Katolikismo, kaj la keltaj eklezioj unuiĝis kun Romo en [[664]]. Poste misiaj klopodoj de [[Cirilo kaj Metodo]] en la [[9-a jarcento]] atingis [[Grandmoravia imperio|Grandan Moravion]] kaj enkondukis, kun kristanismo, la [[cirila alfabeto|cirilan alfabeton]] uzotan en la sudaj kaj orientaj slavaj lingvoj<ref>Johnson, p. 18</ref>. Dum kristanismo daŭre kreskis en Eŭropo, [[Islamo]] prezentis signifan armean minacon al okcidenta kristanismo. De [[715]], islamaj armeoj konkeris multon de la suda Mediteraneo.
[[Dosiero:Vlahernskaya.jpg|eta|200px|maldekstra|[[Ikono]] prezentanta la Sanktan Virgulinon Blaĉernitisa, nun en [[Tretjakova galerio]].]]

De la [[8-a jarcento]], la detruo de religiaj bildoj, iĝis plimulta fonto de konflikto en la orienta eklezio. Imperiestroj de la [[Bizanca Imperio]] Leono la 3-a kaj Konstantino la 5-a forte apogis bildodetruon, dum la papado kaj la okcidenta eklezio restis en favoro de la admiro al [[ikono]]j. En [[787]], la [[Dua koncilio de Niceo]] regis en favoro de la ikonadmirantoj sed la disputo daŭris en la [[9-a jarcento]]. La sekva fremdiĝo kondukis al la kreado de la papaj ŝtatoj kaj la papa kronado de la franka reĝo [[Karlo la Granda]] kiel imperiestro de la romianoj en 800. Tio poste kreis novajn problemojn kiam sinsekvaj okcidentaj imperiestroj serĉis trudi ĉiufoje pli striktan kontrolon de la papoj.

Problemoj en la Orienta kaj Okcidenta Kristanismo kreskis pli en la [[9-a jarcento]]. Konfliktoj ekestis pri eklezia jurisdikcio en la bizancimperia sudo de [[Italio]], misiistoj al [[Bulgario]] kaj mallonga skismo ĉirkaŭ [[Fotio de Bizanco]]. Pliaj malkonsentoj okazigis la reciprokan ekskomunikon de la papo kaj la [[patriarko]] en 1054, ofte konsiderita kiel la dato de la [[Orienta skismo]]<ref>Collins, p. 103</ref><ref name="Bokenkotter140"/>. La okcidenta branĉo de kristanismo restis en komunio kun la papo kaj restis parto de la Romkatolika Eklezio, dum la Orienta (greka) branĉo kiu malaprobis la papajn asertojn iĝis konata kiel la Ortodoksa Eklezio. Klopodoj ripari la fendon estis provitaj ĉe la [[Dua koncilio de Liono]] en [[1274]] kaj en la [[Koncilio de Florenco]] en 1439. Dum en ĉiu okazo la Orienta Imperiestro kaj Orienta Patriarko ambaŭ konsentis pri la reunuiĝo, tamen la koncilio ŝanĝis la sintenojn de la Orienta Eklezio kaj la skismo restis.

La [[abatejo de Cluny|klunia reformo]] de monaĥejoj kiu komenciĝis en 910 ekfunkciigis ĝeneraligitan monaĥan kreskon kaj renovigon<ref name="Duffy88">Duffy, pp. 88–89.</ref>. Monaĥejoj lanĉis novajn teknologiojn kaj kultivaĵojn, kreskigis la kreadon kaj konservadon de literaturo kaj antaŭenigis ekonomian kreskon. Monaĥejoj, abatejoj kaj katedraloj daŭre funkciigis praktike ĉiujn lernejojn kaj bibliotekojn. Malgraŭ eklezia malpermeso de la praktiko de [[uzuro]] la pli grandaj abatejoj funkciis kiel fontoj por ekonomia kredito. La 11-a kaj 12-a jarcentoj vidis internajn klopodojn reformi la eklezion. La [[Kolegio de kardinaloj]] en [[1059]] estis kreita por liberigi papajn elektojn for de la entrudo fare de imperiestroj kaj nobelaroj. Laika investituro de episkopoj, fonto de la regado de regantoj en la eklezio, estis atakita de reformantoj kaj sub [[Gregorio la 7-a]], ekiĝis la investitura polemiko inter papo kaj imperiestro. La afero estis poste aranĝita per la [[Konkordato de Worms]] en [[1122]], kie estis interkonsentita ke episkopoj estus selektitaj laŭ eklezia juro<ref>Noble, pp. 286–287</ref>.
[[Dosiero:Robert de Normandie at the Siege of Antioch 1097-1098.JPG|eta|200px|dekstra|[[Roberto Curthose]] en la [[Unua krucmilito]] kontraŭ islamanoj.]]

En [[1095]], bizanca imperiestro [[Aleksio la 1-a]] apelaciis al Papo [[Urbano la 2-a]] por helpo kontraŭ refojaj islam-invadoj<ref name="rileysmith">Riley-Smith, p. 8</ref>, kio instigis la papon lanĉi la [[unua krucmilito|unuan krucmiliton]] por helpi al la [[Bizanca Imperio]] kaj repreni kontrolon super la [[Sankta Lando]]<ref name="Bokenkotter140">Bokenkotter, pp. 140–141</ref>. La celoj ne estis konstante realigitaj, kaj epizodoj de brutaleco faritaj de la armeoj heredigis reciprokan malfidon inter islamanoj kaj okcidentaj kaj orientaj kristanoj, kaj inter tiuj ĉi lastaj. Dum la [[Kvara krucmilito]] estis la atakoj ĉefe kontraŭ Bizanco fare de la okcidentaj kristanoj kaj tio fine solidigis la skismon inter la eklezioj<ref>Robert Bartlett, The Normans, BBC TV</ref>.
[[Dosiero:StFrancis part.jpg|eta|200px|maldekstra|Sankta Francisko el Asizo.]]

La [[krucmilitoj]] spronis la formadon de diversaj kavaliraj ordenoj<ref name="Norman p62-66">Norman, pp. 62–66</ref> kiel disponigitaj sociaj servoj same kiel protekto de pilgrim-itineroj. La [[Ordeno de germanaj kavaliroj]], unu el la ordenoj, konkeris la tiaman paganan [[Prusio]]n. La [[templanoj]] iĝis konataj bankistoj kaj kreditoroj kaj estis subpremitaj de reĝo [[Filipo la 4-a]] abrupte post [[1300]], kun apogo de la ekleziaj aŭtoritatoj. Poste, almozordenoj estis fonditaj de [[Sankta Francisko el Asizo]] kaj [[sankta Dominiko]], kiuj alportis konsekritan eklezian vivon en urbajn valorojn<ref name="LeGoff87">Le Goff, p. 87</ref>. Tiuj ordenoj ankaŭ ludis grandan rolon en la evoluo de katedralaj lernejoj en [[universitato]]jn<ref name="Woods44">Woods, pp. 44–48</ref>, la rektaj prainstitucioj de la modernaj okcidentaj universitatoj. Rimarkindaj skolastikaj [[teologo]]j kiel ekzemple la dominika [[Tomaso el Akvino]] laboris pri tiuj universitatoj, kaj lia [[Sumo de teologio]] estis intelekta ŝlosila atingo en ĝia sintezo de aristotela penso kaj kristanismo<ref name="Bokenkotter158">Bokenkotter, pp. 158–159</ref>.

En la [[12-a jarcento]], suda [[Francio]] vidis la aperon de [[katarismo]]<ref>Malcolm Barber, ''The Cathars'' p 1. Longman, ISBN 0-582-25661-5.</ref>, dualisma herezo kiu disvastiĝis de [[Orienta Eŭropo]] tra [[Germanio]]. Post kiam la kataroj estis akuzitaj je murdo de papa delegito en [[1208]], [[papo]] [[Inocento la 3-a]] deklaris la [[Albigensismo|albigensan krucmiliton]] kontraŭ ili, kiu baldaŭ fariĝis "terura masakro". Li poste starigis la unuan papan inkvizicion por radikale ekstermi la ceterajn katarojn. Formaligite sub [[Gregorio la 9-a]], tiu mezepoka [[inkvizicio]] estis utiligata por la lukto kontraŭ herezoj aŭ supozitaj herezoj.
[[Dosiero:Pedro Berruguete Saint Dominic Presiding over an Auto-da-fe 1495.jpg|dekstra|eta|200px|[[Pedro Berruguete]]. ''Sankta Domingo prezidas aŭtodafeon'' ([[1475]]).]]

Dum la tempo, aliaj inkvizicioj estis lanĉitaj de laikaj regantoj, sub la iniciato aŭ kun la aprobo de eklezia hierarkio, por procesigi herezulojn, reagi al la minaco de islama invado aŭ por politikaj kaj eĉ privataj celoj. La reĝoj [[Katolikaj Gereĝoj|Fernando kaj Izabela de Hispanio]] formis inkvizicion en [[1480]], originale por trakti malfidelajn konvertitojn de [[judismo]] kaj [[islamo]] al Katolikismo. Dum la periodo de [[1350-aj jaroj]], tiu hispana inkvizicio kondamnis inter 3 000 kaj 4 000 homoj, reprezentante ĉirkaŭ du procentojn de akuzitoj. En [[1482]] [[Siksto la 4-a]] kondamnis la troigon de la [[Hispana Inkvizicio]]<ref>[http://www.laguia2000.com/el-mundo/la-inquisicion-espanola]</ref>, sed Fernando ignoris liajn protestojn. Estas debato inter historiistoj pri la relativa severeco de la Inkvizicio: ĝenerale oni konsideras, ke ĝi kaŭzis la terorigon de la deviantoj kaj malsamopiniantoj, kaj ke ĝi restriktis la liberan pensadon en la landoj kie ĝi havis pli da povo; katolikaj pensuloj asertas, ke pro jarcentoj da protestanta propagando, oni [[Nigra legendo de la Inkvizicio|troigis]] la hororojn de la inkvizicioj asociitaj al la Romkatolika Eklezio kun agoj de laikaj regantoj. Kelkaj filozofoj kaj sciencistoj, inter kiuj plej famaj estas [[Giordano Bruno]] kaj [[Galileo Galilei]] estis pridemanditaj aŭ eĉ kondamnitaj de la inkvizicio. Laŭ historiisto Thomas Noble, la efiko de la Galilea afero estis restrikti sciencan evoluon en kelkaj eŭropaj landoj. Kiel reago, la eklezio kreis la [[papa Akademio de la Sciencoj|Papan Akademion de la Sciencoj]] en [[1603]]. La inkvizicio ludis maĵoran rolon en la fina elpelo de [[Islamo]] de [[Sicilio]] kaj Hispanio. En aliaj sociaj frontoj, katolikaj instruantoj turniĝis rekte al la forigo de sklaveco en la 15-a kaj 16-a jarcentoj, kvankam la papado daŭre aprobis portugalan kaj hispanan prenadon de islamaj sklavoj kaj poste ankaŭ ne evidente kondamnis la sklavigon de amerikaj indianoj fare de la portugalaj kaj hispanaj konkeristoj kaj koloniistoj.

[[Dosiero:Michelangelo - Fresco of the Last Judgement.jpg|eta|180px|maldekstra|Fresko "La lasta juĝo" de Mikelanĝelo.]]
En la [[14-a jarcento]] la papado venis sub francan regadon, kun [[Klemento la 5-a]] en 1305 translokiĝante al [[Avignon]]. La avinjona papado finiĝis en 1376, kiam la papo revenis al Romo sed estis baldaŭ sekvita en 1378 de la 38-jaraĝa okcidenta skismo kun apartaj postulantoj al la papofico en Romo, Avignon kaj (post 1409) [[Pizo]], subtenita de konfliktantaj laikaj regantoj. La afero estis finfine solvita en 1417 ĉe la [[Koncilio de Konstanco]], kie la tri postulantoj aŭ eksiĝis aŭ estis senpovigitaj kaj nova elekto nomumis novan papon en la persono de [[Marteno la 5-a]].

