Vidi fonton por Franca lingvo

{{PLA}}
{{Informkesto lingvo
|Lingvo          = Franca lingvo
|Propra_nomo     = Français
|Mapo            = Map-Francophone World.svg
|Mapopriskribo   = Regionoj, kie la franca estas:
{{Priskribo|#0049a2|la ĉefa lingvo}}
{{Priskribo|#006aff|oficiala aŭ administrativa lingvo}}
{{Priskribo|#8ec3ff|grava malplimulta aŭ dehistoria lingvo}}
|Landoj          = [[Francio]] kaj {{ĉ.|50}} aliaj landoj
|Denaske         = {{ĉ.|110–128 milionoj}}
|Fremdlingve     = {{ĉ.|265–500 milionoj}}
|Bildo           = Flag of La Francophonie.svg
|Titolo          = Logobildo de [[Franclingvio]]
|Fam1            = {{LingvaKlasifikado|fr}}
|Koloro          = Hindeŭropa
|Oficiala lingvo = 29 landoj kaj multaj internaciaj organizoj
|Reguligita de   = [[Académie française]]
|Skribo          = [[latina alfabeto]]
|ISO1            = fr
|ISO2            =
|ISO2B           = fre
|ISO2T           = fra
|SIL             = FRA
|Angla nomo      = French
|Fontoj          =
|Opcio           =
|Noto            =
|Specimeno       =
|vikipedio       = fr
}}
La '''franca lingvo''' ({{lang-fr|langue française|ligilo=ne}} /lɑ̃g fʁɑ̃sɛz/ [lang fran-sez] ''{{lang|fr|français}}'' /fʁɑ̃sɛ/ [fran-se]) estas [[Latinida lingvaro|latinida lingvo]] parolata de '''274 milionoj'''<ref>{{Citaĵo el la reto |url=http://www.francophonie.org/Estimation-des-francophones.html |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-06-13 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20160614001415/http://www.francophonie.org/Estimation-des-francophones.html |arkivdato=2016-06-14 }}</ref> ({{ĉ.|duono}} kiel [[dua lingvo]]{{Ŝajna citado bezonata|kialo=La informo ne taŭgas pro alia informo en la ĉefa informkesto de la artikolo.}}), precipe en [[Francio]], [[Kanado]], [[Alĝerio]], [[Haitio]], [[Belgio]], [[Svislando]], multaj landoj de [[Nord-Afriko|Nord-]] kaj [[Okcidentafriko|Okcident-Afriko]] kaj ankaŭ en [[Usono]]. Ĝi estas unu el la oficialaj lingvoj de [[Unuiĝintaj Nacioj]], de [[Eŭropa Unio]] kaj unu el la ĉefaj [[Internacia Lingvo|internaciaj lingvoj]] en [[Afriko]]. Ĝi estas ankaŭ la [[oficiala lingvo]] de [[Universala Poŝta Unio]]<ref>{{Citaĵo el la reto |url=http://www.upu.int/fr/lupu/langues.html |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-06-13 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20160311000731/https://www.upu.int/fr/lupu/langues.html |arkivdato=2016-03-11 }}</ref>, kreita en 1874.

La franca lingvo estas [[Latinida lingvaro|latinida lingvo]] precipe elvenante el la [[vulgara latino]] parolata en [[Gaŭlio]]. Oni konsideras ke la [[malnovfranca lingvo]] ekzistis de la [[842]] ĝis {{ĉirkaŭ|1400}} (la kodo de tiu lingvo laŭ [[ISO 639]] estas [[fro]]). De {{ĉirkaŭ|1400}} ĝis 1600, la lingvo estas nomata [[Franca (meza)|meza franca]] (ISO 639: [[FRM|frm]]).

== Franclingvio ==
[[Franclingvio]] estas la nomo de la aro da landoj kaj regionoj de la mondo, kie la franca lingvo estas parolata (oficiale, [[Denaska lingvo|denaske]], aŭ kiel dua lingvo). Laŭ ''[[Internacia Organizaĵo de la Franclingvio]]'' (IOF), almenaŭ ĉi tiuj landoj havis pli ol 4 milionojn da franclingvanoj en 2014<ref>{{citaĵo el retejo |url=http://www.francophonie.org/IMG/pdf/pays-plus-1-million-locuteurs.pdf |titolo=Nombre de francophones par pays ayant plus de 1{{spaceto}}million de locuteurs |dato=2014 |paĝo=1 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20160303202308/http://francophonie.org/IMG/pdf/pays-plus-1-million-locuteurs.pdf |arkivdato=2016-03-03 |lingvo=fr |eldoninto=Internacia Organizaĵo de la Franclingvio |formato=PDF |alirdato=2016-06-13 }}</ref>:
{| class="wikitable sortable"
|-
! Parolantaro !! Lando !! [[IOF‑ano]]
|-
| style="text-align:right;" | {{formatnum:62968000}} || {{Francio}} || [[Dosiero:Yes check.svg|15ra|ligilo=|Jes]]
|-
| style="text-align:right;" | {{formatnum:33222000}} || {{Kongo Kinŝasa}} || [[Dosiero:Yes check.svg|15ra|ligilo=|Jes]]
|-
| style="text-align:right;" | {{formatnum:11943000}} || {{Germanio}} || [[Dosiero:Red x.svg|16ra|ligilo=|Ne]]
|-
| style="text-align:right;" | {{formatnum:11200000}} || {{Alĝerio}} || [[Dosiero:Red x.svg|16ra|ligilo=|Ne]]
|-
| style="text-align:right;" | {{formatnum:10657000}} || {{Maroko}} || [[Dosiero:Yes check.svg|15ra|ligilo=|Jes]]
|-
| style="text-align:right;" | {{formatnum:10520000}} || {{Britio}} || [[Dosiero:Red x.svg|16ra|ligilo=|Ne]]
|-
| style="text-align:right;" | {{formatnum:10470000}} || {{Kanado}} || [[Dosiero:Yes check.svg|15ra|ligilo=|Jes]]
|-
| style="text-align:right;" | {{formatnum:9394000}} || {{Italio}} || [[Dosiero:Red x.svg|16ra|ligilo=|Ne]]
|-
| style="text-align:right;" | {{formatnum:9334000}} || {{Kameruno}} || [[Dosiero:Yes check.svg|15ra|ligilo=|Jes]]
|-
| style="text-align:right;" | {{formatnum:8088000}} || {{Belgio}} || [[Dosiero:Yes check.svg|15ra|ligilo=|Jes]]
|-
| style="text-align:right;" | {{formatnum:7218000}} || {{Ebur-Bordo}} || [[Dosiero:Yes check.svg|15ra|ligilo=|Jes]]
|-
| style="text-align:right;" | {{formatnum:6090000}} || {{Tunizio}} || [[Dosiero:Yes check.svg|15ra|ligilo=|Jes]]
|-
| style="text-align:right;" | {{formatnum:5402000}} || {{Svislando}} || [[Dosiero:Yes check.svg|15ra|ligilo=|Jes]]
|-
| style="text-align:right;" | {{formatnum:5022000}} || {{Hispanio}} || [[Dosiero:Red x.svg|16ra|ligilo=|Ne]]
|-
| style="text-align:right;" | {{formatnum:4847000}} || {{Madagaskaro}} || [[Dosiero:Yes check.svg|15ra|ligilo=|Jes]]
|-
| style="text-align:right;" | {{formatnum:4454000}} || {{Haitio}} || [[Dosiero:Yes check.svg|15ra|ligilo=|Jes]]
|-
| style="text-align:right;" | {{formatnum:4277000}} || {{Senegalo}} || [[Dosiero:Yes check.svg|15ra|ligilo=|Jes]]
|-
|}

=== Eŭropo ===
[[Dosiero:Knowledge French EU map.svg|eta|maldekstra|Kono de la franca en la [[Eŭropa Unio]] kaj kandidataj landoj<ref>[http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_243_en.pdf EUROPA], informo por EU25, publikigita antaŭ la pliampleksigo de 2007..</ref>]]
Parolata de 19.71% de la loĝantaro de la [[Eŭropa Unio]], la franca estas la tria plej amplekse parolata [[gepatra lingvo]] aŭ eksterlanda (dua) lingvo en EU post la [[Angla lingvo|angla]] kaj la [[Germana lingvo|germana]]<ref name=nativeLanguages>European Commission (Junio 2012), [https://web.archive.org/web/20160106183351/http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_386_en.pdf "Europeans and their Languages" (PDF),] Special Eurobarometer 386, Europa, p. 5, arkivita el la originalo (PDF) en 6a de januaro 2016, alirita la 18an de januaro 2020.</ref><ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://languageknowledge.eu/countries/eu27|titolo=Language knowledge in Europe}}</ref>.

