Uzanto:Димитрије Јаничић
''''UNESKO KAJ MONDA KULTURA HEREDAĴO''''
"Beleco fariĝis unu el la ĉefaj enigmoj de nia tempo, kies mistero estas ĉeesto ligas la verkojn de Egiptujo kun la statuoj de niaj katedraloj aŭ la tempo de la aztekoj, kaj la kavernoj de Barato kaj Ĉinio kun la verkoj de Cezanne kaj Van Gogh, la plej granda el la mortintoj kun la plej grandaj inter la vivantoj - en trezoro civilizoj de la mondo.
(Andre Malro)
La vortoj de Andre Malraux estis parolitaj ĉe Unesko la 8-an de marto 1960, kiam komenciĝis la kampanjo por savi la monumenton de Nubio. La saĝulo saĝe parolis. Li difinis novan respondecon de la homaro pri heredaĵo, kiu oficiale fariĝos tiel nur post deko da jaroj.
Per ĉi tiu teksto mi volas mallonge prezenti la prizorgon de heredaĵo, unu el la taskoj de Unesko, al tiuj, kiuj scias malmulton aŭ nenion pri ĝi.
Organizo por Unuiĝintaj Nacioj por Edukado, Scienco kaj Kulturo (Unesko) interalie subtenas la identigon, protekton kaj konservadon de kultura kaj natura heredaĵo de elstara valoro por la homaro. La konscio, ke iuj naturaj belecoj kaj iuj kulturaj lokoj estas ĝenerala valoro de la homaro, sentempa kaj grava por la identeco de la homa raso, delonge ĉeestas en la kompreno de homoj. Oni povas diri, ke la homaro "malkovris" arton kiel komunan lingvon por ĉiuj homoj. Tamen ĝia protekto sur la planeda nivelo aĝas nur duon-jarcentan, kiu verŝajne estos markita venontjare. La "ellasilo" por hereda protekto lanĉota tutmonde estis la internacia kampanjo en 1959 por savi la templojn de Abu Simbel kaj Phil de subakviĝo pro la konstruado de la asuana digo. Kvindek landoj tiam kontribuis ĉirkaŭ $ 80 milionojn.
[[La Konvencio Pri Protekto de la Monda Kultura Heredaĵo]] estis adoptita en la Ĝenerala Konferenco de Unesko la 16-an de novembro 1972. Kion ĝi signifas?
Ĉi tio signifas, ke la homaro finfine rimarkis, ke arto parolas lingvon, kiun ĉiuj komprenas, ke homoj el civilizoj malaperintaj antaŭ pluraj jarmiloj sendas mesaĝojn al membroj de la moderna generacio per siaj verkoj. Ĉi tio kondukas al la konkludo, ke arto parolas universalan lingvon, tiel ke iuj verkoj de diversaj civilizoj devas esti protektataj kiel kultura heredaĵo de la homaro, ĉar iliaj mesaĝoj superis tempolimojn. La Konvencio difinas la bazajn postulojn, kiujn artverko devas plenumi por esti inkluzivita en la Listo de Monda Heredaĵo. Tia verko devas esti karakterizita per "ĝenerala valoro", kio signifas, ke ĝin taksos ne nur homoj de lia tempo kaj lia ĉirkaŭaĵo, sed ankaŭ homoj de aliaj tempoperiodoj, aliaj ĉirkaŭaĵoj kaj diversaj kulturoj. La dua kondiĉo estas, ke la lando, en kiu originis la verko, prezentis peton pri ĝia eniro en la Listo de Monda Heredaĵo. Peto estas prezentita, se tiu lando konsideras, ke ĝi estas ĉefverko de homa genio valora por la tuta homaro. Sed tio ne sufiĉus, se la verko ne atestas pri la interŝanĝo de influo, ĝi montras la amplekson de kompreno de la aŭtoro, kiu ne estis limigita de nacio aŭ tempo. El la unuaj du kondiĉoj rezultas, ke la verko estas unika kaj escepta. Tia verko kompreneble ilustras la tempon de ĝia kreado kaj tiun periodon de la disvolviĝo de la socio, por reprezenti la homojn, tempon, historion kaj tradicion.