La eklezio estis la domina influo sur la evoluo de okcidenta arto en tiuj tempoj, kontrolante la pliiĝon de [[romaniko]], [[gotiko]] kaj renesancaj stiloj de arto kaj [[arkitekturo]]<ref name="Woods122">Woods, pp. 115–27.</ref>. Renesancaj artistoj kiel ekzemple [[Rafaelo]], [[Mikelanĝelo]], [[Leonardo da Vinci]], [[Bernini]], [[Botticelli]], [[Fra Angelico]], [[Tintoretto]], [[Caravaggio]], kaj [[Tiziano]], estis inter amaso da novaj virtaj sponsoritoj de la eklezio<ref name="Duffy133">Duffy, p. 133.</ref>. En muziko, katolikaj monaĥoj evoluigis la unuajn formojn de moderna okcidenta muzika notacio kun la celo normigi [[liturgio]]n en la tutmonda eklezio<ref name="Hall100">Hall, p. 100.</ref>, kaj grandega korpuso de religia muziko estis verkita por ĝi. Tio estis unu el la fortoj kiuj kondukis rekte al la apero kaj evoluo de eŭropa [[klasika muziko]], kaj multaj derivaĵoj<ref name="Murray45">Murray, p. 45.</ref>.

=== Reformacio kaj kontraŭreformacio ===
La internaj malkonsentoj, la troa sekulara povo de la Eklezio, la koruptado kaj la senrespondecaj kaj skandalaj sintenoj de la diversaj papoj kondukis al serio de kritikoj, ne nur ekstere sed ankaŭ interne de la Eklezio, kiuj fine kondukos al la plej grava [[skismo]], nome la [[Reformacio]].
[[Dosiero:Martin_Luther,_1529.jpg|eta|200px|Marteno Lutero.]]
[[John Wyclif]] kaj [[Jan Hus]] kreis la unuan el nova serio de seninterrompaj religiaj perspektivoj kiuj defiis la eklezion. La [[Koncilio de Konstanco]] ([[1414]]-[[1417]]) kondamnis Hus kaj ordonis lian ekzekuton, sed ne povis malhelpi la [[husmovado|Husanajn Militojn]] en [[Bohemio]]. En [[1509]], la akademiulo [[Erasmus]] verkis la libron [[Laŭdo de l' Stulteco]]<ref name="Norman86">Norman, p. 86</ref>, kiu vaste kaptis maltrankvilon ĉirkaŭ [[korupto]] en la eklezio. La Koncilio de Konstanco, [[Koncilio de Bazelo]] kaj la [[Kvina Laterana Koncilio]] provis ĉion por reformi la internan eklezion sed malsukcesis<ref>Bokenkotter, p. 201</ref>. Riĉaj, potencaj kaj sekularaj viroj kiel Rodrigo Borgia ([[Aleksandro la 6-a]]) povis venki en elekto al la papofico<ref name="Duffy149">Duffy, p. 149</ref>. Sekvata de [[Julio la 2-a]], li mem prezentiĝis kiel sekulara princo<ref>MacCulloch, ''The Restoration'', p. 41</ref>. En [[1517]], [[Marteno Lutero]] sendis siajn ''[[Naŭdek kvin tezoj]]n'' al pluraj episkopoj<ref name="Bokenkotter215">Bokenkotter, p. 215</ref>. Liaj disertaĵoj protestis kontraŭ ĉefaj punktoj de katolika doktrino same kiel kontraŭ la vendo de indulgoj<ref name="Bokenkotter215"/>. En [[Svislando]], [[Zvinglo]], [[Kalvino]], kaj aliaj forte kritikis la katolikan doktrinaron. Tiuj protestoj kaj defioj evoluis al ampleksa eŭropa movado nomata "[[Reformacio]]"<ref name="Bokenkotter223">Bokenkotter, pp. 223–224</ref>.

[[Anglikanismo]] kaj [[Reformacio]] kondukis al la disigo de anglikanoj kaj protestantoj for de la Romkatolika Eklezio. Kiel respondo, la eklezio iniciatis serion de reformoj en vastaj areoj kiel doktrino, eklezia strukturo, ordenoj, spiritaj movadoj kaj politiko. La rezultintaj streĉitecoj inter katolikoj kaj protestantoj kaj la perceptita bezono de homogeneco de la kredo ekigis la eŭropajn militojn pro religio.
[[Dosiero:Francois Dubois 001.jpg|maldekstra|eta|200px|[[19-a jarcento|19-a jarcenta]] pentraĵo de [[François Dubois]] pri la [[Masakro de Sankta Bartolomeo]].]]
En [[Germanio]], la reformacio kondukis al naŭjara milito inter la protestanta [[Ŝmalkalda Ligo]] kaj la Katolika Imperiestro [[Karolo la 5-a]]. En [[1618]] multe pli grava konflikto estis la [[Tridekjara milito]]<ref>Vidmar, p.233</ref>. En Francio, serio de konfliktoj nomitaj [[Francaj religiaj militoj]] okazis de [[1562]] al [[1598]] inter la [[hugenotoj]] kaj la fortoj de la [[Franca Katolika Ligo]]. La [[Masakro de Sankta Bartolomeo]] markis la turnopunkton en tiu milito<ref name="Bokenkotter233">Bokenkotter, p. 233</ref>. Pluvivantoj regrupiĝis sub [[Henriko la 4-a (Francio)|Henriko de Navaro]] kiu iĝis katolika kaj komencis la unuan eksperimenton en religia toleremo per sia [[Nanta edikto]] en 1598<ref name="Bokenkotter233"/>. Tiu Edikto, koncedita civila kaj religia toleremo al protestantoj, estis heziteme akceptita de papo [[Klemento la 8-a]]<ref name="Duffy177">Duffy, pp. 177–178</ref>.

La [[Angla Reformacio]] sub [[Henriko la 8-a]] komence ekiĝis kiel politika disputo. Kiam la nuligo de lia geedziĝo estis neita de la papo, Henriko kreis akton en la parlamento (nome la [[Gvidpova akto]]), kiu igis lin, kaj ne la papon, la sola estro de la angla eklezio<ref name="Bokenkotter235">Bokenkotter, pp. 235–237</ref>. Kvankam li provis konservi tradician katolikismon, Henriko iniciatis la konfiskon de monaĥejoj, preĝejoj, katedraloj kaj sanktejoj kiuj antaŭe estis sub la posedo de la katolikoj<ref name="Schama">Schama, pp. 309–311</ref>. Pli profunda doktrina kaj liturgia reformacio estis okazigita post la morto de Henriko la 8-a kaj daŭris sub la regado de [[Eduardo la 6-a (Anglio)|Eduardo la 6-a]] kaj la ĉefepiskopo [[Thomas Cranmer]]. Sub [[Maria la 1-a (Anglio)|Maria la 1-a]] Anglio denove komuniis kun Romo, sed [[Elizabeto la 1-a (Anglio)|Elizabeto la 1-a]] poste restarigis apartan eklezion kiu malpermesis katolikajn pastrojn<ref name="Noble519">Noble, p. 519</ref> kaj malhelpis la katolikan edukadon de la infanoj kaj partoprenadon de la katolika eklezio en la politika vivo<ref name="Solt149">Solt, p. 149</ref> ĝis kiam novaj leĝoj estis kreitaj en [[1778]].<ref>Judith F. Champ, 'Catholicism', en John Cannon (ed.), ''The Oxford Companion to British History'', rev. eld. (Oxford: University Press, 2002), p. 176</ref>.

[[Dosiero:Hans Holbein d. J. 049.jpg|eta|200px|Henriko la 8-a, pentraĵo de [[Hans Holbein la malpliaĝa]].]]
La [[Koncilio de Trento]] ([[1545]]-[[1563]]) iĝis la mova forto malantaŭ la [[Kontraŭreformacio]]. Doktrine, ĝi plifirmigis la centran katolikan instruon kiel ekzemple [[transsubstancigo]], kaj la postulo je amo kaj espero same kiel kredo por ricevi savon<ref name="Bokenkotter242">Bokenkotter, pp. 242–244</ref>. Ĝi ankaŭ faris strukturajn reformojn, plej grave per plibonigado de la eduko de la pastraro kaj laikularo kaj plifirmigado de la centra jurisdikcio de la romia kurio<ref>Lahey, p. 1125</ref>. Por popularigi kontraŭ-reformacian instruadon, la eklezio apogis la barokan stilon en [[arto]], [[muziko]] kaj [[arkitekturo]],<ref name="Murray45"/> kaj novaj ordenoj estis fonditaj. Tiuj inkludis la [[Teatinoj]]n, [[Barnabitoj]]n kaj [[Jezuitoj]]n, kelkaj el kiuj iĝis la grandaj misiaj ordenoj de pli postaj jaroj.<ref>Norman, pp. 91–92</ref> La jezuitoj rapide alfrontis la gvidadon de la edukado dum la kontraŭreformacio, rigardante ĝin kiel "batalkampon por koroj kaj mensoj"<ref>Norman, p. 94</ref><ref name="Johnson87">Johnson, p. 87</ref>. En la sama periodo, la verkadoj de figuroj kiel ekzemple [[Terezo el Avila]], [[Francisko el Sales]] kaj [[Filipo Neri]] generis novajn spiritajn [[skolo]]jn ene de la eklezio<ref name="Bokenkotter251">Bokenkotter, p. 251</ref>.

En ĉi tiu lasta parto de la [[17-a jarcento]], [[Inocento la 11-a]] reformis la hierarkion de la eklezio, inkluzive de [[simonio]], [[nepotismo]] kaj la abundegaj papaj elspezoj kiuj heredigis al li grandan papan ŝuldon<ref name="Duffy188">Duffy, pp. 188–191</ref>. Li antaŭenigis misian agadon, provis asocii Eŭropon kontraŭ la Turkaj invadoklopodoj kaj malhelpis influajn katolikajn regantojn (inkluzive de la imperiestro) de geedziĝeco kun protestantoj.

=== Epoko de malkovroj ===
[[Dosiero:Ferdinand Magellan.jpg|eta|200px|Portreto de Magelano fare de nekonata pentristo.]]
La [[Epoko de malkovroj]] vidis la vastiĝon de Okcidenteŭropa potenco kaj kulturo kaj, konsiderante la elstaran rolon de Hispanio kaj Portugalio, la disvastigon de Katolikismo al [[Ameriko]] kaj [[Azio]] fare de esploristoj kaj misiistoj.

[[Aleksandro la 6-a]] aljuĝis koloniajn rajtojn sur la plej granda parto de la lastatempe malkovritaj teroj al Hispanio kaj [[Portugalio]]<ref name="Koschorke13">Koschorke, p. 13, p. 283</ref> kaj la rezultinta sistemo permesis ŝtatinstancojn, ne la Vatikanon, kontroli ĉiujn klerikajn nomumojn en la novaj kolonioj<ref>Hastings (1994), p. 72</ref>. Kvankam la hispanaj reĝoj teorie provis limigi la fitraktadon kontraŭ la indianoj fare de esploristoj kaj konkerintoj<ref name="Noble450">Noble, pp. 450–451</ref>. [[Antonio de Montesinos]], dominika monaĥo, malkaŝe riproĉis al la hispanaj regantoj de [[Hispaniolo]] jam en 1511 pro ilia krueleco kaj tiraneco pro aĉa traktado de la amerikaj indiĝenoj<ref>Koschorke, p. 287</ref>. La reĝo Fernando realigis la [[Leĝoj de Burgoso|Leĝojn de Burgoso]] kaj Valadolido en respondo<ref>Johansen, p. 109, p. 110, citaĵo: "In the Americas, the Catholic priest Bartolomé de las Casas avidly encouraged enquiries into the Spanish conquest's many cruelties. Las Casas chronicled Spanish brutality against the Native peoples in excruciating detail."</ref>. La temo gvidis al krizo de konscienco en Hispanio en la 16-a jarcento kaj, tra la verkadoj de katolika pastraro kiel ekzemple [[Bartolomé de Las Casas]] kaj [[Francisko de Vitorio]], kondukis al debato pri la naturo de homaj rajtoj<ref>Koschorke, p.287</ref> kaj al la naskiĝo de moderna [[internacia juro]]<ref>Chadwick, Owen, p. 327</ref>. Observigo de tiuj leĝoj estis malstrikta, kaj kelkaj historiistoj riproĉas al la eklezio ne fari sufiĉe multe por liberigi la indianojn. Aliaj montras al la eklezio kiel la nura voĉo kiu laŭtigis sian voĉon nome de indiĝenaj popoloj<ref name="Dussel45">Dussel, p. 45, pp. 52–53, citaĵo: "The missionary Church opposed this state of affairs from the beginning, and nearly everything positive that was done for the benefit of the indigenous peoples resulted from the call and clamor of the missionaries. The fact remained, however, that widespread injustice was extremely difficult to uproot ... Even more important than Bartolomé de Las Casas was the Bishop of Nicaragua, Antonio de Valdeviso, who ultimately suffered martyrdom for his defense of the Indian."</ref>.
[[Dosiero:Fray Bartolomé de las Casas.jpg|eta|200px|maldekstra|Bartolomé de las Casas.]]