Laŭ la [[Konstitucio de Francio]], la franca estis la [[oficiala lingvo]] de la [[Franca Respubliko|Respubliko]] ekde 1992<ref name="Benet-MartínezHong2014">{{citation |mode=cs1 |title=The Oxford Handbook of Multicultural Identity |date=2014 |page=468 |chapter=Applied Perspectives: Policies for Managing Cultural Diversity |chapter-url=https://books.google.com/books?id=gAqKAwAAQBAJ&pg=PA468 |last1=Novoa |first1=Cristina |last2=Moghaddam |first2=Fathali M. |editor1-last=Benet-Martínez |editor1-first=Verónica |editor2-last=Hong |editor2-first=Ying-Yi |publisher=Oxford University Press |location=Nov-Jorko |series=Oxford Library of Psychology |isbn=978-0-19-979669-4 |lccn=2014006430 |oclc=871965715 }}</ref> (kvankam la [[Regularo de Villers-Cotterêts]] faris ĝin deviga por juraj dokumentoj en 1539). [[Francio]] devigas la uzadon de la franca en oficialaj registaraj publikaĵoj, publika edukado escepte en specifaj okazoj (kvankam tiuj disponoj estas foje ignoritaj) kaj laŭjuraj [[kontrakto]]j; teorie, [[Reklamo|reklamado]] devas porti [[traduko]]n de alilingvaj vortoj.

En [[Belgio]], la franca estas la oficiala lingvo de [[Valonio]] (eksklude parton de la Orientaj Kantonoj ([[Eupen]]-[[Malmedy]]), kiuj estas german-parolantaj) kaj unu el la du oficialaj lingvoj — kun la [[Nederlanda lingvo|nederlanda]] — el la [[Brusela Ĉefurba Regiono]], kie ĝi estas parolata de la majoritato de la loĝantaro ofte kiel [[Gepatra lingvo|unuaranga lingvo]]<ref name=philippevanparijs>{{Cite journal|title=Belgium's new linguistic challenge |author=[[Philippe Van Parijs|Van Parijs, Philippe]], Professor of economic and social ethics at the UCLouvain, Visiting Professor at [[Harvard University]] and the KULeuven |journal=KVS Express (Supplement to Newspaper de Morgen) March–April 2006 |pages= Article from [http://www.kvs.be/kvs_express/KVS_EXPRESS_13_WEB.pdf original source (pdf 4.9 MB)] pp. 34–36 |url=http://www.statbel.fgov.be/studies/ac699_en.pdf |format=pdf 0.7 MB |accessdate=5a de majo 2007 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070613234540/http://www.statbel.fgov.be/studies/ac699_en.pdf |archivedate=13a de junio 2007 |df=dmy }} – La lingva situacio en Belgio (kaj partikulare variaj ĉirkaŭkalkuloj de la loĝantaro parolanta francan kaj nederlandan (respektive flandran) en Bruselo) estas studata detale.</ref>.

La franca estas unu el la kvar oficialaj lingvoj de [[Svisio]] (kun la [[Germana lingvo|germana]], la [[Itala lingvo|itala]] kaj la [[Romanĉa lingvo|romanĉa]]) kaj estas parolata en la okcidenta parto de Svisio, nome [[Romandio]], el kio [[Ĝenevo]] estas la plej granda urbo. La lingvaj dividoj en Svisio ne nepre koincidas kun la politikaj administraciaj subdividoj, kaj kelkaj [[Kantonoj de Svislando|kantonoj]] havas [[Dulingveco|dulingvan]] statuson: por ekzemplo, urboj kiel [[Bielo]] kaj kantonoj kiel [[Kantono Valezo|Valezo]], [[Kantono Friburgo|Friburgo]] kaj [[Kantono Berno|Berno]]. La franca estas la gepatra lingvo de ĉirkaŭ 23% de la svisa loĝantaro, kaj estas parolata de ĉirkaŭ 50%<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=abit8Yd6J-cC&pg=PA92&lpg=PA92 |title=Le français et les langues|year=2007|accessdate=[[10-a de septembro]] [[2010]]|isbn=978-2-87747-881-6|last1=Abalain|first1=Hervé}}</ref> de la loĝantaro.

La franca estas ankaŭ oficiala lingvo de [[Monako]] kaj [[Luksemburgio]], same kiel en la [[Aosta Valo|Aostvala]] regiono de [[Italio]], dum la franclingvaj dialektoj restas parolataj de minoritatoj en la [[Manikinsuloj]]. Ĝi estas parolata ankaŭ en [[Andoro]] kaj estas la ĉefa lingvo post la [[Kataluna lingvo|kataluna]] en [[El Pas de la Casa]]. La lingvo estas instruata kiel unuaranga dua lingvo en la germana ''land'' de [[Sarlando]], kie la franca estas instruata el [[Antaŭlernejo|antaŭ-lernejo]] kaj ĉirkaŭ 43% de civitanoj povas paroli la francan<ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://www.francetvinfo.fr/allemagne-le-francais-bientot-la-deuxieme-langue-officielle-de-la-sarre_587877.html|titolo=Allemagne : le français, bientôt la deuxième langue officielle de la Sarre|dato=28a de aprilo 2014}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25834960|title=German region of Saarland moves towards bilingualism|date=21a de januaro 2014|publisher=|via=www.bbc.co.uk|work=BBC News}}</ref>.

=== Afriko ===
[[Dosiero:Francophone Africa.svg|eta|maldekstra|En malhelblua koloro landoj kutime konsiderataj parto de Francparolanta Afriko. Ties loĝantaro estis de 430.5 milionoj en 2019<ref name="2019_data_sheet">{{Citaĵo el la reto|url=https://www.prb.org/international/indicator/population/snapshot|titolo=2019 World Population Data Sheet|alirdato=2019-09-28|aŭtoro=Population Reference Bureau|formato=PDF}}</ref>, kaj oni antaŭvidas ke tio atingos inter 845 milionoj<ref>{{Citaĵo el la reto|url=https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|titolo=World Population Prospects: The 2019 Revision|alirdato=2019-09-28|aŭtoro=United Nations|aŭtoroligilo=United Nations|formato=XLSX}}</ref> kaj 866 milionoj<ref name=2019_data_sheet /> en 2050.
En helblua koloro landoj ofte konsiderataj parto de Francparolanta Afriko. En malhelverda koloro landoj kiuj ne estas francparolantaj sed estas membroj aŭ observantoj de la [[Internacia Organizaĵo de la Franclingvio|OIF]].]]

La majoritato de la tutmonda franc-parolanta loĝantaro vivas en Afriko. Laŭ informo de 2007 fare de la "[[Organisation internationale de la Francophonie|Organisation Internationale de la Francophonie]]", ĉirkaŭkalkulitaj 115 milionoj da afrikanoj en 31 francparolantaj landoj povas paroli la francan ĉu kiel [[Gepatra lingvo|unua]] aŭ kiel [[dua lingvo]]<ref name="2005_report" >[https://www.amazon.fr/dp/2098821778 La Francophonie dans le monde 2006–2007] publikigita de la Organisation internationale de la Francophonie. Nathan, Paris, 2007.</ref>. Tiu cifero ne inkludas la parolantojn de ne-francparolantaj afrikaj landoj kiuj lernis la francan kiel [[fremda lingvo]]<ref name="2005_report" />. Pro la starigo de Francio en Afriko, oni esperas, ke la totala franc-parolanta loĝantaro tutmonde atingos 700 milionojn da personoj en 2050<ref>{{Citation |last=Cross |first=Tony |title=French language growing, especially in Africa |date=2010-03-19 |url=http://www.english.rfi.fr/africa/20100319-french-language-growing-especially-africa |work=Radio France Internationale |access-date=2013-05-25}}</ref>. La franca estas la plej rapide kreskanta lingvo en la kontinento (laŭ terminoj de oficiala aŭ fremda lingvo)<ref>{{Citaĵo el la reto|url=https://www.ledevoir.com/non-classe/69236/agora-la-francophonie-de-demain|titolo=Agora: La francophonie de demain|alirdato=2011-06-13}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.demographie.auf.org/IMG/pdf/BULLETIN_No_22.pdf|title=Bulletin de liaison du réseau démographie|accessdate=2011-06-14|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120426011333/http://www.demographie.auf.org/IMG/pdf/BULLETIN_No_22.pdf|archivedate=26a de aprilo 2012|df=dmy-all|titolo=Arkivita kopio|alirdato=2020-01-18|arkivurl=https://web.archive.org/web/20120426011333/http://www.demographie.auf.org/IMG/pdf/BULLETIN_No_22.pdf|arkivdato=2012-04-26}} {{Citaĵo el la reto |url=http://www.demographie.auf.org/IMG/pdf/BULLETIN_No_22.pdf |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2020-01-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20120426011333/http://www.demographie.auf.org/IMG/pdf/BULLETIN_No_22.pdf |arkivdato=2012-04-26 }}</ref>.
La franca estas ĉefa dua lingvo en Afriko, sed ĝi iĝis unua lingvo en kelkaj urbaj areoj, kiel en la regiono de [[Abiĝano]], [[Ebur-Bordo]]<ref>[https://www.amazon.fr/dp/2271059682 ''Le français à Abidjan: Pour une approche syntaxique du non-standard''] de Katja Ploog, Centre national de la recherche scientifique = CNRS Editions, [[Paris]], 2002.</ref> kaj en [[Libreville]], [[Gabono]]<ref name=CEFAN>{{Citaĵo el la reto|url=http://www.axl.cefan.ulaval.ca/|titolo=L'aménagement linguistique dans le monde|alirdato=19a de majo 2013|verko=CEFAN (Chaire pour le développement de la recherche sur la culture d’expression française en Amérique du Nord, [[Université Laval]]|eldoninto=Jacques Leclerc|lingvo=fr}}</ref>. Ne estas unusola afrika franca lingvo, sed multaj formoj kiuj diverĝis tra kontakto kun variaj [[Indiĝenaj lingvoj|indiĝenaj]] [[Lingvoj de Afriko]]<ref>{{Citaĵo el la reto |url=http://www.cecif.com/?page=la_francophonie#francaisafrique |titolo="En Afrique, il est impossible de parler d'une forme unique du français mais..." |alirdato=2020-01-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20130117012244/http://www.cecif.com/?page=la_francophonie#francaisafrique |arkivdato=2013-01-17 }}</ref>.