La Konvencio Pri la Protekto de la Monda Kultura Heredaĵo estis adoptita same kiel natura kultura havaĵo, kiu devas plenumi kelkajn kondiĉojn por esti enmetita en la Liston de Monda Heredaĵo. Unue ĝi devus esti evidenta atesto de periodo en la evoluo de nia planedo, esti vere escepta ekzemplo de tiu procezo, aparteni al la naturaj fenomenoj de beleco kaj devas esti protektita, ĉar la tempo de disvolviĝo estus detruu ĝin. Nun estas 1.092 havaĵoj el 167 landoj en la Listo de Mondaj Kulturaj kaj Naturaj Heredaĵoj. Tiel same natura kultura havaĵo devas plenumi kelkajn kondiĉojn por esti enmetita en la liston de monda heredaĵo. Unue ĝi devus esti evidenta atesto de periodo en la evoluo de nia planedo, esti vere escepta ekzemplo de tiu procezo, aparteni al la naturaj fenomenoj de beleco kaj esti protektita, ĉar la tempo de disvolviĝo estus detruu ĝin. Nun estas 1 092 posedaĵoj el 167 landoj en la Listo de Monda Kultura kaj Natura Heredaĵo. El tio 845 estas kulturaj havaĵoj kaj 209 estas naturaj havaĵoj. Ĉiuj ili estas inkluzivitaj en ĉi tiu Listo laŭ propono de la landoj sur kies teritorio ili troviĝas, kaj kun la rekomendo de specialaj instancoj - Internacia Unio por la Konservo de Naturo kaj Internacia Konsilio pri Monumentoj kaj Urboj. Ĉiu el la protektataj kulturaj havaĵoj, ĉu la faraonaj tomboj en Egiptujo, la katedralo Sankta Petro en Romo, terasaj rizkampoj en la filipinaj Cordileroj, ritaj maskoj de indianoj, la inkaa urbo Maĉupikĉuo en Peruo, Katedralo de Granda Vasilio en Moskvo, Al Azart Mosque en Kairo, Ayers Rock, la sankta monto de indiĝenaj homoj en Aŭstralio, la megalitoj de Stone Henge en Britio, la temploj de Kayurah en Pradeŝo, serbaj preĝejoj kaj monasteroj en Kosovo - tiu tuta diverseco de popoloj, tempoperiodoj kaj areoj sur la Tero – kuniĝas en beleco kaj nelimigita tempo, ĝi reprezentas la renkontiĝon de la malnova kaj la nova, ĝi havas sian historian aĝon, kaj nun sian materian aĝon – la tempon kiam ĝi estas protektata.
Ĉiu el ĉi tiuj instalaĵoj postulas specialajn stokajn kondiĉojn, homojn, rimedojn kaj la aŭtoritaton de la ŝtato, kiu protektas ĝin. Kiel estas organizita protekto?
Ŝtatoj, kiuj subskribis la Konvencion Pri Protekto de la Monda Kultura kaj Natura Heredaĵo, entreprenas kontribui finance kaj intelekte al la protekto de la Monda Heredaĵo. La Konvencio difinas kulturajn kaj naturajn havaĵojn laŭ tipo por surskribo en la Listo de Monda Heredaĵo kaj determinas la taskojn de la membroŝtatoj. Membro-Ŝtatoj konsistigas la Ĝeneralan Asembleon, kiu kunvenas ĉiun duan jaron kaj elektas Komitaton pri Monda Heredaĵo. La Komitato konsistas el reprezentantoj de 21 ŝtatmembroj. La Komitato respondecas pri la apliko de la Konvencio kaj decidas pri la surskribo aŭ forigo de posedaĵo sur la Listo de Monda Heredaĵo. La membroj de la Komitato estas elektitaj ĉe la Ĝenerala Konferenco de Unesko. La oficperiodo de la membroj de la Komitato estas sesjara. Sep membroj de la Komitato formas la Mondan Heredaĵan Buroon, kaj la Buroo estas la plenuma organo de la Komitato.
La Monda Heredaĵa Centro de Unesko organizas la jarkunvenojn de la Buroo kaj la Komitato pri Monda Heredaĵo, administras ĉiujn aferojn laŭ la Konvencio, konsilas al Membro-Ŝtatoj pri petoj por registriĝo kaj raportado, kaj faras ĉian administradon de Monda Heredaĵo. Krome la Centro organizas seminariojn, laborejojn, ĝisdatigas la listojn kaj kunlaboras kun konsilaj instancoj kaj aliaj sektoroj de la laboro de Unesko.
Konservi mondan heredaĵon ne estas laboro dum certa tempo. Ĝi estas daŭranta procezo, kio signifas, ke prizorgi heredaĵon estas konstanta agado.