En 1521 la portugala esploristo [[Fernão de Magalhães|Fernando de Magaljao]] faris la unuajn katolikajn konvertigojn en [[Filipinoj]]<ref name="Koschorke21">Koschorke, p. 21</ref>. Aliloke, portugalaj misiistoj sub la estreco de hispana jezuito [[Francisco Xavier]] evangelizis en [[Hindio]], [[Ĉinio]], kaj [[Japanio]]<ref name="Koschorke3">Koschorke, p. 3, p. 17</ref>. La kresko de la eklezio en Japanio haltiĝis en 1597 kiam la [[ŝogunato]], kun la celo izoligi la landon de eksterlandaj influoj, lanĉis severan persekutadon de kristanoj. Subtera malplimulto de kristanoj postvivis ĝenerale en tiu periodo de persekutado<ref>McManners, p. 318</ref> kaj observigita izoliteco estis poste ĉesigita en la [[19-a jarcento]]<ref name="Koschorke31">Koschorke, pp. 31–32</ref>. En Ĉinio, malgraŭ jezuitaj klopodoj trovi interkonsenton, la [[ĉina rito-polemiko]] kondukis al la kanĝia imperiestro al kontraŭleĝigado de la kristanaj misioj en 1721<ref name="McManners328">McManners, p. 328</ref>. Tiuj okazaĵoj aldonis lignerojn al kreskigado de kritiko de la jezuitoj, kiuj estis observitaj kiel la sendependa potenco de la eklezio, kaj en 1773 eŭropaj regantoj kuniĝis por devigi Klementon la 14-a disigi la ordenon<ref name="Duffy193">Duffy, p. 193</ref>. La jezuitoj estis poste restarigitaj per la [[buleo]] de 1814 ''Sollicitudo omnium ecclesiarum''. En la Kalifornioj<ref name="Bokenkotter295">Bokenkotter, p. 295</ref>, franciskana pastro [[Junípero Serra]] fondis serion de misiejoj<ref name="Norman111">Norman, pp. 111–112</ref>. En [[Sudameriko]], jezuitaj misiistoj serĉis protekti indiĝenajn homojn de sklavigo per establado de duon-sendependaj kompromisejoj en areoj de nuna [[Paragvajo]], norda [[Argentino]] kaj suda [[Brazilo]].

=== Klerismo ===
[[Dosiero:Voltaire.jpg|eta|dekstra|200px|Voltero kritikis la religion kaj la katolikan eklezion.]]
De la [[17-a jarcento]] pluen, la [[klerismo]] pridubis la moralon, potencon kaj influon de la katolika eklezio sur la okcidenta socio. Verkistoj de la [[18-a jarcento]], kiel ekzemple [[Voltaire]] kaj la [[Enciklopediistoj]] verkis acerbajn kritikojn pri la religio kaj la eklezio. Unu celo de ilia kritiko estis la revoko de 1685 de la [[Nanta edikto]] de la reĝo [[Ludoviko la 14-a]] kiu finigis dumjarcentan politikon de religia toleremo de protestantaj hugenotoj.

La [[Franca Revolucio de 1789]] kaŭzis ŝoviĝon de potenco de la eklezio al la [[Ŝtato]], ruiniĝo kaj mistraktado de preĝejoj kaj la establado de la [[kulto al la racio]]<ref name="Bokenkotter285">Bokenkotter, pp. 283–285</ref>. En 1799, [[Napoleon Bonaparte]] invadis [[Italio]]n, malliberigante la papon [[Pio la 6-a]], kiu mortis en kaptiteco. Napoleono poste restarigis la Romkatolikan Eklezion en Francio tra la [[Konkordato de 1801]]<ref name="Collins176">Collins, p. 176</ref>. La fino de la [[napoleonaj militoj]] alportis katolikan revigliĝon kaj la restarigon de la [[Papa Ŝtato]]<ref>Duffy, pp. 214–216</ref>.

La vastiĝo de la [[Brita Imperio]] alportis la unuajn katolikojn al [[Aŭstralio]] per la alveno de irlandaj malliberigitoj en [[Sidnejo]] en 1788. Je la fino de la 19-a jarcento, la misiistoj estis portintaj la katolikismon al la najbaraj insuloj de [[Oceanio]].<ref>[http://www.enzb.auckland.ac.nz/document/1888_-_Pompallier,_J._Early_History_of_the_Catholic_Church_in_Oceania/%5BFront_Matter%5D/p1?action=null]</ref>

En [[Latinameriko]], heredo de kontraŭ-klerikalaj reĝimoj komenciĝis en la [[1830-aj jaroj]]<ref name="Stacy, p. 139">Stacy, p. 139</ref>. Ekleziaj proprietoj estis konfiskitaj<ref>Bethell, pp. 528–529</ref>, episkopejoj forpelitaj kaj vakaj ordenoj subpremitaj, la kolekto de klerika dekonimposto ([[dekonaĵo]]) finiĝis<ref name="kirkwood101102">Kirkwood, pp. 101–102</ref> kaj klerika robo en publika spaco estis dekomence malpermesita<ref name="hamnett163164">Hamnett, pp. 163–164</ref> kaj poste malhelpita en kelkaj landoj.

[[Gregorio la 16-a]] defiis la potencon de la hispanaj kaj portugalaj monarkoj per nomumado de siaj propraj kandidatoj kiel koloniaj episkopoj. Li ankaŭ kondamnis sklavecon kaj la komercon de sklavoj per la buleo de [[1839]] ''In Supremo Apostolatus''<ref name="Duffy221">Duffy, p. 221</ref>.

=== Industria epoko ===
[[Dosiero:Engraving of First Vatican Council.jpg|eta|300px|dekstra|La Unua Vatikana Koncilio estas la 20-a ekumena [[koncilio]] de la katolika eklezio.]]
En respondo al la sociaj defioj de la [[Industria revolucio]] kaj ties rezulto en la apero de [[laborista movado]], tute for de la atingo de la ekleziuloj, [[Leono la 13-a]] publikigis la [[encikliko]]n ''Rerum Novarum''. Ĝi metis katolikan socian instruon en esprimoj kiuj malaprobis [[socialismo]]n, kiel materiisma ideologio, sed rekomendis la reguligon de la laborkondiĉoj, la establadon de vivsalajro kaj la rajton de laboristoj formi [[sindikato]]jn<ref name="Duffy240">Duffy, p. 240</ref>. Tamen en plej areoj kaj sektoroj de katolikaj landoj, la ekleziuloj dum la [[19-a jarcento]] restis tre ofte flanke de la burĝaro, de kiuj foje dependis ilia propra materia survivado, dum la malriĉuloj kaj [[laboristo]]j estis pli malproksimaj de la ekleziaj organizoj kaj tre ofte estis [[virino]]j kiuj restis pli fidelaj al la katolika praktiko.

Kvankam la neeraripovo de la eklezio en doktrinaj aferoj ĉiam estis eklezia dogmo, la [[Unua Vatikana Koncilio]], kiu kunvenis en 1870, asertis la doktrinon de papa neeraripovo se ekzercite sub specifaj kondiĉoj<ref name="Leith">Leith, p. 143</ref>. Tiu decido donis al la papo "grandegan moralan kaj spiritan aŭtoritaton sur la tutmonda eklezio"<ref name="Pollard8">Pollard, pp. 7–8</ref>. Reago al la deklaro gvidis al la disiĝo de grupo de plejparte germanaj eklezioj kiuj poste formis la [[prakatolika Eklezio|Prakatolikan Eklezion]]<ref name="Fahlbusch">Fahlbusch, p. 729</ref>.

=== Moderna epoko ===
La [[unuiĝo de Italio]] en [[1870]] kaŭzis la perdon de la papa povo sur la papoŝtata teritorio, malgraŭ ties forta kontraŭstaro<ref name="Bokenkotter307">Bokenkotter, pp. 306–307</ref>. La teritoria disputo inter la papo kaj la itala registaro daŭris dum la fino de la 19-a jarcento kaj la komenco de la 20-a. En [[1929]] estis subskribitaj la [[Lateranaj Traktatoj]] kun la reĝimo de [[Benito Mussolini]], kiu koncedis suverenecon al la [[Sankta Seĝo]] en [[Vatikanurbo]]<ref name="Bokenkotter387">Bokenkotter, pp. 386–387</ref>. Ĉe la fino de la [[19-a jarcento]], katolikaj misiistoj akompanis koloniajn registarojn en Afriko kaj konstruis monaĥejojn, preĝejojn, lernejojn, kaj kuracejojn.
[[Dosiero:Franco0001.PNG|eta|180px|maldekstra|Franco dum sia milita insurekcio ricevis la subtenon de la Katolika Eklezio. Aliflanke dum la frankisma diktaturo la eklezio ricevis apogon de la reĝimo por establi preskaŭdevigan katolikismon. Franco mem ricevis ekleziajn privilegiojn.]]

La [[20-a jarcento]] vidis la ascendon de diversaj movadoj kontraŭaj al la eklezia superrego, kiuj foje atingis registaran povon. En 1926 la Leĝo [[Plutarco Elías Calles|Calles]] apartigis eklezion kaj ŝtaton en Meksiko, kio kondukis al la [[Kristisma Milito]]<ref name="Chadwick264">Chadwick, Owen, pp. 264–265</ref> en kiu pli ol 3 000 pastroj estis ekzilitaj aŭ murditaj<ref name="Scheina">Scheina, p. 33.</ref> kaj diversaj preĝejoj profanitaj<ref name="Chadwick264"/>. En Sovetunio post la [[rusa revolucio de 1917]], okazis persekutado kontraŭ ĉiuj eklezioj, inklude tiuj kun katolika obeo ĝis la [[1930-aj jaroj]]<ref>Riasanovsky 617</ref>. Aldone al la ekzekuto kaj ekzilado de klerikoj, monaĥoj kaj laikoj, la konfisko de religiaj iloj kaj finigo de la funkciado de preĝejoj estis ofta<ref name="Riasanovsky 634">Riasanovsky 634</ref>. Dum la [[Hispana Civitana Milito]] (1936-39), la katolika hierarkio subtenis la naciistan ribelanton [[Francisco Franco]] kontraŭ la registaro de la [[Popola Fronto]]<ref>Payne, p. 13</ref>, kaj ĝi konsideris la militon kiel ''krucmilito''. En la respublikisma fronto, tuj post la ekigo de la milito, okazis diversaj persekutoj kontraŭ la eklezio, ĉefe per brulado de preĝejoj kaj persekuto de pastroj<ref>Alonso, pp. 395–396</ref>, kiuj siavice tre ofte partianis en la frankisma flanko, ĉefe post la frankisma venko. Pio la 11-a nomis tiujn tri landojn "terura triangulo"<ref>Blood of Spain, Ronald Fraser p. 415, kolektiva letero de la episkopoj de Hispanio al la episkopoj de la mondo. ISBN 0-7126-6014-3</ref> kaj la malsukceso protesti en [[Eŭropo]] kaj Usono kiel "komploto de silento". La Eklezio ricevis gravajn privilegiojn post la venko de Franco, kio daŭris de diktatura maniero ĝis la [[1970-aj jaroj]], kiam fakte iu grava sektoro de la eklezio aktive partoprenis en la demokratiigo de la lando; post tio ĝenerale la sinteno de la katolikaj hierarkioj estis denove malprogresema, malakceptante reformojn.