[[Sub-Sahara Afriko]] estas la regiono kie la franca lingvo plej verŝajne estos etendiĝanta, pro la disvastigo de edukado kaj rapida populacikresko<ref>[http://www.diplomatie.gouv.fr/en/France-priorities_1/francophony-french-language_1113/french-language_1934/french-language-in-the-world_3441/the-french-language-in-the-world-an-expanding-community_4289.html France-Diplomatie] [https://web.archive.org/web/20090727195522/http://www.diplomatie.gouv.fr/en/France-priorities_1/francophony-french-language_1113/french-language_1934/french-language-in-the-world_3441/the-french-language-in-the-world-an-expanding-community_4289.html The French language in the world: an expanding community] (La franca lingvo en la mondo: vastiĝanta komunumo)
27a de julio 2009. "Furthermore, the demographic growth of Southern hemisphere countries leads us to anticipate a new increase in the overall number of French speakers."</ref>. En Afriko estas kie la franca lingvo plej evoluis en la ĵusaj jaroj<ref>[http://www.cecif.com/?page=la_francophonie "Le français, langue en évolution. Dans beaucoup de pays francophones, surtout sur le continent africain, une proportion importante de la population ne parle pas couramment le français (même s'il est souvent la langue officielle du pays). Ce qui signifie qu'au fur et à mesure que les nouvelles générations vont à l'école, le nombre de francophones augmente : on estime qu'en 2015, ceux-ci seront deux fois plus nombreux qu'aujourd'hui.] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20130117012244/http://www.cecif.com/?page=la_francophonie |date=2013-01-17 }}"</ref><ref>[http://www.cecif.com/?page=la_francophonie#francaisafrique c) Le sabir franco-africain] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20130117012244/http://www.cecif.com/?page=la_francophonie#francaisafrique |date=2013-01-17 }}: {{lang|fr|"C'est la variété du français la plus fluctuante. Le sabir franco-africain est instable et hétérogène sous toutes ses formes. Il existe des énoncés où les mots sont français mais leur ordre reste celui de la langue africaine. En somme, autant les langues africaines sont envahies par les structures et les mots français, autant la langue française se métamorphose en Afrique, donnant naissance à plusieurs variétés."}}</ref>. Kelkaj surlokaj formoj de franca en Afriko povas esti malfacile kompreneblaj fare de francaj parolantoj el aliaj landoj<ref>[http://www.tlfq.ulaval.ca/axl/afrique/centrafrique.htm République centrafricaine] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20070405113112/http://www.tlfq.ulaval.ca/axl/afrique/centrafrique.htm |date=2007-04-05 }}: {{lang|fr|Il existe une autre variété de français, beaucoup plus répandue et plus permissive : le français local. C'est un français très influencé par les langues centrafricaines, surtout par le sango. Cette variété est parlée par les classes non instruites, qui n'ont pu terminer leur scolarité. Ils utilisent ce qu'ils connaissent du français avec des emprunts massifs aux langues locales. Cette variété peut causer des problèmes de compréhension avec les francophones des autres pays, car les interférences linguistiques, d'ordre lexical et sémantique, sont très importantes.}} (''One example of a variety of African French that is difficult to understand for European French speakers'').</ref>, sed verkitaj formoj de la lingvo estas tre rilataj al tiuj de la cetero de la franc-parolanta mondo.

=== Ameriko ===
[[Dosiero:Arret.jpg|eta|altdekstre|La [[Haltŝildo|"arrêt" ŝildoj]] (franca por "halto") estas uzataj en [[Kanado]] dum la anglalingva vorto ''stop,'' kiu estas ankaŭ valida franclingva vorto, estas uzata en Francio kaj en aliaj franc-parolantaj landoj kaj regionoj.]]
La franca estas la dua plej ofta lingvo en [[Kanado]], post la [[Angla lingvo|angla]], kaj ambaŭ estas oficialaj lingvoj je federacia nivelo. Ĝi estas la unua lingvo de 9.5 milionoj da personoj aŭ 29% kaj la dua lingvo por 2.07 milionoj aŭ 6% de la tuta loĝantaro de Kanado.<ref name="Qu'est-ce que la Francophonie">[http://www.axl.cefan.ulaval.ca/francophonie/francophonie.htm "Qu'est-ce que la Francophonie?".] Alirita la 16an de januaro 2020.</ref> La franca estas la nura oficiala lingvo en la provinco [[Kebekio]], estante gepatra lingvo de ĉirkaŭ 7 milionoj da personoj, aŭ preskaŭ 80% (Popolnombrado de 2006) de la provinco. Ĉirkaŭ 95% de la parolantaro de Kebekio parolas la francan ĉu kiel unua ĉu kiel dua lingvo, kaj por kelkaj kiel tria lingvo. Kebekio estas ankaŭ hejmo de la urbo [[Montrealo]], kiu estas la 4a plej granda franc-parolanta urbo en la mondo, laŭ nombro de parolantoj de unua lingvo.<ref>{{Cite web |url=http://www.touristmaker.com/blog/what-are-the-largest-french-speaking-cities-in-the-world/ |title=What are the largest French-speaking cities in the world? |website=Tourist Maker |language=en-US |access-date=2016-10-06}}</ref> [[Nov-Brunsviko]] kaj [[Manitobo]] estas la nuraj du oficiale dulingvaj provincoj, kvankam la plena dulingvismo estas aprobita nur en Nov-Brunsviko, kie ĉirkaŭ unu triono de la loĝantaro estas francparolanta. La franca estas ankaŭ oficiala lingvo de ĉiuj el la teritorioj ([[Nordokcidentaj Teritorioj]], [[Nunavuto]], kaj [[Jukonio]]). El tiuj tri, Jukonio havas plej francparolantoj, kio enhavas ĝuste sub 4% el la loĝantaro.<ref>{{Cite web |url=http://www12.statcan.ca/english/census06/data/topics/RetrieveProductTable.cfm?ALEVEL=3&APATH=3&CATNO=&DETAIL=0&DIM=&DS=99&FL=0&FREE=0&GAL=0&GC=99&GK=NA&GRP=1&IPS=&METH=0&ORDER=1&PID=89201&PTYPE=88971&RL=0&S=1&ShowAll=No&StartRow=1&SUB=701&Temporal=2006&Theme=70&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&GID=838089 |title=Detailed Mother Tongue (186), Knowledge of Official Languages (5), Age Groups (17A) and Sex (3) (2006 Census) |publisher=2.statcan.ca |date=7a de decembro, 2010 |accessdate=22a de februaro, 2011 |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2020-01-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20090202091813/http://www12.statcan.ca/english/census06/data/topics/RetrieveProductTable.cfm?ALEVEL=3&APATH=3&CATNO=&DETAIL=0&DIM=&DS=99&FL=0&FREE=0&GAL=0&GC=99&GK=NA&GRP=1&IPS=&METH=0&ORDER=1&PID=89201&PTYPE=88971&RL=0&S=1&ShowAll=No&StartRow=1&SUB=701&Temporal=2006&Theme=70&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&GID=838089 |arkivdato=2009-02-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090202091813/http://www12.statcan.ca/english/census06/data/topics/RetrieveProductTable.cfm?ALEVEL=3&APATH=3&CATNO=&DETAIL=0&DIM=&DS=99&FL=0&FREE=0&GAL=0&GC=99&GK=NA&GRP=1&IPS=&METH=0&ORDER=1&PID=89201&PTYPE=88971&RL=0&S=1&ShowAll=No&StartRow=1&SUB=701&Temporal=2006&Theme=70&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&GID=838089 |archivedate=2009-02-02 }} {{Citaĵo el la reto |url=http://www12.statcan.ca/english/census06/data/topics/RetrieveProductTable.cfm?ALEVEL=3&APATH=3&CATNO=&DETAIL=0&DIM=&DS=99&FL=0&FREE=0&GAL=0&GC=99&GK=NA&GRP=1&IPS=&METH=0&ORDER=1&PID=89201&PTYPE=88971&RL=0&S=1&ShowAll=No&StartRow=1&SUB=701&Temporal=2006&Theme=70&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&GID=838089 |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2020-01-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20090202091813/http://www12.statcan.ca/english/census06/data/topics/RetrieveProductTable.cfm?ALEVEL=3&APATH=3&CATNO=&DETAIL=0&DIM=&DS=99&FL=0&FREE=0&GAL=0&GC=99&GK=NA&GRP=1&IPS=&METH=0&ORDER=1&PID=89201&PTYPE=88971&RL=0&S=1&ShowAll=No&StartRow=1&SUB=701&Temporal=2006&Theme=70&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&GID=838089 |arkivdato=2009-02-02 }}</ref> Krome, kvankam la franca ne estas oficiala lingvo en [[Ontario]], nome la leĝo ''Loi sur les services en français'' aŭ ''French Language Services Act'' sekurigas, ke la provincaj servoj estas disponeblaj en la franca lingvo. Tiu "Act" aplikiĝas al areoj de la provinco kie estas gravaj francparolantaj komunumoj, nome en Orienta kaj Norda Ontario. Aliloke, konsiderindaj franc-parolantaj minoritatoj troviĝas en suda Manitobo, [[Nov-Skotio]], [[Insulo de Princo Eduardo|Princo Eduardo]] kaj la Duoninsulo [[Port-au-Port]] en [[Novlando kaj Labradoro]], kie la unika [[Novlanda Franca]] dialekto estis historie parolata. Pli malgrandaj aroj da francparolantoj ekzistas en ĉiuj aliaj kanadaj provincoj. La urbo [[Otavo]], nome kanada ĉefurbo, estas fakte dulingva, kiel aliflanke de rivero el Kebekio, antaŭ grandurbo [[Gatineau]], kaj oni proponas registarajn servojn en franca same kiel en angla.

