Skribarto: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo Iru al sekvanta ŝanĝo →

Enhavo forigita Enhavo aldonita

Enteksta

Kiel registrite je 11:05, 9 nov. 2005

skribarto laŭ vasta difino estas la arto uzi signojn por prezenti seriojn de agoj. unu signaro kun siaj uzreguloj estas skribsistemo. skribssistemojn en tiu senco oni povas klasigi laŭ la specoj de agoj, kiujn ili prezentas:

iuj aŭtoroj rezervas la vorton skribo al parolskriboj, kaj aliajn specojn nomas notacioj.

klasigo de parolskriboj

klasigo laŭ tipo

(vidu ekzemplon en la artikolo skrib-familioj.)

en klasigo laŭ tipo oni rigardas, kiel funkcias la signoj de la skribsistemo. ekzemple ĉu ili notas sonerojn (fonemojn), voĉerojn (silabojn), vortojn... la malfacilo ĉi tie estas, ke multaj sistemoj miksas diversajn specojn de signoj. ekzemple en la esperanta skribo la signo "a" notas sonon, nome [a], sed la signo "2" prezentas vorton, nome "du". ĝi do miksas signospecojn. alternative oni povas rigardi la sonliterojn kaj la ciferojn kiel du sistemojn. sed klare apenaŭ ekzistas "puraj" klasoj de skriboj.

klasigo laŭ historio

(vidu ekzemplon en la artikolo listo de lingvoj laŭ skribsistemo.)

en klasigo laŭ historio oni atentas, kiel skribosistemoj naskis unu la alian kaj evoluis. la malfacilo ĉi tie estas en la mankoj de historia scio kaj en la kelkfoje miksita aŭ nerekta genealogio de sistemoj. ekzemple, en la komenco de vasta familio de sonskriboj, kiu daŭras ĝis nia nuna latinida, la sudarabia skribo, la ugarita kaj la fenica iel parencas. sed kiel? neniu ĝis nun klare montris historian linion.

aliaj klasigoj

aliaj klasigoj prezentas skribosistemojn ekzemple laŭ geografio aŭ laŭ aboca ordo de iliaj nomoj. tiaj klasigoj oportunas, sed ne helpas en la kompreno de la esenco de skribo.

aspektoj de skribo, skribosciencoj

studo laŭ konsisto de skribo (precipe de parolskriboj):

literoj kaj ĉiuj skribosignoj: ciferoj, interpunkcio, mienoj...
ortografio - uzreguloj de la literoj
aboco aŭ alfabeto - orda listo de signoj.

studo laŭ rimedoj kaj procedoj de skribado:

belskribo aŭ kaligrafio - arto bele skribi
presarto - meĥanika faro de skribaĵoj aŭ bildoj
skribiloj - ĉiuj iloj por manskribo
steno - arto noti laŭ la rapido de parolo
transskribado kaj transliterado - adapto de skriboj al novaj notaĵoj

studo laŭ rezultoj, laŭ dokumentspecoj:

libroscienco aŭ bibliologio studas la materian konsiston de libroj (folifaldo, bindaĵo, enpaĝigo...)
gravuroscienco aŭ epigrafiko studas skribaĵojn sur malmolaj materialoj (ŝtono, moneroj...)
praskriboscienco aŭ paleografio studas skribaĵojn sur molaj materialoj (pergameno, papero...)
papirusscienco aŭ papirologio studas antikvajn skribaĵojn sur papiroj alinome papirusoj.

grafologio, branĉo de psiĥologio, priskribas la karakteron de homo laŭ la propraĵoj de lia skribostilo. ĝia scienca statuso ne tute firmiĝis.

studo laŭ uzo de skribo kaj de dokumentoj:

bibliografio kolektas la normitajn referencojn de dokumentoj
bibliotekoscienco zorgas pri konservado kaj disponigo de eldonaĵoj
eldonscienco studas kvante (bibliometrio) kaj kvalite (eldonhistorio) la eldonadon
legosociologio kaj okaze etnologio studas, kiel homoj en la diversaj socioj efektive uzas legadon kaj skribadon.