La Eklezio subskribis kun la [[hitler]]a reĝimo [[triaregna konkordato|konkordaton]] en [[1933]] kiu garantiis al la eklezio en [[Nazia Germanio]] ian protekton kaj rajtojn<ref name="Rhodes182">Rhodes, p. 182-183</ref>. En [[1937]], [[Pio la 11-a]] eldonis en 1937 la enciklikon ''[[Mit brennender Sorge]]''<ref name="Rhodes197">Rhodes, p. 197</ref> kiu publike kondamnis la persekutadon fare de la nazioj de la eklezio kaj ilian ideologion pri rasa supereco<ref name="Rhodes204">Rhodes, p. 204-205</ref>. Post kiam la [[Dua Mondmilito]] komenciĝis en [[septembro]] [[1939]], la eklezio kondamnis la invadon al [[Pollando]] kaj postaj naziaj invadoj en 1940<ref name="Cook983">Cook, p. 983</ref>. Miloj da katolikaj pastroj, monaĥoj kaj monaĥinoj estis enkarcerigitaj kaj murditaj en la areoj okupitaj de la nazioj, inkluzive de [[Maksimiliano Kolbe]] kaj [[Edith Stein]]<ref>{{Citaĵo el la reto |url=http://www1.yadvashem.org/yv/en/holocaust/about/01/non_jews_persecution.asp |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2011-02-04 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20101129015947/http://www1.yadvashem.org/yv/en/holocaust/about/01/non_jews_persecution.asp |arkivdato=2010-11-29 }}</ref>. La rolo de la papo [[Pio la 12-a]] dum la [[Holokaŭsto]] estas ankoraŭ tre debatata; dum la eklezio deklaras, ke li gvidis la eklezian hierarkion por helpi protekti judojn de la nazioj<ref>Bokenkotter p. 192</ref> kaj helpis ŝpari centojn da vivoj de judoj<ref name="Deák">Deák, p. 182</ref>, diversaj historiistoj diras, ke la eklezio ankaŭ estis kulpa pro la apogado dum jarcentoj de [[antisemitismo]], kiu servis parte kiel bazo por la nazia persekuto<ref>{{Citaĵo el novaĵo|url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9B04E3DF1130F932A3575AC0A9679C8B63&sec=&spon=&pagewanted=all|titolo=New Accusations Of a Vatican Role In Anti-Semitism; Battle Lines Were Drawn After Beatification of Pope Pius IX|alirdato=2008-03-09|familia nomo=Eakin|persona nomo=Emily|dato=1a de Septembro 2001|verkaĵo=The New York Times}}</ref> kaj Pio mem ne faris sufiĉe por ĉesigi naziajn abomenaĵojn<ref name="Phayer">Phayer, pp. 50–57</ref>. Debato pri la valideco de tiuj kritikoj daŭras ĝis la nuntempo<ref name="Deák">Deák, p. 182</ref>. En 2000 [[Johano Paŭlo la 2-a]] nome de ĉiuj homoj, pardonpetis al judoj per insertado de preĝo ĉe la [[Muro de lamentadoj]].

La Eklezio apogis diversajn totalismajn reĝimojn en tiu epoko, ne nur en [[Italio]] kaj [[Hispanio]], sed ankaŭ en [[Portugalio]], [[Latinameriko]] kaj aliaj en Centra Eŭropo: la reĝimo de la [[ustaŝa|ustaŝoj]] en [[Kroatio]] ricevis apogon de la katolikaj episkopoj, kaj la [[Slovaka ŝtato|slovakan ŝtaton]] gvidis pastro [[Jozef Tiso]].

[[Dosiero:Mao proclaiming the establishment of the PRC in 1949.jpg|eta|dekstra|Proklamado de la Popola Ĉina Respubliko (01/10/1949).]]
Postmilitaj komunistaj registaroj en [[Orienta Eŭropo]] grave restriktis religiajn rajtojn<ref name="communist">{{Cite news|title=Pope Stared Down Communism in Homeland&nbsp;– and Won|work=CBC News|date=Aprilo 2005|url=http://www.cbc.ca/news/obit/pope/communism_homeland.html|accessdate=2008-01-31|archiveurl=http://web.archive.org/web/20050406174046/http://www.cbc.ca/news/obit/pope/communism_homeland.html|archivedate=2005-04-06}}</ref>. Eĉ se kelkaj klerikoj kunlaboris kun la komunistaj reĝimoj<ref>{{Citaĵo el novaĵo|url=http://www.nytimes.com/2007/01/10/world/europe/10poland.html|titolo=In Poland, New Wave of Charges Against Clerics|alirdato=2008-05-23|familia nomo=Smith|persona nomo=Craig|dato=10a de Januaro 2007|verkaĵo=The New York Times}}</ref>, multaj estis enkarcerigitaj, deportitaj aŭ ekzekutitaj kaj la rezisto de la eklezio kaj la gvidado de Johano Paŭlo la 2-a akceligis la falon de komunistaj registaroj en tuta Eŭropo en [[1991]]<ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://www.thetablet.co.uk/article/14023|titolo=Untold story of 1989|alirdato=2010-10-28|eldoninto=The Tablet}}</ref>. La pliiĝo de la potenco de la [[Ĉina Revolucio|komunistoj en Ĉinio]] en [[1949]] kondukis al la forpelo de ĉiuj eksterlandaj misiistoj<ref name="Bokenkotter357">Bokenkotter, pp. 356–358</ref>. La nova registaro ankaŭ kreis la [[Ĉina Katolika Patriota Eklezio|Patriotan Ĉinan Eklezion]] kies unupartie elektitaj episkopoj estis malakceptitaj de Romo<ref>{{Citaĵo el novaĵo|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/7005927.stm|titolo=Asia-Pacific &#124; China installs Pope-backed bishop|alirdato=2010-10-28|dato=2007-09-21|eldoninto=BBC News}}</ref> antaŭ multaj el ili estis forpelitaj. La [[Kultura Revolucio]] de la 1960-aj jaroj kondukis al la fino de ĉiuj religiaj establadoj. Kiam ĉinaj preĝejoj poste remalfermiĝis ili restis sub la kontrolo de la Patriota Eklezio. Multaj katolikaj pastroj daŭre estis senditaj al malliberejoj pro rifuzado rezigni pro fideleco al Romo<ref>Chadwick, p.259</ref>.

=== Nuntempa epoko ===
[[Dosiero:Konzilseroeffnung 2.jpg|eta|maldekstra|200px|La unua sesio de la Dua Vatikana Koncilio ekiĝis per la solena inaŭguro en la Baziliko Sankta Petro la 11-an de oktobro 1962.]]
La ŝanĝoj okazigitaj en la socio en la dua duono de la 20-a jarcento kondukis multajn katolikojn al strebo por modernigado de la katolika doktrino kaj agadmaniero. Kunvokite de nova papo [[Johano la 23-a]], la [[Dua Vatikana Koncilio]] komenciĝis en 1962, kaj estis priskribita de la organizantoj kiel "malfermo de la fenestroj"<ref name="Duffy272">Duffy, pp. 270–276</ref>. Ĝi kondukis al ŝanĝoj en la liturgio ene de la [[Latina Eklezio]], fokuso de ĝia misio kaj redifino de [[ekumenismo]], precipe dialogo kun la [[Ortodoksa Eklezio|Bizanca Ortodoksa Eklezio]], [[Protestantoj]]<ref>Duffy, ''Saints and Sinners'' (1997), p. 272, p. 274</ref> kaj [[Orientaj ortodoksaj eklezioj]], sed ankaŭ kun aliaj nekristanaj religioj.

Ricevado de la koncilio formis la bazon de plurfacetaj internaj pozicioj ene de la eklezio ekde tiam. La tiel nomita ''Spirito de Vatikano la 2a'' sekvis la koncilion, influita de eksponentoj de [[Nova Teologio]] kiel ekzemple [[Josef Höfer]]. Kelkaj liberalaj disidentoj, kiel ekzemple [[Hans Küng]], asertis, ke la Koncilio ne iris sufiĉe longe<ref>Bauckham, p. 373</ref>. Aliflanke, tradiciemaj katolikoj, reprezentitaj de figuroj, kiel ekzemple [[Marcel Lefebvre]], forte kritikis la koncilion argumentante, ke ĝi malpurigis la sanktecon de la [[latina meso]], antaŭenigante religian indiferentismon rekte al "malveraj religioj" kaj kompromisitajn ortodoksajn katolikajn dogmon kaj tradicion. Grupo poziciigita favore al ĝi, reprezentita de teologoj ĉirkaŭ la revuo ''[[Communio]]'' de [[Benedikto la 16-a]], diras, ke la koncilio estis pozitiva sed ekzistis misoj en la interpreto.

[[Dosiero:BentoXVI-30-10052007.jpg|eta|180px|[[Benedikto la 16-a]], papo de la romkatolika eklezio inter 2005 kaj 2013.]]
Malkontento pri la tradicia apogo de la Eklezio al la povuloj, ĉefe en latinamerikaj kaj sudeŭropaj landoj, kondukis iujn pastrojn kaj teologojn al alproksimiĝo al socireformaj movadoj, kio kondukis al la kreado de la t.n. [[Teologio de la Liberigo]]. Tiu polemiko kreis dividojn ene de la katolikaro mem, tiel ke kampanjoj por la [[homaj rajtoj]] kaj [[socia justeco]] okazigis la martiriĝon al katolikoj dum ĉi tiu periodo, rimarkinde en Latinameriko, kie la ĉefespiskopo [[Oscar Romero]] de [[Salvadoro]] estis mortpafita suraltare marte 1980, kaj ses jezuitoj de la [[Centramerika Universitato José Simeón Cañas]] estis murditaj en 1989, pri kio kulpis diktatorecaj reĝimoj apogataj de aliaj partoj de la katolika hierarkio<ref>{{Citaĵo el novaĵo|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/8580840.stm|titolo=El Salvador marks Archbishop Oscar Romero's murder|alirdato=2010-10-28|familia nomo=Miglierini|persona nomo=Julian|dato=2010-03-24|eldoninto=BBC News}}</ref>. La katolika monaĥino [[Patrino Teresa]] ricevis la [[Nobel-premio pri paco|Nobel-premion pri paco]] en 1979 pro sia humana laborado inter la malriĉuloj de [[Barato]]<ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1979/press.html|titolo=Press Release - The Nobel Peace Prize 1979|alirdato=2010-10-28|dato=1979-10-27|eldoninto=Nobelprize.org}}</ref>. Episkopo [[Carlos Filipe Ximenes Belo]] ricevis la saman premion en 1996 for "laborado por justa kaj paca solvo en la konflikto de [[Orienta Timoro]]".<ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1996/press.html|titolo=Press Release - Nobel Peace Prize 1996|alirdato=2010-10-28|dato=1996-10-11|eldoninto=Nobelprize.org}}</ref>.

La eklezio konstante daŭre konfirmis siajn proprajn moralajn poziciojn, kontraŭ tiuj disvastigitaj de la [[seksa revolucio]] kaj morala relativismo, aparte ĝenerala en okcidenta socio ekde la [[1960-aj jaroj]]. Diversaj instruoj de la papoj, kiel ekzemple la cirkuleroj ''[[Humanae vitae]]'' kaj ''[[Evangelium Vitae]]'', kontraŭbatalis koncipopreventon kaj [[aborto]]n respektive<ref name="humanae">{{Citaĵo el la reto|url=http://www.vatican.va/holy_father/paul_vi/encyclicals/documents/hf_p-vi_enc_25071968_humanae-vitae_en.html|titolo=Humanae Vitae|alirdato=2008-02-02|familia nomo=Paul VI|persona nomo=Pope|jaro=1968|eldoninto=Vatican}}</ref>, priskribante ilin kiel parton de "kulturo de morto"<ref name="Bokenkotter493">Bokenkotter, p. 27, p. 154, pp. 493–494</ref>. La opinioj pri [[sekso]] de la eklezio estis forte kritikitaj de aliaj, interalie pro la opono al la uzado de [[kondomo]]j eĉ por la preventado de seksaj malsanoj. Krome, tiu moralo estis en la centro de polemiko ekde la [[1980-aj jaroj]], pro la skandalo de la seksa mistraktado de infanoj fare de katolika pastraro en Usono, Aŭstralio, Irlando kaj aliaj landoj.