[[Dosiero:French in the United States.png|eta|maldekstra|Franca lingvo disvastigita en Usono. Landoj markitaj en helroza estas tiuj kie 6–12% de la loĝantaro parolas francan hejme; mezroze, 12–18%; malhelroze, ĉirkaŭ 18%. [[Franc-kreolaj lingvoj]] ne estas inkluditaj.]]
Laŭ la Usona Popolnombra Servo (2011), la franca estas la kvara<ref>{{Cite web|url=https://www.census.gov/prod/2013pubs/acs-22.pdf|title=Language Use in the United States: 2011, American Community Survey Reports, Camille Ryan, Issued August 2013|publisher=|access-date=18a de februaro 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20160205101044/http://www.census.gov/prod/2013pubs/acs-22.pdf|archive-date=5a de februaro 2016|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> plej parolata lingvo en Usono post la [[Angla lingvo|angla]], la [[Hispana lingvo|hispana]], kaj la [[Ĉina lingvo|ĉina]], kiam ĉiuj formoj de franca estas konsiderataj kune kaj ankaŭ ĉiuj dialektoj de ĉina estas simile kombine komprenataj. La franca restas la dua plej parolata lingvo en la ŝtatoj [[Luiziano]], [[Majno]], [[Vermonto]] kaj [[Nov-Hampŝiro]]. Luiziano estas hejmo de multaj diferencaj francaj dialektoj, kolektive konataj kiel [[Luiziana franca]]. Laŭ la Usona Popolnombrado de 2000, estas ĉirkaŭ 194,000 personoj en Luiziano kiuj parolas la francan hejme, el kiuj plej el ajna stato se la [[Luizian-kreola franca|kreola franca]] estas ekskludita.<ref name="factfinder.census.gov">[http://factfinder.census.gov/servlet/QTTable?_bm=y&-geo_id=D&-qr_name=DEC_2000_SF3_U_QTP16&-ds_name=D&-_lang=en U.S. Census Bureau, Census 2000 Summary File 3] {{Webarchiv|url=https://archive.today/20200212043448/http://factfinder.census.gov/servlet/QTTable?_bm=y&-geo_id=D&-qr_name=DEC_2000_SF3_U_QTP16&-ds_name=D&-_lang=en |date=2020-02-12 }} – Language Spoken at Home: 2000.</ref> [[Nov-Anglia franca]], esence varianto de [[Kanada franca]], estas parolata en partoj de [[Nov-Anglio]]. [[Misuria franca]] estis historie parolata en [[Misurio]] kaj [[Ilinojso]] (iam konata kiel [[Supra Luiziano]]), sed ĝi estas preskaŭ formortinta nuntempe.<ref>{{cite book |title=Status and Function of Languages and Language Varieties |last= Ammon|first= Ulrich|authorlink= |author2=International Sociological Association|year= 1989|publisher= Walter de Gruyter|location= |isbn= 978-0-89925-356-5|pages= 306–08|url= https://books.google.com/?id=geh261xgI8sC&printsec=frontcover|accessdate=14a de novembro 2011}}</ref> La franca survivis ankaŭ en disaj areoj laŭlonge de la [[Golfa Marbordo de Usono|Golfa Marbordo]] de tio kio estis iam [[Franca Luiziano]], tiel kiel la insulo Mon Louis, Alabamo, kaj DeLisle, Misisipio (el kiuj tiu lasta estis malkovrita de lingvistoj nur en la [[1990-aj jaroj]]) sed tiuj variantioj estis akre endanĝeritaj aŭ supozeble formortintaj.

La franca estas unu el la du oficialaj lingvoj de [[Haitio]]. Ĝi estas la ĉefa lingvo por skribado, lernejedukado kaj administracia uzado. Ĝi estas parolata de ĉiuj kleraj haitianoj kaj estas uzata en negocaj sektoroj. Ĝi estas uzata ankaŭ por ceremoniaj eventoj kiel nuptoj, gradigoj kaj diservoj. Ĉirkaŭ 70–80% de la landa loĝantaro havas la [[Haitia kreola lingvo|Haitian kreolon]] kiel unua lingvo; la cetero parolas la francan kiel unua lingvo. La dua oficiala lingvo estas la ĵus normigita [[Haitia kreola lingvo]], kiu praktike la tuta landa loĝantaro parolas. La Haitia kreola estas unu el la [[Franc-kreolaj lingvoj]], kaj ĝi prenas la majoritaton de sia vortotrezoro el la franca, kun influoj el okcidentafrikaj lingvoj, same kiel el kelkaj lingvoj de Eŭropo. La Haitia kreolo estas tre rilata al la Luiziana kreolo kaj al la kreolo el la [[Malgrandaj Antiloj]].<ref>Ministère de l'Éducation nationale</ref>

La franca estas la oficiala lingvo kaj de la [[Franca Gujano]] en Sudameriko,<ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://www.worldtravelguide.net/french-guiana/history-language-culture|titolo=Guyana – World Travel Guide}}</ref> kaj de [[Sankta-Piero kaj Mikelono]],<ref>{{Cite web|url=http://www.ciaworldfactbook.us/north-america/saint-pierre-and-miquelon.html|title=Saint Pierre and Miquelon|website=www.ciaworldfactbook.us|accessdate=2020-01-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200218054740/https://www.ciaworldfactbook.us/north-america/saint-pierre-and-miquelon.html|archivedate=2020-02-18}} {{Citaĵo el la reto |url=https://www.ciaworldfactbook.us/north-america/saint-pierre-and-miquelon.html |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2022-11-02 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20200218054740/https://www.ciaworldfactbook.us/north-america/saint-pierre-and-miquelon.html |arkivdato=2020-02-18 }}</ref> nome francia insularo ĉe la marbordo de Novtero en Nordameriko.
[[Dosiero:France colonial Empire10.png|eta|altdekstre=1.25|Areoj de la franca koloniado.]]