@@ Linio 1: / Linio 1: @@
-'''skribarto''' estas la arto uzi signojn por prezenti seriojn de
+'''skribarto''' laŭ vasta difino estas la arto uzi [[signo]]jn por prezenti seriojn de agoj.  unu signaro kun siaj uzreguloj estas skribsistemo.  skribssistemojn en tiu senco oni povas klasigi laŭ la specoj de agoj, kiujn ili prezentas:
-agoj.  ordinare tiuj agoj estas paroloj.  sed oni inventis
-skribsistemojn ankaŭ por aliaj aferoj: muziko, danco...
-tiujn aliajn sistemojn oni kelkfoje nomas notacioj.
-skribojn oni provas klasi laŭ [[skrib-familioj|skribofamilioj]],
-konsiderante la [[listo de lingvoj laŭ skribsistemo|lingvojn laŭ skribsistemoj]]
-aŭ rekte la [[skriboj]]n mem.
+* [[dancoskribo]]j
-parolskriboj estas studeblaj el pluraj vidpunktoj.
+* [[muzikskribo]]j
+* [[skrib-familioj|parolskriboj]]
+* ...
+iuj aŭtoroj rezervas la vorton skribo al parolskriboj, kaj aliajn specojn nomas '''notacioj'''.
-== konsisto de skribo ==
+== klasigo de parolskriboj ==
-* [[skriboj]] aŭ skribsistemoj estas aroj da signoj por noti lingvojn
-* [[litero]]j estas la signoj de skribsistemo: [[ciferaroj|ciferoj]], [[interpunkcio]], [[mienoj]]...
-* [[ortografio]] estas la uzreguloj de la literoj
-* aboco aŭ [[alfabeto]] estas orda listo de literoj.
+=== klasigo laŭ tipo ===
-== rimedoj kaj procedoj de skribado ==
+(vidu ekzemplon en la artikolo [[skrib-familioj]].)
-* [[belskribo]] aŭ [[kaligrafio]] estas arto mane fari belajn skribaĵojn
-* [[presarto]] estas la procedaroj, per kiu oni meĥanike produktas skribaĵojn aŭ bildojn.
-* [[skribiloj]] estas ĉiuj iloj, kiujn oni uzas por manskribo
-* [[steno]] estas arto noti laŭ la rapido de parolo
-* [[transskribado (lingvoscienco)|transskribado]] kaj [[transliterado]] provas adapti skribojn al fremdaj lingvoj aŭ vortoj.
+en '''klasigo laŭ tipo''' oni rigardas, kiel funkcias la signoj de la skribsistemo. ekzemple ĉu ili notas sonerojn (fonemojn), voĉerojn (silabojn), vortojn...  la malfacilo ĉi tie estas, ke multaj sistemoj miksas diversajn specojn de signoj. ekzemple en la esperanta skribo la signo "a" notas sonon, nome [a], sed la signo "2" prezentas vorton, nome "du".  ĝi do miksas signospecojn.  alternative oni povas rigardi la sonliterojn kaj la ciferojn kiel du sistemojn.  sed klare apenaŭ ekzistas "puraj" klasoj de skriboj.
-== skribitaj dokumentoj ==
+=== klasigo laŭ historio ===
-skribodokumentojn &ndash; precipe malnovajn &ndash; studas pluraj sciencaj fakoj:
+(vidu ekzemplon en la artikolo [[listo de lingvoj laŭ skribsistemo]].)
+en '''klasigo laŭ historio''' oni atentas, kiel skribosistemoj naskis unu la alian kaj evoluis.  la malfacilo ĉi tie estas en la mankoj de historia scio kaj en la kelkfoje miksita aŭ nerekta genealogio de sistemoj. ekzemple, en la komenco de vasta familio de sonskriboj, kiu daŭras ĝis nia nuna latinida, la sudarabia skribo, la ugarita kaj la fenica iel parencas.  sed kiel?  neniu ĝis nun klare montris historian linion.
+=== aliaj klasigoj ===
+aliaj klasigoj prezentas skribosistemojn ekzemple laŭ geografio aŭ laŭ aboca ordo de iliaj nomoj.  tiaj klasigoj oportunas, sed ne helpas en la kompreno de la esenco de skribo.
+== aspektoj de skribo, skribosciencoj ==
+studo laŭ konsisto de skribo (precipe de parolskriboj):
+* [[litero]]j kaj ĉiuj skribosignoj: [[ciferaroj|ciferoj]], [[interpunkcio]], [[mienoj]]...
+* [[ortografio]] - uzreguloj de la literoj
+* aboco aŭ [[alfabeto]] - orda listo de signoj.
+studo laŭ rimedoj kaj procedoj de skribado:
+* [[belskribo]] aŭ [[kaligrafio]] - arto bele skribi
+* [[presarto]] - meĥanika faro de skribaĵoj aŭ bildoj
+* [[skribiloj]] - ĉiuj iloj por manskribo
+* [[steno]] - arto noti laŭ la rapido de parolo
+* [[transskribado (lingvoscienco)|transskribado]] kaj [[transliterado]] - adapto de skriboj al novaj notaĵoj
+studo laŭ rezultoj, laŭ dokumentspecoj:
 * [[libroscienco]] aŭ bibliologio studas la materian konsiston de libroj (folifaldo, bindaĵo, enpaĝigo...)
 * gravuroscienco aŭ [[epigrafiko]] studas skribaĵojn sur malmolaj materialoj (ŝtono, moneroj...)
 * praskriboscienco aŭ [[paleografio]] studas skribaĵojn sur molaj materialoj (pergameno, papero...)
-* papiroscienco aŭ [[papirologio]] studas antikvajn skribaĵojn sur papiroj alinome papirusoj.
+* papirusscienco aŭ [[papirologio]] studas antikvajn skribaĵojn sur papiroj alinome papirusoj.
-grafologio, branĉo de psiĥologio, priskribas la karakteron de homo
-laŭ la propraĵoj de lia skribostilo.  ĝia scienca statuso ne tute
-firmiĝis.
+[[grafologio]], branĉo de [[psikologio|psiĥologio]], priskribas la karakteron de homo laŭ la propraĵoj de lia skribostilo.  ĝia scienca statuso ne tute firmiĝis.
-== praktiko de skribarto ==
-fine iuj fakoj esploras la uzadon de skribaj dokumentoj, ordinare kune
+studo laŭ uzo de skribo kaj de dokumentoj:
-kun alispecaj (sonaj, bildaj...):
-* bibliografio kolektas la normitajn referencojn de dokumentoj
+* [[bibliografio]] kolektas la normitajn referencojn de dokumentoj
 * [[bibliotekscienco|bibliotekoscienco]] zorgas pri konservado kaj disponigo de eldonaĵoj
 * eldonscienco studas kvante (bibliometrio) kaj kvalite (eldonhistorio) la eldonadon