La publika apero de la Eklezio kreskis post la enoficigo de poldevena papo [[Johano Paŭlo la 2-a]], kiu sin engaĝis en la politika kaj socia aktivado, kaj unuigis la internajn fortojn, kritikante la aperon de [[Teologio de la Liberigo]] inter pastraro en [[Sudameriko]], kaj asertante, ke la eklezio devus estis ĉampiono por la senhavuloj neligitaj al radikalismo kaj perforto. Li krome pliigis la kanonizon de abundo de sanktuloj kaj faris el la konservativa movado ''[[Opus Dei]]'' sian personan prelaturon. La papo [[Francisko (papo)|Francisko]] ekde 2013 regas kiel la reprezentanto de [[Sankta Seĝo]] kaj havas konstantan observan statuson ĉe la [[Unuiĝintaj Nacioj]].

== Katolika kredo ==
[[Dosiero:God2-Sistine Chapel.png|eta|dekstra|350px|Dio patro kreas Adamon; Siksta Kapelo, Vatikano.]]
La Romkatolika Eklezio instruas, ke ekzistas nur unu eterna [[Dio]], kiu estas samtempe tri person(ec)oj en unu sola estaĵo: [[Dio Patro]], Dio la Filo ([[Jesuo Kristo]]) kaj [[Dio]] [[Sankta Spirito]], konata kiel [[Triunuo]]<ref name="Schreck131">Schreck, p. 131</ref>. Katolika kredaro estas resumita en la [[La Kredo Nicea]] kaj detaligita en la [[Katekismo de la Katolika Eklezio]]<ref name="cat">Marthaler, preface</ref><ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/apost_letters/documents/hf_jp-ii_apl_15081997_laetamur_en.html|titolo=Laetamur Magnopere|alirdato=2008-03-09|familia nomo=John Paul II|persona nomo=Pope|jaro=1997|eldoninto=Vatican}}</ref>. Katolika kredo, diras ke la eklezio "... estas la daŭra ĉeesto de Jesuo sur la tero". Por katolikoj, la termino "eklezio" rilatas al la homoj kiuj komunias en Kristo kaj kiuj nutritaj de la Korpo de Kristo, iĝas la Korpo de Kristo mem<ref>CCC, section 777, 778</ref>. La eklezio instruas, ke la pleno de la "rimedoj de saviĝo" ekzistas nur en la Romkatolika Eklezio, sed agnoskas, ke la [[Sankta Spirito]] povas uzi kristanajn komunumojn apartigitajn de ĝi mem por alporti homojn al saviĝo. Ĝi instruas, ke kiu ajn estas savita estas nerekte tra la eklezio, se la persono havas nescion pri ĝi kaj ties instruojn, kiu sekvas la moralon kiujn Dio diktis en sia koro kaj tial, aliĝus al la eklezio se li-ŝi komprenus la neceson. Ĝi instruas, ke katolikoj estas vokitaj de la Sankta Spirito por labori por unueco inter ĉiuj kristanoj.

=== Gvidado de la Sankta Spirito ===
[[Dosiero:Holy Spirit as Dove (detail).jpg|eta|200px|maldekstra|Alegorio de la Sankta Spirito en la Baziliko Sankta Petro, Vatikano.]]
Surbaze de la promesoj de Kristo en la [[Evangelio]]j, la eklezio, kredas ke ĝi estas daŭre gvidita de la Sankta Spirito kaj tiel protektita neeraripove de falado en doktrina eraro. La Romkatolika Eklezio instruas, ke la Sankta Spirito rivelas la veron de [[Dio]] tra la [[biblio|Sanktaj Skriboj]], la [[Sankta Tradicio]] kaj la [[Magisterio]]. La katolika [[Biblio]] konsistas el la 73 libroj. Tio konsistas el la 46 libroj trovitaj en la malnovgreka versio de la [[Malnova Testamento]], konata kiel la [[Septuaginto]] kaj la 27 skribaĵoj de la [[Nova Testamento]] unue trovitaj en la [[Vatikana Kodekso]] 1209 kaj enlistigitaj en la Orienta letero de [[Atanazio]]. La Sankta Tradicio konsistas el tiuj instruoj<ref name="Schreck16">Schreck, pp. 15–19</ref> de la eklezio ekzistintaj ekde la tempo de la apostoloj<ref name="Schreck21">Schreck, p. 21</ref><ref name="Schreck23">Schreck, p. 23</ref>. La Biblio kaj la Tradicio estas kolektive konataj kiel la "deponaĵo de kredo" (''depositum fidei''). Tiuj estas interpretitaj per la Magisterio (de ''magister'', la [[latina]] vorto por "instruisto"), la instrua aŭtoritato de la eklezio, kiu estas plenumita de la papo kaj la kolegio de episkopoj en unio kun la papo<ref name="Schreck30">Schreck, p. 30</ref>.

=== Sakramentoj ===
[[Dosiero:Child baptism.jpg|eta|Bapto de bebo.]]
Laŭ la Koncilio de Trento, Kristo starigis sep [[sakramento]]jn kaj konfidis ilin al la eklezio<ref>CCC, section 1131</ref>. Tiuj estas [[Bapto]], [[Konfirmacio]], [[Komunio]], [[Konfeso]], [[Unkto]], [[Ordino]] kaj [[Nupto]]. Sakramentoj estas grave videblaj ritoj kiujn katolikoj vidas kiel signoj de la ĉeesto de Dio kaj efikaj kanaloj de la graco de Dio al ĉiuj kiuj ricevas ilin kun la emo engraciĝi. Kun la escepto de bapto, la sakramentoj estas administritaj de preskribitaj membroj de la katolika pastraro. Bapto estas la nura sakramento kiu povas esti administrita en krizo fare de iu katoliko, aŭ eĉ nekristano kiu "havas la intencon de baptado laŭ la kredo de la Romkatolika Eklezio"<ref>Kreeft, pp. 298–299</ref>.

Katolikoj kredas, ke Kristo estas la [[Mesio]] de la profetaĵoj de la [[Malnova Testamento]]<ref name="Kreeft71">Kreeft, pp. 71–72</ref>. En okazaĵo konata kiel la [[Enkarniĝo]], la eklezio instruas, ke, tra la potenco de la Sankta Spirito, Dio iĝis unueca kun homnaturo kiam Kristo estis koncipita en la utero de la [[Virgulino Maria]]. Kristo estas plene dia kaj plene homa laŭ katolikismo. Estas instruite, ke la [[misio]] de Kristo sur la tero inkludis donadon de instruoj al homoj kaj disponigi lian ekzemplon por sekvi lin, kiel registrite en la kvar Evangelioj.<ref name="McGrath">McGrath, pp. 4–6.</ref>

[[Dosiero:Rafael - ressureicaocristo01.jpg|eta|maldekstra|200px|La [[resurekto de Jesuo]] Kristo ([[Rafaelo Sanzio]]).]]
Fali en [[peko]] estas konsiderita kiel kontraŭa al la instruoj de Jesuo, malfortigante la similecon de la persono al Dio kaj malakceptante lian amon. Pekoj varias de la malpli gravaj pardoneblaj pekoj ĝis pli gravaj mortaj pekoj kiuj finigas la rilaton de persono kun Dio. Ankaŭ la eklezio instruas, ke tra la pasiono de Kristo kaj lia krucumo, ĉiuj homoj havas eblon por pardono kaj liberigo de peko, kaj tio povas esti akordigata al Dio. La [[Resurekto]] de Jesuo, laŭ katolika kredo, akiris por homoj eblan spiritan senmortecon antaŭe neita al oni pro [[prapeko]]. Per akordigado kun Dio kaj sekvado de la vortoj de Kristo kaj agoj, la eklezio kredas, ke oni povas eniri la Regnon de Dio, kio estas la "... regado de Dio ĉe la koro kaj vivo de la homoj".

[[Kristo]] rakontis al siaj [[apostolo]]j, ke post lia [[morto]] kaj resurekto li sendus al ili la "konsolanton", la "Sanktan Spiriton", kiu "... instruos al vi ĉiujn aĵojn ". Katolikoj kredas, ke ili ricevas la Sanktan Spiriton tra la [[sakramento]] de la Konfirmacio kaj ke la graco ricevita dum la bapto estas fortigita, konvene se ĝisosta, ĉar katolikoj devas esti en stato de graco, kio signifas, ke ili ne povas konscie ne konfesi mortan pekon. Ili ankaŭ verŝajne prepariĝas spirite por la sakramento, elektis sponsoron por spirita subteno, kaj selektis sanktulon por esti la speciala patrono kaj peranto. En la Orienta Katolika Eklezio, bapto, inkluzive de bebo-bapto, estas tuj sekvita de Konfirmacio kaj la ricevado de la Komunio.

=== Postmorta vivo ===
[[Dosiero:Folio 34r - The Last Judgement.jpg|eta|dekstra|180px|[[Lasta juĝo]].]]
Kredo je postmorta vivo estas parto de katolika [[doktrino]], la "kvar lastaj aĵoj" [[morto]], [[juĝo]], [[ĉielo]], kaj [[infero]]<ref name="Schreck397">Schreck, p. 397</ref>. La Eklezio instruas, ke, tuj post morto, la [[animo]] de ĉiu persono ricevos specialan juĝon de [[Dio]], bazita en la faroj de la tera vivo de tiu individuo<ref name="Catechism of the Catholic Church 51">CCC, sekcioj 1021–22, 1051</ref>. Tiu instruado ankaŭ atestas alian tagon kiam [[Kristo]] estos en universala juĝo de ĉiu homo<ref name="Catechism of the Catholic Church 50">CCC, sekcioj 1023–29, 1042–50</ref>. Tiu fina juĝo, laŭ eklezia instruado, alportos finon al homa historio kaj markos la komencon de nova kaj plibonigos rifuĝejon kaj teron regitan de Dio per [[justeco]]<ref name="Catechism of the Catholic Church 54">CCC, sekcioj 1030–32, 1054</ref>. La bazo, sur kiu la animo de ĉiu persono estos taksita, estas detaligita en la [[Evangelio laŭ Mateo]], kiu enlistigas kompatfarojn eĉ al homoj konsideritaj "la malplejuloj"<ref name="Matthew25">Mateo, 25:35–36.</ref>.<ref name="Schreck397"/>. Emfazo estas sur la vortoj de Kristo "Ne ĉiu kiu diros "[[Sinjoro]], Sinjoro" heredos la regnon de ĉielo, sed tiu kiu faras la volon de mia [[Patro]] kiu estas en ĉielo".

=== Virgulino Maria ===
[[Dosiero:Mary16thC.jpg|eta|maldekstra|200px|Maria de Nazareto, la patrino de [[Jesuo]].]]
Preĝoj kaj fervoraĵoj al Maria apartenas al la katolika pietato, sed malsamaj al la dia adorado. La Eklezio kredas je Maria kiel eterna [[Virgulino]] kaj [[Dipatrino]]<ref>Schreck, p. 199–200</ref>. La katolika kredo pri Maria estas la [[Senmakula koncipiĝo]], sen la makulo de la prapeko kaj la korpa ĉieleniro post la fino de ŝia vivo en la tero, kiuj estis difinitaj kiel [[dogmo]] fare de la papo [[Pio la 9-a]] en [[1854]] kaj [[Pio la 12-a]] en [[1950]], respektive.

La [[Romkatolika Mariologio]] ne nur temas pri la vivo de la patrino de Jesuo sed ankaŭ pri ŝia kultado en la ĉiutago, la maria preĝo kaj arto, la muziko kaj arkitekturo. Pluraj liturgiaj mariaj festoj okazas dum la tuta jaro kaj ŝi estas honorigata per multaj titoloj kiel [[Reĝino de la Ĉielo]]. La papo [[Paŭlo la 6-a]] nomis ŝin [[Patrino de la Eklezio]], ĉar naskinte Jesuon, ŝi estas konsiderata kiel spirita patrino de ĉiu membro de la Korpo de Kristo. Pro ŝia grava rolo en la vivo de Jesuo, preĝoj kaj piaĵoj tiurilate kiel la [[Rozario]], ''[[Ave Maria]]'', ''[[Salve Regina]]'' kaj ''[[Memorare]]'' estas oftaj katolikaj praktikoj<ref>{{Cite news | last =Baedeker | first =Rob | title =World's most-visited religious destinations | work =USA Today | date =21a de Decembro 2007 | url =http://www.usatoday.com/travel/destinations/2007-12-21-most-visited-religious-spots-forbes_N.htm | accessdate =2008-03-03 | titolo =Arkivita kopio | alirdato =2011-02-04 | arkivurl =https://web.archive.org/web/20110504022635/http://www.usatoday.com/travel/destinations/2007-12-21-most-visited-religious-spots-forbes_N.htm | arkivdato =2011-05-04 }}</ref>.