=== Azio ===
==== Sudorienta Azio ====
La franca estis la oficiala lingvo de la kolonio [[Franca Hindoĉinio]], kiu enhavis teritoriojn kiuj nuntempe estas [[Vjetnamio]], [[Laoso]] kaj [[Kamboĝo]]. Ĝi plue estas administracia lingvo en Laoso kaj Kamboĝo, kvankam ties influo malpliiĝis en la lastaj jaroj.<ref>{{Citaĵo el novaĵo|url=https://www.nytimes.com/1993/10/16/style/IHT-french-declines-in-indochina-as-english-booms.html|titolo=French Declines in Indochina, as English Booms|alirdato=2018-11-18|familia nomo=Richardson|persona nomo=Michael|dato=16a de oktobro 1993|lingvo=en|verkaĵo=International Herald Tribune}}</ref> En kolonia Vjetnamio, ĉefe la elitoj parolis la francan, kaj multaj servistoj kiuj laboris en francaj hejmoj parois francan piĝinon konata kiel "Tây Bồi" (nune formortinta). Post la fino de la Francia regado, [[Suda Vjetnamio]] plue uzis la francan en administracio, edukado kaj komerco.<ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://www.worldwide.rs/vesti/58-role-english-vietnams-foreign-language-policy-brief-history|titolo=The role of English in Vietnam's foreign language policy: A brief history|alirdato=2020-01-18|arkivurl=https://web.archive.org/web/20170525141554/http://www.worldwide.rs/vesti/58-role-english-vietnams-foreign-language-policy-brief-history|arkivdato=2017-05-25}}</ref> Ekde la [[Falo de Sajgono]] kaj la malfermo de unuigita vjetnama ekonomio, la franca laŭgrade estis fakte anstataŭigita kiel ĉefa fremda lingvo fare de la angla. La franca tamen plutenas sian kolonian heredon estante parolata kiel dua lingvo fare de la plej aĝaj kaj elitaj loĝantoj kaj nuntempe estas revivigita en altedukado kaj plue estas diplomata lingvo en Vjetnamio. La tri landoj estas oficialaj membroj de la IOF.<ref>{{Cite web|url=https://www.francophonie.org/IMG/pdf/som_xvi_membres_oif_vf.pdf|title=84 ÉTATS ET GOUVERNEMENTS|last=|first=|date=|website=|access-date=|archive-url=https://web.archive.org/web/20170605183945/https://www.francophonie.org/IMG/pdf/som_xvi_membres_oif_vf.pdf|archive-date=5a de junio 2017|url-status=dead|titolo=Arkivita kopio|alirdato=2020-01-18|arkivurl=https://web.archive.org/web/20170605183945/https://www.francophonie.org/IMG/pdf/som_xvi_membres_oif_vf.pdf|arkivdato=2017-06-05}} {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20170605183945/https://www.francophonie.org/IMG/pdf/som_xvi_membres_oif_vf.pdf |date=2017-06-05 }} {{Citaĵo el la reto |url=https://www.francophonie.org/IMG/pdf/som_xvi_membres_oif_vf.pdf |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2020-01-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20170605183945/https://www.francophonie.org/IMG/pdf/som_xvi_membres_oif_vf.pdf |arkivdato=2017-06-05 }}</ref>

==== Okcidenta Azio ====
===== Libano =====
[[Dosiero:Bienvenue a Rechmaya.jpg|eta|dekstra|Urbosignalo en [[Moderna normiga araba|normiga araba]] kaj franca je la enirejo de [[Reŝmaja]] en [[Libano]].]]
Iama Francia [[Franca Mandato de Sirio|mandato]], [[Libano]] deklaras [[araba]]n kiel la nuna oficiala lingvo, kvankam speciala leĝo regulas kiam la franca povas esti publike uzata. La artikolo 11a de la Libana Konstitucio proklamas, ke la "Araba estas la oficiala nacia lingvo. Leĝo determinas la kazojn en kiuj la franca lingvo povos esti uzata".<ref name="article_11">{{Citaĵo el la reto|url=http://www.servat.unibe.ch/icl/le00000_.html#A011_|titolo=Article 11 of the Lebanese Constitution|alirdato=17a de januaro 2013|aŭtoro=Prof. Dr. Axel Tschentscher, LL.M.|eldoninto=Servat.unibe.ch}}</ref> La franca lingvo en Libano estas disvastigita dua lingvo inter libananoj, kaj estas instruata en multaj lernejoj kun la araba kaj la angla. La franca estas uzata en la monbiletoj de [[Libana liro]], sur trafiksignaloj, en la libanaj [[licencplato]]j, kaj en oficialaj konstruaĵoj (kun la araba).

Nuntempe, kaj la franca kaj la angla estas duarangaj lingvoj (helplingvoj) de [[Libano]], kaj ĉirkaŭ 40% de la loĝantaro estas francparolanto kaj 40% angloparolanto.{{sfn|OIF|2014|p=217}} La uzado de la angla estas kreskanta en negocado kaj amaskomunikiloj. El ĉirkaŭ 900,000 studentoj, ĉirkaŭ 500,000 estas aligitaj en francparolantaj lernejoj, ĉu publikaj ĉu privataj, en kiuj la instruado de matematiko kaj sciencaj fakoj estas farita en franca.{{sfn|OIF|2014|p=218}} La nuntempa uzado de la franca varias depende de la regiono kaj de la socia statuso. Unu triono de altlernejaj studentoj edukitaj en franca pluas al altedukado en anglo-parolantaj institucioj. La angla estas lingvo de negocado kaj [[amaskomunikilo]]j, dum la franca estas elemento de socia distingo, elektita prr sia emocia valoro.{{sfn|OIF|2014|p=358}}

===== Israelo =====
Grava franc-parolanta komunumo estas ankaŭ en [[Israelo]], ĉefe inter la komunumoj de [[judoj]] devenaj el [[Francio]], [[Maroko]] kaj [[Libano]]. Multaj [[mezlernejo]]j proponas studadon de franca kiel fremda lingvo.

===== Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj kaj Kataro =====
La [[Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj|UAE]] havas la statuson de observanta ŝtato en la [[Internacia Organizaĵo de la Franclingvio]] kaj [[Kataro]] havas la statuson en la organizo kiel asociita ŝtato. Tamen en ambaŭ landoj la franca tute ne estas parolata preskaŭ de neniu en la ĝenerala loĝantaro aŭ eĉ inter la migrantaj laboristoj, sed parolata nur de kelka malgranda minoritato de tiuj kiuj investas en francparolantaj landoj aŭ havas aliajn financajn aŭ familiajn ligilojn. Ilia eniro kiel observanta kaj asociita ŝtatoj respektive en la franclingvia organizo estis helpita de grandskale de iliaj investoj kaj en la Organizo kaj en Francio mem.<ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://english.al-akhbar.com/node/13464|titolo=How Qatar Became a Francophone Country}}</ref> La statuso de observanta ŝtato en la [[Internacia Organizaĵo de la Franclingvio]] havigas al la lando la rajton sendi reprezentantojn al organizaj kunsidoj kaj fari formalajn proponojn al la organizo sed ili ne havas voĉdonrajtojn ene de la IOF.<ref>{{Citaĵo el novaĵo|url=http://www.cbc.ca/news/canada/toronto/la-francophonie-observer-status-1.3869354|titolo=La Francophonie grants observer status to Ontario|alirdato=2017-07-11|familia nomo=Draaisma|persona nomo=Muriel|dato=26a de novembro 2016|verkaĵo=CBC News}}</ref> La statuso de asociita ŝtato same ne havigas voĉdonrajtojn ene de la IOF sed asociitaj ŝtatoj povas diskuti kaj revizii organizajn aferojn.<ref>{{Cite web|url=http://www.euractiv.com/section/eu-priorities-2020/news/greece-joins-international-francophone-body/|title=Greece joins international Francophone body|website=EURACTIV.com|language=en-GB|access-date=2017-07-11|date=2004-11-29}}</ref>

=== Oceanio kaj Aŭstralazio ===
[[Dosiero:CFP 500 recto.jpg|eta|Franclingva monbileto de 500-[[Pacifika franko|Pacifikaj frankoj]] (€4.20; US$4.70), uzata en [[Franca Polinezio]], [[Nov-Kaledonio]] kaj [[Valiso kaj Futuno]].]]
La franca estas oficiala lingvo de la [[Pacifiko|pacifika insula]] lando [[Vanuatuo]], kie 45% el la loĝantaro povas paroli ĝin.<ref>{{Cite web |url=http://20mars.francophonie.org/IMG/pdf/FICHE_03_Nombre_de_francophones.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20100120012438/http://20mars.francophonie.org/IMG/pdf/FICHE_03_Nombre_de_francophones.pdf |url-status=dead |archive-date=[[20-a de januaro]] [[2010]] |title=Estimation du nombre de francophones dans le monde1 |accessdate=3a de oktobro 2009 |author=Organisation internationale de la Francophonie |author-link= |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2020-01-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20100120012438/http://20mars.francophonie.org/IMG/pdf/FICHE_03_Nombre_de_francophones.pdf |arkivdato=2010-01-20 }} {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20100120012438/http://20mars.francophonie.org/IMG/pdf/FICHE_03_Nombre_de_francophones.pdf |date=2010-01-20 }} {{Citaĵo el la reto |url=http://20mars.francophonie.org/IMG/pdf/FICHE_03_Nombre_de_francophones.pdf |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2020-01-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20100120012438/http://20mars.francophonie.org/IMG/pdf/FICHE_03_Nombre_de_francophones.pdf |arkivdato=2010-01-20 }}</ref> En la Francia speciala komunumo [[Nov-Kaledonio]], 97% de la loĝantaro povas paroli, legi kaj skribi la francan<ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://www.insee.fr/fr/ppp/ir/rpnc04/dd/excel/rpnc04_P9-1.xls|titolo=P9-1 – Population de 14 ans et plus selon la connaissance du français, le sexe, par commune, "zone" et par province de résidence|alirdato=3a de oktobro 2009|familia nomo=[[INSEE]]|persona nomo=Government of France|formato=XLS|lingvo=fr}}</ref> dum en [[Franca Polinezio]] tiu cifero estas 95%,<ref name=PF_2017>{{Citaĵo el la reto|url=http://ispf.pf/bases/Recensements/2017/Donnees_detaillees/Langues.aspx|titolo=Recensement 2017 – Données détaillées Langues|alirdato=2019-04-07|aŭtoro=Institut Statistique de Polynésie Française (ISPF)|arkivurl=https://web.archive.org/web/20190407144500/http://ispf.pf/bases/Recensements/2017/Donnees_detaillees/Langues.aspx|arkivdato=2019-04-07}}</ref> kaj en la Francia komunumo [[Valiso kaj Futuno]], estas 84%.<ref name=WF_2018>{{Cite web| url=http://www.statistique.wf/wp-content/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=921| title=Les premiers résultats du recensement de la population 2018 - Principaux_tableaux_population_2018| author=STSEE| format=ODS| accessdate=2019-04-07| language=fr| titolo=Arkivita kopio| alirdato=2020-01-18| arkivurl=https://web.archive.org/web/20190608211620/http://www.statistique.wf/wp-content/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=921| arkivdato=2019-06-08| archiveurl=https://web.archive.org/web/20190608211620/http://www.statistique.wf/wp-content/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=921| archivedate=2019-06-08}} {{Citaĵo el la reto |url=http://www.statistique.wf/wp-content/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=921 |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2020-01-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20190608211620/http://www.statistique.wf/wp-content/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=921 |arkivdato=2019-06-08 }}</ref>

En Franca Polinezio kaj je malpli granda etendo en Valiso kaj Futuno, kie la parola kaj skriba sciaro de la franca lingvo iĝis preskaŭ universala (95% kaj 84% respektive), la franca pli kaj pli tendencas anstataŭigi la indiĝenajn polineziajn lingvojn kiel la plej parolata lingvo hejme. En Franca Polinezio, la procento de la loĝantaro kiu informis, ke la franca estas la lingvo kiun ili plej uzas hejme plialtiĝis el 67% de la popolnombrado de 2007 ĝis 74% de la popolnombrado de 2017.<ref name=PF_2017 /><ref name=PF_2007>{{Citaĵo el la reto|url=http://ispf.pf/bases/Recensements/2007/Details/Langues.aspx|titolo=Recensement 2007 – Données détaillées Langues|alirdato=2019-04-07|aŭtoro=Institut Statistique de Polynésie Française (ISPF)|arkivurl=https://web.archive.org/web/20200218054513/http://ispf.pf/bases/Recensements/2007/Details/Langues.aspx|arkivdato=2020-02-18}}</ref> En Valiso kaj Futuno, la procento de la loĝantaro kiu informis, ke la franca estas la lingvo kiun ili plej uzas hejme plialtiĝis el 10% de la popolnombrado de 2008 ĝis 13% de la popolnombrado de 2018.<ref name=WF_2018 /><ref name=WF_2008>{{Citaĵo el la reto|url=http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/irweb/rpwf08/dd/excel/rpwf08_Pop_06.xls|titolo=Tableau Pop_06_1 : Population selon le sexe, la connaissance du français et l'âge décennal|alirdato=3-a de oktobro 2009|familia nomo=[[INSEE]]|persona nomo=Government of France|formato=XLS|lingvo=fr|arkivurl=https://web.archive.org/web/20110604180112/http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/irweb/rpwf08/dd/excel/rpwf08_Pop_06.xls|arkivdato=2011-06-04}}</ref>

== Parencaj lingvoj kaj dialektoj ==
[[Dosiero:Langues de la France eo.svg|eta|Minoritataj regionaj kaj parencaj lingvoj en Francio.]]
Ĉar la franca estas disigita tra la mondo, ĝi efektive dialektiĝis en kelkaj regionoj, ekzemple en Afriko, en Usono (la [[akadi-franca lingvo]]) kaj en [[Kebekio]]. Aliaj lingvoj parencaj al la franca estas i.a. la [[Pikarda franca dialekto|pikarda]], [[aostvala]] (''Valdôtain''), la [[Valona lingvo|valona]] kaj la [[arpitana lingvo]]j.
{{Div col|cols = 3}}
* [[Afrika franca]]
* [[Akadia franca lingvo]]
* [[Aostvala|Aostvala lingvo]]
* [[Arpitana lingvo|Arpitana franca lingvo]]
* [[Franc-kreolaj lingvoj]]
* [[Gaskona lingvo]]
* [[Haitia kreola lingvo]]
* [[Kaĵun-franca lingvo]]
* [[Kanada franca]]
* [[Kebeki-franca lingvo]]
* [[Limoĝa lingvo]]
* [[Lingvoj de oïl]]
* [[Luizian-kreola franca]]
* [[Malnovfranca lingvo]]
* [[Meza franca lingvo]]
* [[Misuria franca]]
* [[Normanda lingvo|Normanda franca lingvo]]
* [[Nov-Anglia franca]]
* [[Novlanda franca|Novlanda franca lingvo]]
* [[Okcitana lingvo]]
* [[Pikarda franca dialekto]]
* [[Provenca lingvo]]
* [[Reunia kreola lingvo]]
* [[Ŝjako]]
* [[Valona lingvo]]
{{Div col end}}

=== Normiga franca lingvo ===
{{Ĉefartikolo|Normiga franca lingvo}}
'''Normiga franca lingvo''' (en franca: ''le français standard'', ''le français normé'', ''le français neutre'' [neŭtrala franca] aŭ ''le français international'' [internacia franca]) estas neoficiala termino por normiga variaĵo de la franca lingvo. Ĝi estas serio da parolaj kaj skribaj formalaj variaĵoj uzataj de edukitaj francparolantoj de kelkaj landoj tra la tuta mondo.

Ĉar la franca estas plurcentra lingvo, la normiga franca enhavas variajn lingvajn normojn (konsistantajn el preskriba uzado). La sintakso, morfologio, kaj ortografio de normiga franca estas klarigita en variaj verkoj pri gramatiko kaj stilo kiel la ''Bescherelle'', referenca resumo de verbaj konjugacioj unuafoje kompilita en la 19a jarcento fare de Louis-Nicolas Bescherelle el Francio, kaj ''Le Bon Usage'' verkita en la 20a jarcento fare de la belgan gramatikisto Maurice Grevisse.

En Francio, la normiga franca estis bazita sur la prononco kaj vortotrezoro uzataj en la formalaj niveloj de la franca en Ĉeflanda Francio kaj partikulare en la areo de [[Parizo]], pro kio foje oni parolas pri la ''Pariza franca'', kiel [[sinonimo]] de la normiga franca lingvo.

=== Kanada franca ===
{{Ĉefartikolo|Kanada franca}}
'''Kanada franca''', en angla ''Canadian French'' kaj {{lang-fr|français canadien}}, estas la Franca lingvo parolata en [[Kanado]]. Ĝi inkludas multajn variaĵojn, el kiuj la plej elstaraj estas la [[Kebekia franca]]. Iam la esprimo ''Kanada franca'' referencis nur al la Kebekia franca kaj al la tre rilataj variaĵoj de [[Ontario]] kaj de Okcidenta Kanado — kontraste kun la [[Akadia franca]], kiu estas parolata en kelkaj areoj de orienta [[Kebekio]], [[Nov-Brunsviko]] (inklude la [[Ŝjako|Ŝjakan]] dialekton), kaj en kelkaj areoj de [[Nova Skotio]] (inklude la dialekton de la Golfeto Sankta Maria). PEI kaj [[Novlando kaj Labradoro]] havas apartan parolmanieron nome [[Novlanda franca]].

== Historio ==
{{Ĉefartikolo|Historio de la franca lingvo}}
; '''- 100.''': La franca devenas plejparte el '''la vulgara latino''' parolata en Gaŭlio (la antikva Francio) en la '''[[1-a jarcento a.K.]]''', influata de la [[gaŭla lingvo|gaŭla]], nome [[Kelta lingvaro|kelta]] lingvo kun parencaj trajtoj kun la latina, post la venko de [[Julio Cezaro]]. La vulgara latino ne estis la klasika latino de Cezaro kaj [[Cicerono]], sed la latino efektive parolata de la popolanoj de la [[Romia Imperio]], la latino de '''la Vulgato'''. Eĉ en la tagoj de la Imperio, la vulgara latino enhavis latinidajn ecojn. Laŭ klasika vidpunkto, la franca rekte fontus el la latina, tamen ŝajnas ke la franca parte fontas el la gaŭla.

; '''500.''': Dum '''500–1000''', post la disfalo de Romio, la latino de Francio, pliparte izolita de la latino de [[Hispanio]] kaj [[Italio]], fariĝis iom post iom nova lingvo: la pra-franca.