La Eklezio asertis la kredindecon de kelkaj mariaj aperoj, kiel la apero en [[Lourdes]], [[Fátima]], Guadalupe<ref>Schreck, p. 368</ref> kaj aliaj. La pilgrimado al ĉi tiuj lokoj estas tre popularaj<ref name="Barry, p. 106">Barry, p. 106</ref>.

=== La eklezia rolo ===
[[Dosiero:Dürer-Petrus.jpg|eta|dekstra|150px|[[Sankta Petro]], posteulo de Kristo.]]
Jesuo elektis dek du precipajn disĉiplojn, aŭ apostolojn, kiujn Li respondecigis pri sia eklezio. Malsame ol multaj protestantoj, katolikoj rigardas la videblan eklezion kiel diodestiniton, protektatan de Dio. La eklezio estas, laŭ la Skriboj, "la korpo de Kristo" kaj estas unu unuiĝinta korpo de kredantoj kaj en ĉielo kaj en tero. Tial, estas nur unu vera eklezio, ne pluraj. Sur la tero, la gvidado de la eklezio estis donata al [[Sankta Petro]], kaj al [[episkopo]]j sekvantaj lin, kiuj nomiĝas [[papo]]j. Katolikoj kredas, ke Jesuo promesis, ke la eklezio en tero ĉiam estos restigata en vero kaj gvidata de la Sankta Spirito. Alivorte, la eklezio ĉiam kaj senerare instruos veran doktrinon. Tiu vero enhaviĝas kaj en la [[biblio|skribaĵoj]] kaj en la tradicioj konservitaj en la eklezio. Por eniri la eklezion oni devas kredi je Jesuo Kristo, akcepti Liajn instruaĵojn kaj ricevi la [[sakramento]]n de [[bapto]].

=== Savo ===
[[Dosiero:Folio 113v - Purgatory.jpg|eta|maldekstra|200px|Arta reprezentado de la Purgatorio.]]
La eklezio instruas, ke savo al vivo eterna estas la volo de Dio por ĉiuj homoj. Savo okazas esence per graco – alivorte estas donaĵo senkosta de Dio, donata al pekintoj per la ofero de Kristo. Tamen, malsame ol [[kalvinismo|kalvinistoj]], katolikoj kredas, ke devas esti respondo libera kaj homa al la dia graco, kiun la individuo povas akcepti aŭ malakcepti. Post la akcepto de la graco, bapto tiam donas renovigon, pardonon de pekoj kaj adopton en la eklezion, la familion de Dio. Post bapto la katolika kristano devas peni esti disĉiplo vera de Jesuo<ref>{{Citaĵo el la reto |url=http://www.rosario.org.mx/liturgia/bautismo.htm |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2011-02-04 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20110203154022/http://www.rosario.org.mx/liturgia/bautismo.htm |arkivdato=2011-02-03 }}</ref>. Kredanto devas serĉi pardonon por siaj pekoj kaj peni agi laŭ la ekzemplo de Jesuo<ref>[http://secristianohoy.blogspot.com/2010/03/ser-como-jesus.html]</ref>. Por helpi kristanojn Jesuo provizis sep [[sakramento]]jn, doniloj de Dia graco al kredantoj.

Katolikoj kredas, ke Dio agas aktive en la mondo. Kristanoj povas gracpliiĝi per preĝo, bonfaroj kaj tiuj spiritaj disciplinoj, kiuj abstino kaj [[pilgrimado|pilgrimo]]. Preĝo havas la formojn de laŭdo, danko kaj peto<ref>[http://www.oracioncatolica.info/] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20101125021114/http://www.oracioncatolica.info/|date=2010-11-25}}</ref>. Tiuj, kiuj jam estas en ĉielo, la Virgulino Maria kaj la Sanktuloj, povas esti petataj partopreni en la preĝo de iu kristano kaj preĝi por tiuj en tero<ref>{{Citaĵo el la reto |url=http://www.defiendetufe.org/Intercesion_de_Maria.htm |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2011-02-04 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20100915104228/http://www.defiendetufe.org/Intercesion_de_Maria.htm |arkivdato=2010-09-15 }}</ref>. Kiel la patrino de Jesuo, la Virgulino Maria estas konsiderata ankaŭ la patrino spirita de ĉiuj kristanoj. Kristano, kiu mortas en stato de graco, konfesinta kaj pentinta pekon mortigan, heredos vivon eternan. Tamen, multaj eble devos suferi staton de dumtempa purigado antaŭ eniri ĉielon. Tiu stato nomiĝas [[Purgatorio]]<ref>{{Citaĵo el la reto |url=http://www.corazones.org/diccionario/purgatorio.htm |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2011-02-04 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20110131225725/http://www.corazones.org/diccionario/purgatorio.htm |arkivdato=2011-01-31 }}</ref>. Instruoj katolikaj emfazas pardonon, bonfaron al aliuloj kaj sanktecon de vivo, kontraŭante [[eŭtanazio]]n, [[eŭgeniko]]n kaj abortigon, ĉiuj el kiuj povas detrui die kreitan vivon.

== Sanktuloj ==
[[Sanktuloj]] estas kristanoj nun en la ĉielo, kiuj povas aŭdi la preĝojn de la fideluloj kaj preĝi por ili. Katolikoj preĝas al sanktuloj, ne kiel dioj sed kiel gefratoj, kiuj estas gracodonitaj de Dio. Inter la sanktuloj, [[Sankta Maria]], la patrino de Jesuo, klare estas la plej grava kaj populara. Temas pri la supozita peranto de la veno de dio Jesuo al la tera mondo: sen ŝia interveno (naski Jesuon) la tuta [[teologio]] de kristanismo estus tute senbaza kaj estus neniu diferenco inter judismo kaj kristanismo. En diversaj partikularaj lokoj la venerado de sanktuloj (inklude [[Dipatrino]]n) estas tiom grava ke foje preskaŭ anstataŭas la adoradon al Dio mem, per socia konduto kiu estas pli proksima al [[folkloro]] ol al la vera kredo. Al tiu misadorado kontribuas la aferoj de patroneco de urboj, profesioj kaj aliaj entoj, kiel nomigo de preĝejoj, monaĥejoj, universitatoj ktp., atribuitaj al la diversaj sanktuloj, virgulinoj ktp.

== Organizo kaj demografio ==
=== Hierarkio, personaro kaj institucioj ===
[[Dosiero:Perugino Keys.jpg|dekstra|eta|300px|Pietro Perugino: Kristo liveras al Petro la ŝlosilojn de la regno de la ĉieloj (Fresko de la [[Siksta Kapelo]], 1480-1482).]]
La [[hierarkio]] de la eklezio estas gvidata de la papo kiu posedas la titolojn inkluzive de [[papo|Episkopo de Romo]]<ref name="Kreeft109">Kreeft, p. 109.</ref>, posteulo de [[Sankta Petro]], Princo de la apostoloj, [[Vikario de Kristo]] kaj Supera [[Papo]] de la Universala Eklezio<ref name="bunson">{{harvnb|Bunson|2008|p=273}}.</ref>. La papo estas elektita teorie por la tuta vivo fare de la [[Kolegio de Episkopoj]] kaj devas esti levita al la pozicio de episkopo antaŭ ekoficigo. En la eklezio, la papo havas jurisdikcian superecon en aferoj de kredo, moralo, disciplino kaj eklezia administrado kaj estas la ŝtatestro de la [[Vatikanurbo]]<ref>{{Citaĵo el novaĵo|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/country_profiles/1066140.stm|titolo=Country profile: Vatican|alirdato=2008-03-09|verkaĵo=BBC News}}</ref>.

La granda plimulto de la membraro de la katolika eklezio apartenas al la [[Latina Eklezio|latina aŭ okcidenta eklezio]], sed ekzistas ankaŭ egalrajte [[orientaj katolikaj eklezioj]]. La latina havas sian propran juron (kodigita kiel [[Codex Iuris Canonici|Kodo de Kanona Juro]]), kaj la 23 orientaj havas siajn proprajn ekleziajn jurojn, kies komunaĵoj estas kunkodigitaj en la Kodo de Kanonoj de la Orientaj Eklezioj (''Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium''). En iuj orientaj katolikaj eklezioj la [[eparĥio]]jn kondukas [[patriarko]], en aliaj grandĉefepiskopo, en aliaj [[metropolito]], dum ankoraŭ en aliaj ne ekzistas superulo al la eparĥiaj [[episkopo]]j.<ref>[http://w2.vatican.va/content/john-paul-ii/la/apost_constitutions/documents/hf_jp-ii_apc_19901018_codex-can-eccl-orient-1.html Kodo de Kanonoj de la Orientaj Eklezioj, 55-176]</ref>

Viroj povas iĝi preskribitaj por pastriĝo kaj funkcii kiel [[diakono]]j, pastroj aŭ kiel [[episkopo]]j tra la [[sakramento]] de [[Ordino]], kiu estas transigita de unu aŭ pli da episkopoj per la surmetado de manoj<ref name=McDonough227>McDonough (1995), p. 227</ref>. [[Kardinalo]]j estas kutime episkopoj kaj servas kiel papaj konsilistoj. Diakonoj kaj ĉiu alia pastro povas prediki, instrui, bapti, geedzigi kaj fari funebran liturgiojn. La sakramentoj de la Komunio, Konfeso kaj Unkto povas esti administritaj nur de pastroj aŭ episkopoj. Ĉiu pastro kiu estas episkopo nomo de la Kolegio de Episkopoj<ref name=duffy415>Duffy (1997), p. 415</ref><ref name=duffy416>Duffy (1997), p. 416</ref> kaj estas komune konsideritaj la posteuloj de la apostoloj. Nur episkopoj povas administri la sakramenton de Ordino.

[[Dosiero:Jan Babjak SJ.jpg|maldekstra|eta|200px|[[Episkopo]] celebras la diservon en [[Slovaka grek-katolika eklezio]] en [[Prešov]], orienta [[Slovakio]].]]
La eklezio instruas, ke ĉar la dek du apostoloj elektitaj de Jesuo<ref name="sees">Vatican, ''[[Annuario Pontificio]]'' 2009, p. 1172.</ref> estis virseksaj, nur viroj povas esti elektitaj kiel pastroj. [[Johano Paŭlo la 2-a]], en sia apostola letero ''[[Christifideles Laici]]'', asertas, ke virinoj havas specifajn vivokupojn rezervitajn nur por la ina sekso, kaj estas egale vokitaj por esti disĉiploj de [[Jesuo]]. Edziĝintaj viroj povas iĝi diakonoj, sed nur fraŭlaj viroj ordinare ordiniĝas kiel sacerdotoj en la [[Latina Eklezio]]. Tamen, oni povas escepti de tiu normo edziĝintajn klerikojn ricevitajn en la eklezion el aliaj kristanaj komunumoj.<ref name="OneFaith52">Barry, p. 52</ref> Iuj [[Orientaj katolikaj eklezioj]] ordinas kaj fraŭlajn kaj edziĝintajn virojn al la sacerdoteco, sed edziĝintaj viroj ne povas iĝi episkopoj. Viroj kun nedaŭraj samseksemaj inklinoj povas esti preskribitaj diakonoj sekvante tri jarojn da preĝo kaj ĉasteco, sed samseksemaj viroj kiuj estas sekse aktivaj, aŭ tiuj kiuj profunde enradikigis samseksemajn tendencojn, ne povas esti ordinataj. Laŭ la Vatikano la nombro de pastroj pliiĝis en 2005 de 405 891 al 406 411, kvankam en Eŭropo kaj [[Ameriko]] malpliiĝas de ĉirkaŭ duono de unu procento. En 2007, la nombro de pastroj pliiĝis de 0.18 procentoj al 408 024 kun pliiĝoj de 27.6 procentoj en [[Afriko]] kaj 21.1 procentoj en Azio, malmulte da ŝanĝo en Ameriko kaj malkreskoj de 6.8 procentoj en [[Eŭropo]] kaj 5.5 procentoj en [[Oceanio]].