; '''1000.''': En '''[[1066]]''', franclingvanoj atakis kaj regis [[Britio]]n, profunde influonte la disvolviĝon de '''la angla''', kiu eĉ hodiaŭ enhavas multe da francaj vortoj. Eĉ en la tiama Italio, la franca estis la komuna lingvo inter komercistoj. Ĉirkaŭ 1100 skribiĝis la [[Kanto de Roland]]. La nuntempa lingvo estas sufiĉe malproksima de la tiama kiun oni nomas [[Malnova franca lingvo]] kun [[ISO 639]]-kodo fro.

; '''1500.''': Dum '''1200–1900''', la nacia registaro en Parizo disvastigis sian dialekton tra la tuta lando: la francilia franca fariĝis la [[oficiala lingvo]] en Francio en 1539, depost kiam la franca lingvo estis uzata en la tribunaloj (dum en plimulto el la eŭropaj landoj uzatis [[latino]] ĝis foje la 19-a jarcento). La [[Regularo de Villers-Cotterêts]] estas jura dokumento subskribita de [[Villers-Cotterêts]] (en la nuna departemento [[Aisne]]) inter la 10a kaj la 15a de aŭgusto 1539 fare de la reĝo de Francio [[Francisko la 1-a]], registrita en la Parlamento de Parizo la 6an de septembro 1539. Tiu regularo estas la jura teksto plej antikva kiu ankoraŭ estas valida en Francio, ĉar ties artikoloj 110a kaj 111a (pri la franca lingvo) neniam estis nuligitaj. Ĝi estas partikulare konata ĉar estis la unua kiu establis la unuarangecon kaj la ekskluzivecon de la franca en la [[dokumento]]j rilataj al la publika vivo; fakte, cele al la faciligo de la kompreno de la agado de la administracio kaj de la justico, tiu regularo devigas al la redakto de la dokumentoj en tiu lingvo. Same, la franca iĝis la oficiala lingvo de la francaj [[juro]] kaj administracio, anstataŭ en latina aŭ en la aliaj lingvoj de la lando.

; '''Jarcentoj 18-a ĝis 19-a.''': La franca estis la internacia lingvo de [[kulturo]] kaj diplomatio en [[Okcidento]]. En nobelaj rondoj de meza kaj eĉ [[orienta Eŭropo]] tio iĝis ĝis, ke oni ofte parolis france sine de la familio, infanojn oni provizis per franclingva vartistino, kaj foje eĉ nobelaj rusoj scipovis pli bone la francan ol sian propran lingvon. En 1871 iu aŭdis la Germanimperian [[Vilhelmo la 1-a (Germana Imperiestro)|Vilhelmo la 1-a]], kiu ĵus estis venkinta Francion kaj fondinta la unuiĝintan germanan imperion familiare interbabili kun sia ĉefministro [[Bismarck]] france. Pro tio, [[Marie Curie]], ekzemple, plenaĝiĝis en Pollando sed, kiel plenaĝulo kaj [[sciencisto]], loĝis kaj laboris en Francio. Tio ankoraŭ okazas eĉ hodiaŭ, sed estas pli ofte per la angla.

Nekompleta listo de verkistoj alilandedevenaj, kiuj verkis en la franca lingvo estas jena: [[José-María de Heredia]], [[Samuel Beckett]], [[Emile Cioran]], [[Eugène Ionesco]], [[Julien Green]], ktp.

; '''Jarcentoj 19-a kaj 20-a.''': La franca estis disvastigita tra la mondo per la [[franca imperio]], precipe al [[Afriko]], [[Vjetnamo]] kaj [[Polinezio]]. Sed la imperio disfalis post [[1945]], kaj kun tio la potenco de la franca kiel monda lingvo. Ankaŭ la [[Brita Imperio]] disfalis post la milito, sed la [[angla]] estis subtenita de la leviĝo de Usono kiel monda potenco. Aliflanke, la kultura ligilo de Francio kun la nacioj de sia pasinta imperio estas ĝenerale pli forta ol la sama pri Britio.

== Prononco ==
=== Konsonantoj ===
{| class="wikitable"
! &nbsp;
! [[Bilabialo|Bilabiala]]
! [[Lip-denta konsonanto|Labiodenta]]
! [[Labial-palatalo|Labial-palatala]]
! [[Labial-velaro|Labial-velara]]
! [[Alveolaro|Alveola]]
! [[Postalveolaro|Postalveola]]
! [[Palatalo|Palatale]]
! [[Velaro (fonetiko)|Velara]]
! [[Uvularo|Uvula]]
|-
! [[Plozivo]]
| p&nbsp;&nbsp;b
| &nbsp;
| &nbsp;
| &nbsp;
| t&nbsp;&nbsp;d <sup>5</sup>
| &nbsp;
| &nbsp;
| k&nbsp;&nbsp;g
|
|-
! [[Nazalo]]
| m
| &nbsp;
| &nbsp;
| &nbsp;
| n
| &nbsp;
| ɲ ¹
| ŋ ²
|
|-
! [[Frikativo]]
| &nbsp;
| f&nbsp;&nbsp;v
| &nbsp;
| &nbsp;
| s&nbsp;&nbsp;z
| ʃ&nbsp;&nbsp;ʒ
| &nbsp;
| &nbsp;
| ʁ ³
|-
! [[Alproksimiĝo]]
| &nbsp;
| &nbsp;
| ɥ <sup>4</sup>
| w <sup>4</sup>
| l
| &nbsp;
| j <sup>4</sup>
| &nbsp;
|
|}

¹ Ĉe la nuna elparolo, la [[fonemo]] [ɲ] proksimiĝadas al [nj].<br />
² La fonemo [ŋ] ekestis antaŭ relative mallonga tempo, per la pruntado de angladevenaj vortoj. Ĝi fojfoje estas elparolata [ɲ].<br />
³ Laŭ la parolanto, [ʁ] povas esti anstataŭigata per [ʀ] aŭ [r]. Tiaj sonoj estas [[alofono]]j.<br />
<sup>4</sup> [ɥ], [w] kaj [j] verdire ne estas konsontantoj; ili estas [[alproksimiĝo]]j (ankaŭ duonkonsonantoj aŭ duonvokaloj).<br />
<sup>5</sup> [t] kaj [d] ofte estas prononcataj kiel la dentaj konsonantoj [t̪] kaj [d̪]. Tiaj sonoj estas [[alofono]]j.

=== Vokaloj ===
[[Dosiero:French vowel chart.svg|eta|altdekstre=1.25|Franclingvaj vokaloj]]

La franca lingvo enhavas tri aŭ kvar nazajn vokalojn, laŭdialekte.

{| class="wikitable"
! &nbsp;
! Antaŭa
! Centra
! Malantaŭa
|-
! Malvasta
| i&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;y
| &nbsp;
| u
|-
! Mezmalvasta
| e&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;ø
| &nbsp;
| o
|-
! &nbsp;
| &nbsp;
| ə ¹
| &nbsp;
|-
! Mezvasta
| ɛ&nbsp;ɛ:²&nbsp;&nbsp;ɛ̃&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;œ&nbsp;&nbsp;œ̃ ¹
| &nbsp;
| ɔ&nbsp;&nbsp;ɔ̃
|-
! Vasta
| a
| &nbsp;
| ɑ ³&nbsp;&nbsp;ɑ̃
|}

¹ Ĉe la nuna elparolo de iuj regionaj variaĵoj de la franca, /ə/ emas proksimiĝi al /ø/, kaj /œ̃/ emas proksimiĝi al /ɛ̃/.

² La distingo inter /ɛ/ kaj /ɛ:/, kiel en la vortoj ''mettre'' (meti) kaj ''maître'' (estro) malaperadas en Francio, sed plu ekzistas en Kanado. En Francio, la distingo koncernas la daŭron, sed en Kanado estas eta malsamo de eco.

³ En iuj regionoj de Francio, /ɑ/ malaperis kaj estas anstataŭigata per /a/.

=== Sonkunligo ===
Grava regulo por prononci la francan estas sonkunligado de vortoj. Evoluinte, la franca konservis etimologiecan [[ortografio]]n, tial vortoj ofte finiĝas per neelparolita konsonanto. Tamen pro sonkunliga regularo, tiuj konsantoj estas kelkfoje devige aŭ konsilinde elparolitaj laŭ malnova prononcmaniero kiam la sekvanta vorto komenciĝas per vokalsono. Vortoj kiuj finiĝas per naza vokalsono foje perdas nazecon (''bon'' (bona): [bɔ̃] fariĝas [bɔn]).

Kunligo estas notitaj per ‿ en internacia fonetika alfabeto ([[IPA]]).