=== Membreco kaj laikularo ===
La katolika membreco en 2007 estis 1.147 milionoj da homoj<ref>Froehle, pp. 4–5</ref>, pliiĝinte de 1950 (437 milionoj) kaj de 1970 (654 milionoj).<ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://www.usatoday.com/news/religion/2008-04-15-popeimmigrants_N.htm|titolo=Immigrants Make Pilgrimage to Pope|alirdato=2008-05-03|familia nomo=Bazar|persona nomo=Emily|dato=2008-04-16|verko=USA Today}}</ref> La Katolika loĝantarkresko de 139% retroiris al 117% inter 1950 kaj 2000. Ĝi estas la plej granda kristana eklezio, kaj ampleksas pli ol la duonon de ĉiuj kristanoj, ĉirkaŭ unu sesono de la loĝantaro de la mondo, la plej granda fakorganizita korpo de iu monda religio, kvankam la nombro de praktikantaj katolikoj tutmonde estas ne fidinde konata. Membreco kreskas precipe en [[Afriko]] kaj [[Azio]]<ref>{{Citaĵo el la reto |url=http://www.apologetica.org/numerocatolicos.htm |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2011-02-04 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20110127130257/http://www.apologetica.org/numerocatolicos.htm |arkivdato=2011-01-27 }}</ref>. La eklezio konsistas el 3% de la loĝantaro en Azio kvankam ekzistas granda proporcio de gemonaĥoj, pastroj kaj parokoj proksimaj al la katolikaj komunumoj. De 1975 al 2000, totala azia loĝantaro kreskis de 61% kun azia katolika loĝantarkresko al 104%.

Laikaro konsistas el tiuj katolikoj kiuj ne estas ordinitaj kiel pastroj. Membrecon de la Romkatolika Eklezio oni akiras per la bapto. Katolikoj de la latina eklezio baptitaj kiam infanoj normale ricevas unuafoje la sakramenton de la Eŭkaristio nur kiam ili atingas la raciaĝon. En orientaj katolikaj eklezioj tuj post Bapto venas la konfirmacio kaj la komunio por infanoj aŭ plenkreskaj konvertitoj. Plenkreskuloj kiuj neniam estis baptitaj povas esti allasitaj al Bapto per partoprenado de eduk-programo kiel ekzemple la Rito de Kristana Iniciato de plenkreskuloj. Kristanoj baptitaj ekster la Romkatolika Eklezio estas allasataj per aliaj formad-programoj. Membroj de la eklezio povas ricevi [[anatemo]]n pro gravaj malobservoj de [[eklezia juro]].

==== Organizoj ====
* [[Katolika brazila Eklezio]]
* [[Katolika eklezio en Armenio]]
* [[Katolika eklezio en Israelo]]
* [[Katolika eklezio en Kubo]]
* [[Romkatolikaj episkopujoj en Germanio]]

====Eklezia Latino====
{{Ĉefartikolo|Eklezia Latino}}
[[Dosiero:Missa tridentina 002.jpg|dekstre|eta|215px|La ĉefa sceno de la [[Trenta meso]] dirita en latino. La katolika eklezio ege hegemoniis en la uzado kaj prononcado de Latino dum la lasta jarmilo.]]
La plej granda organizo kiu retenas Latinon en oficialaj kaj preskaŭ-oficialaj kuntekstoj estas la Katolika Eklezio. La Katolika Eklezio diris, ke la [[meso]] ne nepre devas esti dirita en Latino en la koncilio de 1962-1965. Latino restas la lingvo de la [[Roma rito]]; la [[Trenta meso]] estas dirita en Latino. Kvankam la meso de papo [[Paŭlo la 6-a]] estas kutime dirita en la loka lingvo, ĝi povas esti kaj ofte estas dirita en Latino, ĉu parte ĉu tute, speciale por multlingva publiko. Ĝi estas la oficiala lingvo de la [[Apostola Seĝo|Sankta Seĝo]], la ĉefa lingvo de ties oficiala [[gazeto]], nome {{lang|la|[[Acta Apostolicae Sedis]]}}, kaj la laborlingvo de la [[Tribunalo de la Roma Rota]]. [[Vatikanurbo]] estas hejmo ankaŭ de la nura [[bankaŭtomato]] kiu donas instrukciojn en Latino.<ref>{{cite news |last=Moore |first=Malcolm |title=Pope's Latinist pronounces death of a language |url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/1540843/Popes-Latinist-pronounces-death-of-a-language.html |journal=[[The Daily Telegraph]] |date=28a de Januaro 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20090826081734/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/1540843/Popes-Latinist-pronounces-death-of-a-language.html |archive-date=26a de Aŭgusto 2009 |url-status=live }}</ref> En la [[Pontifikaj Universitatoj]] postgradigaj kursoj de [[Kanona juro]] estas instruitaj en Latino, kaj artikoloj estas verkitaj en la sama lingvo.

== Tradicioj de adoro ==
[[Dosiero:Juan de Juanes 003.jpg|eta|230px|maldekstre|La Lasta Vespermanĝo estas la fokuso de katolika adoro, kaj tial en multaj katolikaj hejmoj de diversaj landoj tiaj pentraĵoj regis la ĉefan salonon.]]
Malsamaj liturgiaj tradicioj, aŭ ritoj, ekzistas en la universala eklezio, reflektante historian kaj kulturan diversecon prefere ol diferencoj en kredoj<ref>CCC, sections 1200–1209</ref>. La plej ofta uzita liturgio estas la [[Roma rito]] (kiu estas uzata en la plej granda parto de la [[Latina Eklezio]], sed ne en la Orientaj katolikaj eklezioj nek en tiuj partoj de la Latina Eklezio kie aliaj latinaj [[liturgio]]j estas en uzo). Aktuale, la roma rito ekzistas en du aprobitaj formoj: la ordinara formo (Meso de Paŭlo la 6-a), okazinta plejparte en la popola lingvo kaj la speciala formo en latina lingvo<ref name="Kreeft326-327">Kreeft, pp. 326–327</ref>. En Usono, kelkaj parokoj utiligas varion de la roma rito kiu retenas multajn aspektojn de la anglikanaj liturgioj. En 2009, ankaŭ estis kreitaj ordinado por anglikanoj enmeti komunecon kun la katolika eklezio. Aliaj okcidentaj ritoj (ne-romaj) inkludas la Ambrosian Riton kaj la Mozaraban Riton.

La Eŭkaristio estas la centra celo en ĉiu meso kaj en la katolika adorado<ref>CCC, sections 1324–1331</ref>. La vortoj de institucio por tiu sakramento estas prenitaj de la [[Evangelio]]j kaj leteroj de [[Paŭlo]]. Katolikoj kredas, ke ĉe ĉiu Meso, la [[pano]] kaj [[vino]] iĝas la vera korpo kaj sango de Kristo. La eklezio instruas, ke Kristo establis novan pakton kun la homaro tra la institucio de la Komunio ĉe la [[Lasta Vespermanĝo]]<ref name="Kreeft326">Kreeft, p. 326</ref>. Ĉar la eklezio instruas, ke Kristo estas nuna en la Komunio, ekzistas striktaj reguloj ĉirkaŭ ĝia festado kaj ricevo<ref name="Kreeft331">Kreeft, p. 331</ref>. Katolikoj devas abstini sin de manĝado dum unu horo antaŭ ricevi Komunion. Tiuj kiuj estas konsciaj de estado en stato de morta peko estas malpermesitaj de tiu sakramento se ili ricevis pekliberigon tra la sakramento de Konfeso. Katolikoj ne povas ricevi komunion kun protestantaj eklezioj pro iliaj malsamaj kredoj.

== Katolikismo kaj Esperanto ==
{{Ĉefartikolo|Katolika Esperanto-movado}}
[[Dosiero:Johano Paŭlo la 2-a kaj la Esperanta Meslibro 004.jpg|230px|eta|[[Duilio Magnani]] transdonas Esperantan [[legaĵaro]]n al [[papo]] [[Johano Paŭlo la 2-a]] ([[1997]]).]]
[[Dosiero:ADORU.jpg|eta|230px|ADORU, 2001.]]
La ĉefa '''esperantista''' organizo katolika estas '''[[IKUE]]''' (Internacia Katolika Unuiĝo Esperantista), fondita en 1910.

Ĝia revuo estas <cite>[[Espero Katolika]]</cite>, la plej malnova daŭre aperanta E-gazeto (ekde 1903).
IKUE ankaŭ eldonis oficialan Roman Meslibron en Esperanto. IKUE estas oficiale agnoskita kiel katolika laika organizo.

Sendependa de IKUE estas alia surreta diskutrondo por katolikaj esperantistoj: la novaĵgrupo alt.esperanto.katolika.

La plej ampleksa el la landaj gazetoj estas '''<cite>[[Dio Benu]]</cite>''' el [[Ĉeĥio]].

'''[[Radio Vatikana]]''' trifoje por semajno elsendas en Esperanto.

'''Papo [[Johano Paŭlo la 2-a]]''' plurfoje alparolis kunvenojn en Esperanto kaj uzis Esperanton, inter multaj aliaj lingvoj, en siaj paskaj kaj kristnaskaj salutparoladoj.

'''Ĉefepiskopoj kaj kardinaloj''', kiuj estas Esperantistoj: kardinalo d-ro [[Miloslav Vlk]] de Prago, kardinalo [[Dionigi Tettamanzi]] de Milano kaj ĉefepiskopo [[Miklós György Jakubinyi|Jakubinyi]] de Transilvanio.

En diversaj urboj okazas regule mesoj en Esperanto, precipe en [[Pollando]], [[Italio]], [[Germanio]] kaj [[Britio]].

La paroĥo [http://www.kkiv.de/html/pfarrei_st_fidelis.html Sankt Fidelis]{{404|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} en [[Villingen-Schwenningen]], en la [[Nigra Arbaro]] de Germanio, de [[1988]] ĝis [[2003]] gvidiĝis fare de la esperantista pastro [[Bernhard Eichkorn]] kaj tiam havis oficialan esperantlingvan retejon.

=== Eldonaĵoj ===
* [[Katolika Preĝaro]]
* [[Katolika preĝlibro]]

=== Esperanto kiel interlingvo de la Eklezio ===
Ĉefepiskopo [[Miklós György Jakubinyi]] de Rumanio, kies episkopujo (Transilvanio) estas duone rumana kaj duone hungara laŭ lingvo, proponas Esperanton kiel la interlingvon de la Eklezio:

<blockquote>''La [[latina lingvo]], kiun mi tre ŝatas, en la katolika eklezio mortis. Mi proponis por internacia uzo Esperanton. Ĉar se oni uzus vivantan lingvon (lingvon de iu nacio), tiam oni surprenus la vivkoncepton kaj [[kulturo]]n de ties nacio, kaj tiu kaŭzus lingvan imperiismon.''</blockquote>

Li ankaŭ diris:

<blockquote><em>Se [[Pentekosto]] fermis Babelon pere de la nova lingvo de la amo kristana, por ni restas la tasko kuraci la lingvan disigon pere de Esperanto.

Esti esperantisto kristana signifas esti ilo por la Sankta Spirito por reunuigi la animojn en la ununura kristana Amo, kiu Dio estas.</em></blockquote>

La latina mortis kiel interlingvo en la Eklezio post la [[2-a Koncilio de Vatikano|Dua Vatikana Koncilio]] (1962–65), tial Esperanto estas proponita kiel anstataŭaĵo.

== Referencoj ==
{{Referencoj|2}}

==Literaturo==
* [http://www.vatican.va/archive/cod-iuris-canonici/cic_index_lt.html Codex Iuris Canonici (kodekso de kanona juro), 1983, Libreria Editrice Vaticana (Eldona Librejo Vatikana), jen latine], [http://www.vatican.va/archive/ENG1104/_INDEX.HTM kaj en angla], [http://www.vatican.va/archive/FRA0037/_INDEX.HTM franca],[http://www.vatican.va/archive/DEU0036/_INDEX.HTM germana], [http://www.vatican.va/archive/ESL0020/_INDEX.HTM hispana] [http://www.vatican.va/archive/ITA0276/_INDEX.HTM kaj itala tradukoj]
* {{citaĵo el la reto|titolo=''Catechism of the Catholic Church''|eldoninto=Libreria Editrice Vaticana (Eldona Librejo Vatikana)|jaro=1994|url=http://www.vatican.va/archive/catechism/ccc_toc.htm|alirdato=la 8-an de februaro 2008}}
* Barry, Rev. Msgr. John F (2001). ''One Faith, One Lord: A Study of Basic Catholic Belief.'' Gerard F. Baumbach, Ed.D. ISBN 0-8215-2207-8.
* Bauer, Susan Wise (2010). ''The History of Medieval World: From the Conversion of Constantine to the First Crusade.'' Norton. ISBN 978-0-393-05975-5.
* Bethell, Leslie (1984). ''The Cambridge history of Latin America.'' Cambridge University Press. ISBN 0-521-23225-2.
* Bokenkotter, Thomas (2004). ''A Concise History of the Catholic Church.'' Doubleday. ISBN 0-385-50584-1.
* Bunson, Matthew (2008). ''Our Sunday Visitor's Catholic Almanac.'' Our Sunday Visitor Publishing. ISBN 1-59276-441-X.
* Bruni, Frank; Burkett, Elinor (2002). ''A Gospel of Shame: Children, Sexual Abuse, and the Catholic Church.'' Harper Perennial. p.&nbsp;336. ISBN 978-0-06-052232-2.
* Chadwick, Henry (1990), "The Early Christian Community", in McManners, John, ''The Oxford Illustrated History of Christianity'', Oxford University Press, pp.&nbsp;20–61, ISBN 0-19-822928-3
* Chadwick, Owen (1995). ''A History of Christianity.'' Barnes & Noble. ISBN 0-7607-7332-7.
* Clarke, Graeme (2005), "Third-Century Christianity", en Bowman, Alan K., Peter Garnsey and Averil Cameron. ''The Cambridge Ancient History'' dua eldono, volumo 12: ''The Crisis of Empire, A.D. 193–337'', Cambridge University Press, pp.&nbsp;589–671, ISBN 978-0-521-30199-2.
* Collins, Michael; Price, Mathew A. (1999). ''The Story of Christianity.'' Dorling Kindersley. ISBN 0-7513-0467-0.
* Collinson, Patrick (1990). "The Late Medieval Church and its Reformation (1400–1600)". en John McManners. ''The Oxford Illustrated History of Christianity.'' Oxford University Press. ISBN 0-19-822928-3.
* Cook, Bernard A. (2001). ''Europe since 1945: an encyclopedia, Volume 2.'' Taylor & Francis. ISBN 978-0-8153-4058-4.
* Coriden, James A; Green, Thomas J; Heintschel, Donald E. (1985). ''The Code of Canon Law: A Text and Commentary, Study Edition.'' Paulist Press. ISBN 978-0-8091-2837-2.
* Davidson, Ivor (2005). ''The Birth of the Church.'' Monarch. ISBN 1-85424-658-5.
* Deák, István (2001). ''Essays on Hitler's Europe.'' University of Nebraska Press. ISBN 978-0-8032-6630-8
* Duffy, Eamon (1997). ''Saints and Sinners, a History of the Popes.'' Yale University Press. ISBN 0-300-07332-1.
* Dussel, Enrique (1981). ''A History of the Church in Latin America.'' Wm. B. Eerdmans. ISBN 0-8028-2131-6.
* Faulk, Edward (2007). ''101 Questions and Answers on Eastern Catholic Churches.'' Paulist Press. ISBN 978-0-8091-4441-9.
* Fahlbusch, Erwin (2007). ''The Encyclopedia of Christianity.'' Wm. B. Eerdmans. ISBN 0-8028-2415-3.
* Froehle, Bryan; Mary Gautier (2003). ''Global Catholicism, Portrait of a World Church.'' Orbis books; Center for Applied Research in the Apostolate, Georgetown University. ISBN 1-57075-375-X.
* Hamnett, Brian R (1999). ''Concise History of Mexico.'' Port Chester, NY: Cambridge University Pres. ISBN 0-521-58120-6.
* Hastings, Adrian (2004). ''The Church in Africa 1450–1950.'' Oxford University Press. ISBN 0-19-826399-6.
* Herring, George (2006). ''An Introduction to the History of Christianity.'' Continuum International. ISBN 0-8264-6737-7.
* Johansen, Bruce (2006). ''The Native Peoples of North America.'' Rutgers University Press. ISBN 0-8135-3899-8.
* Johnson, Lonnie (1996). ''Central Europe: Enemies, Neighbors, Friends.'' Oxford University Press. ISBN 978-0-19-510071-6.
* Kirkwood, Burton (2000). ''History of Mexico.'' Westport, CT: Greenwood Publishing Group, Incorporated. pp.&nbsp;101–192. ISBN 978-1-4039-6258-4.
* Koschorke, Klaus; Ludwig, Frieder; Delgado, Mariano (2007). ''A History of Christianity in Asia, Africa, and Latin America, 1450–1990.'' Wm B Eerdmans Publishing Co. ISBN 978-0-8028-2889-7.
* Kreeft, Peter (2001). ''Catholic Christianity.'' Ignatius Press. ISBN 0-89870-798-6.
* Lahey, John (1995). "Roman Curia". in McBrien, Richard; Attridge, Harold. ''The HarperCollins Encyclopedia of Catholicism.'' HarperCollins. ISBN 978-0-06-065338-5.
* Le Goff, Jacques (2000). ''Medieval Civilization.'' Barnes & Noble. ISBN 0-631-17566-0.
* Leith, John (1963). ''Creeds of the Churches.'' Aldine Publishing Co. ISBN 0-664-24057-7.
* MacCulloch, Diarmaid (2010). ''Christianity: The First Three Thousand Years.'' Viking. ISBN 978-0-670-02126-0. origine publikigita en 2009 fare de Allen Lane, kiel ''A History of Christianity''
* MacCulloch, Diarmaid (2003). ''The Reformation.'' Viking. ISBN 0-670-03296-4.
* MacMullen, Ramsay (1984), ''Christianizing the Roman Empire: (A.D. 100–400).'' New Haven, CT: Yale University Press, ISBN 978-0-585-38120-6
* Markus, Robert (1990), "From Rome to the Barbarian Kingdom (339–700)", en McManners, John, ''The Oxford Illustrated History of Christianity'', Oxford University Press, pp.&nbsp;62–91, ISBN 0-19-822928-3
* Marthaler, Berard (1994). ''Introducing the Catechism of the Catholic Church, Traditional Themes and Contemporary Issues.'' Paulist Press. ISBN 0-8091-3495-0.
* Marvin, John Wade (2008). "The Occitan War: a military and political history of the Albigensian Crusade, 1209-1218." Cambridge University Press. ISBN 0-521-87240-5
* McDonough, Elizabeth. (1995). "Cardinals, College of". en McBrien, Richard; Attridge, Harold. ''The HarperCollins Encyclopedia of Catholicism.'' HarperCollins. ISBN 978-0-06-065338-5.
* McManners, John (1990). "The Expansion of Christianity (1500–1800)". en McManners, John. ''The Oxford Illustrated History of Christianity.'' Oxford University Press. ISBN 0-19-822928-3.
* Morris, Colin (1990). "Christian Civilization (1050–1400)". en McManners, John. ''The Oxford Illustrated History of Christianity.'' Oxford University Press. ISBN 0-19-822928-3.
* Murray, Chris (1994). ''Dictionary of the Arts.'' Helicon Publishing Ltd. ISBN 0-8160-3205-X.
* Noble, Thomas; Strauss, Barry (2005). ''Western Civilization.'' Houghton Mifflin Company. ISBN 978-1-84603-075-8.
* Norman, Edward (2007). ''The Roman Catholic Church, An Illustrated History.'' University of California Press. ISBN 978-0-520-25251-6.
* O'Collins, Gerald; Farrugia, Maria (2003). ''Catholicism.'' Oxford University Press. ISBN 978-0-19-925995-3.
* Payne, Stanley G (2008). ''Franco and Hitler: Spain, Germany and World War II.'' Yale University Press. ISBN 0-300-12282-9.
* Phayer, Michael (2000). ''The Catholic Church and the Holocaust, 1930–1965.'' Indiana University Press. ISBN 0-253-33725-9.
* Pollard, John Francis (2005). ''Money and the Rise of the Modern Papacy, 1850–1950.'' Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-81204-7.
* Rhodes, Anthony (1973). ''The Vatican in the Age of the Dictators (1922–1945).'' Holt, Rinehart and Winston. ISBN 0-03-007736-2.
* Riley-Smith, Jonathan (1997). ''The First Crusaders.'' Cambridge University Press. ISBN 978-0-511-00308-0.
* Ring, Trudy; Salkin, Robert M; La Boda, Sharon (1996). ''International Dictionary of Historic Places Volume 3: Southern Europe.'' Chicago: Fitzroy Dearborn. p.&nbsp;590. ISBN 978-1-884964-02-2.
* Schama, Simon (2003). ''A History of Britain 1: At the Edge of the World?.'' BBC Worldwide. ISBN 0-563-48714-3.
* Scheina, Robert L. (2007). ''Latin America's Wars: The Age of the Caudillo.'' Brassey's. ISBN 1-57488-452-2.
* Schreck, Alan (1999). ''The Essential Catholic Catechism.'' Servant Publications. ISBN 1-56955-128-6.
* Stacy, Lee (2003). ''Mexico and the United States.'' Marshall Cavendish. ISBN 0-7614-7402-1.
* Solt, Leo Frank (1990). ''Church and State in Early Modern England, 1509–1640.'' Oxford University Press. ISBN 0-19-505979-4.
* Tausch, Arno, Global Catholicism in the Age of Mass Migration and the Rise of Populism: Comparative Analyses, Based on Recent World Values Survey and European Social Survey Data (November 24, 2016). Available at https://mpra.ub.uni-muenchen.de/75243/1/MPRA_paper_75243.pdf Repec/Ideas, [[Universitato de Konetikuto]]
* Vatikano, Centra Statistika Oficejo (2007). ''Annuario Pontificio (Jarlibro Papa, itale).'' Libreria Editrice Vaticana. ISBN 978-88-209-7908-9.
* Vidmar, John (2005). ''The Catholic Church Through the Ages.'' Paulist Press. ISBN 0-8091-4234-1.
* Wilken, Robert (2004). "Christianity". in Hitchcock, Susan Tyler; Esposito, John. ''Geography of Religion.'' National Geographic Society. ISBN 0-7922-7317-6.
* Woods Jr, Thomas (2005). ''How the Catholic Church Built Western Civilization.'' Regnery Publishing, Inc. ISBN 0-89526-038-7.

== Vidu ankaŭ ==
* [[Beatigo]]
* [[Eklezia Latino]]
* [[Enkanonigo]]
* [[Jansenismo]]
* [[Katolika bioetiko]]
* [[Katolika liturgio]]
* [[Katolika sociala doktrino]]
* [[Koncilio]]
* ''[[Laudetur Iesus Christus]]''
* [[Listo de papoj]]
* [[Listo de sanktuloj]]
* [[Meso (diservo)]]
* [[Paco de Dio]]
* [[Purgatorio]]
* [[Rolo de kristanismo en okcidenta kulturo]]
* [[Utrakvismo]]
* [[Vatikanurbo]]

== Eksteraj ligiloj ==
{{Projektoj|commonscat=Roman Catholicism|q=Katolika Eklezio}}
* [http://www.u-matthias.de/latino/latina.htm Esperanto - la nova latino de la Eklezio, 2001, plena libro de Ulrich Matthias]
* [http://www.ikue.org IKUE, oficiala TTTejo de Internacia Katolika Unuiĝo Esperantista]
* [http://www.breviero.org/ Breviero.org, preĝado, spirita vivo, sanktuloj] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20070110121816/http://www.breviero.org/ |date=2007-01-10 }}

{{Havenda artikolo|Romkatolika Eklezio}}

{{Kristanismo}}
{{Elstara}}
{{ADLS|2011|06}} <!-- kaj ankaŭ de semajno 07 -->
{{Metaŝablono en artikolo|Cito}}
{{Bibliotekoj}}
{{Unua}}

[[Kategorio:Katolikismo| ]]
[[Kategorio:Ismoj]]
[[Kategorio:Eklezio]]