==== Devigaj kunligoj ====
Inter artikolo, difinilo, poseda pronomo kaj la sekvanta ''a''- aŭ ''o''-vorto:
* ''les enfants'' [lɜz‿ɑ̃fɑ̃] (la infanoj)
* ''mon amie'' [mɔ̃n‿ami] (mia amikino), ''mes amis'' [mɜz‿ami] (miaj amikoj)
* ''cet arbre'' [sɛt‿aʁbʁ] (tiu arbo)

Inter subjekta aŭ komplementa pronomo kaj verbo, aŭ inter du pronomoj:
* ''vous êtes'' [vuz‿ɛt] (vi estas)
* ''allons-y'' [alɔ̯z‿i] (ni iru tien)
* ''ont-ils'' [ɔ̃t‿il] (ili havas)
En kelkaj kunmetaĵoj:
* ''pot-au-feu'' [pot‿ o fø] (bolita bovaĵo)
* ''États-Unis'' [etaz‿yni] (Usono)
* ''petit à petit'' [pətit‿a pəti] (iom post iom)

==== Konsinlindaj kunligoj ====
Inter la formoj de verbo être (esti) kaj la sekvanta ''a''-vorto: ''vous êtes idiots'' [vuz‿ɛtz‿idjo] (vi estas stultaj)

Inter la formoj de verboj avoir (havi) kaj être (esti) kaj participo: ''elle est allée'' [ɛl ɛt‿alé] (ŝi iris)

Inter rolvorteto (prepozicio) kaj ties komplemento: ''dans un champ'' [dɑ̃z‿œ̃/ɛ̃ ʃɑ̃] (sur kampo)

Inter adverbo kaj la sekvanta vorto, kiun ĝi modifas: ''très heureux'' [tʁɛz‿œʁœ] (tre feliĉa)

Inter verbo kaj ties komplemento: ''je crois en toi'' [jə kʁwaz‿ɑ̃ twa] (mi fidas vin)

Inter ''o''-vorto je multenombro kaj la sekvanta ''a''-vorto: ''des arbres immenses'' [dɛz‿aʁbʁəz‿imɑ̃s] (grandegaj arboj)

==== Malpermesitaj kunligoj ====
Post ''et'' (kaj)

Antaŭ vorto, kiu komenciĝas per aspiracia h: ''des haricots'' [dɛ aʁiko] (fazeoloj)

== Gramatiko ==
=== Substantivoj, adjektivoj kaj pronomoj ===
La franca lingvo havas du genrojn kaj du nombrojn, sed ne plu havas kazojn, escepte de pronomoj.

{{Kaŝskatolo komenco | Vortordo }}
Vortordo en la tuta frazo estas ĝenerale S.V.O. ([[subjekto]]-[[verbo]]-[[objekto (gramatiko)|objekto]]), ekzemple ''Je regarde l'arbre'' (Mi rigardas la arbon). Escepto: se la objekto estas pronomo, la ordo estas S.O.V.: ''Je le regarde'' (Mi ĝin rigardas). (kaze de malunueco tiu ĉi ordo: me te nous vous se le la les lui leur y en). Plua escepto: je la imperativo afirmativa (jesa) formo estas V.O. (''Regarde l'arbre'' - Rigardu la arbon; ''Regarde-le'' - Rigardu ĝin) (kaze de malunueco tiu ĉi ordo: le la les moi toi nous vous lui leur y en), krom kun negado (''Ne le regarde jamais.'', laŭvorte "Ne ĝin rigardu neniam" (t.e. "Neniam rigardu ĝin.") - kvazaŭ ''ne'' estus subjekto).

La loko de la epiteta adjektivo estas post la nomo, krom unuflanke se ĝi estas numerala aŭ poseda aŭ nedefina, aŭ aliflanke se ĝi estas samtempe mallonga kaj ofta, estas antaŭ la nomo.

La loko de la adverbo: tiuj je tempo aŭ je loko pri la tuta frazo estas aŭ en la komenco aŭ en la fino de la frazo. Tiuj pri adjektivo aŭ adverbo estas antaŭe (''très bon'' - "tre bona"). Pri la komponaj tempoj, je la afirmativa (jesa) formo la adverboj mallongaj kaj la adverboj oftaj estas inter la du vortoj (''Tu as bien fais ton travail'', laŭvorte "Vi havas bone faritan vian laboron", t.e. "Vi bone faris vian laboron").
Kio ajn la tempo, je la negativa (ne'a) formo, krom'e "certainement", "généralement", "peut-être", "probablement", "sans aucun doute", "sans doute", "sûrement" ke tiuj ĉi estas antaŭe la partiklo "pas", la alioj estas post'e la partiklo "pas". Pri la infinitivo, se la adverbo estas unusilaba, la adverbo estas antaŭe.
Alie ke ĉio tiu ĉi, la adverbo estas poste la io pri kiu la adverbo estas. Atenton, la loko de la pronomo estas prioritata: ''Faites-le vraiment'' (Faru ĝin vere), ne ''Faites vraiment le'' (Faru vere ĝin).

{{Kaŝskatolo fino}}

=== Verbo ===
En la franca lingvo estas '''[[konjugacio]]j'''. La verboj varias laŭ la gramatika persono, la modalo kaj la tempo. Estas tri grupoj de verboj (kaj du helpverboj).

Ekzemple: verboj konjugaciataj en la indikativo de la prezenco.

{| border="0" align="center"
|
{| class="wikitable"
|+ ''parler'' (paroli), unua grupo
! Persono
! Verbo
! Tradukaĵo
|-
| je
| parl'''e'''
| mi parolas
|-
| tu
| parl'''es'''
| ci parolas
|-
| il, elle, on
| parl'''e'''
| li, ŝi, oni (ĝi) parolas
|-
| nous
| parl'''ons'''
| ni parolas
|-
| vous
| parl'''ez'''
| vi parolas
|-
| ils, elles
| parl'''ent'''
| ili parolas
|}
|
{| class="wikitable"
|+ ''finir'' (fini), dua grupo
! Persono
! Verbo
! Tradukaĵo
|-
| je
| fin'''is'''
| mi finas
|-
| tu
| fin'''is'''
| ci finas
|-
| il, elle, on
| fin'''it'''
| li, ŝi, oni (ĝi) finas
|-
| nous
| fin'''issons'''
| ni finas
|-
| vous
| fin'''issez'''
| vi finas
|-
| ils, elles
| fin'''issent'''
| ili finas
|}
|-
|
{| class="wikitable"
|+ ''prendre'' (preni), tria grupo
! Persono
! Verbo
! Tradukaĵo
|-
| je
| pren'''ds'''
| mi prenas
|-
| tu
| pren'''ds'''
| ci prenas
|-
| il, elle, on
| pren'''d'''
| li, ŝi, oni (ĝi) prenas
|-
| nous
| pren'''ons'''
| ni prenas
|-
| vous
| pren'''ez'''
| vi prenas
|-
| ils, elles
| pren'''nent'''
| ili prenas
|}
|
{| class="wikitable"
|+ ''être'' (esti), helpverbo
! Persono
! Verbo
! Tradukaĵo
|-
| je
| '''suis'''
| mi estas
|-
| tu
| '''es'''
| ci estas
|-
| il, elle, on
| '''est'''
| li, ŝi, oni (ĝi) estas
|-
| nous
| '''sommes'''
| ni estas
|-
| vous
| êt'''es'''
| vi estas
|-
| ils, elles
| '''sont'''
| ili estas
|}
|}

== Ortografio ==
La francan oni ĉefe skribas per la baza [[latina alfabeto]] (26 [[litero]]j) plus kelkaj [[diakrita signo|diakritaĵoj]] (uzendaj) kaj [[ligaturo]]j (laŭkonvenciaj sed praktike ne ĉiam uzataj). La skribado de la franca latinalfabete estas difinita ekde jarcentoj per ortografiaj normoj sufiĉe precizaj, publikigitaj, instruitaj, ĝenerale agnoskataj kaj akceptataj, sed ofte ne tiom bone aplikataj (ĉi tiuj normoj iom evoluis laŭ la tempo).

Alia ebla skribmaniero estas per [[Brajlo]], kiu postulas adaptigon de la ekzistanta franca ortografio, ĉar Brajlo estas pli limigita kaj havas limigojn al sia propra uzo.

Transskriboj pure fonetikaj eblas per [[Internacia Fonetika Alfabeto]] (IFA), sed ili uzatas nur por precizigi la prononcon. La [[transskribado]] sufiĉe facilas ankaŭ per la [[greka alfabeto]] kaj per la [[cirila alfabeto]] (uzataj por la oficiala transskribo de francaj [[loknomo]]j kaj [[personaj nomoj]]), sed pli delikatas kaj malprecizas per [[Ŝemida lingvaro|ŝemidaj]] alfabetoj.

=== Norma latina ortografio ===
{{Ĉefartikolo|Franca ortografio}}
La [[Franca Akademio]] kaj similaj institucioj de aliaj [[Franclingvio|franclingvaj landoj]] aprobis serion da ortografiaj ĝustigoj proponitaj en [[1990]] per raporto de la [[Supera Konsilio de la Franca Lingvo]]. Ĉi tiuj ĝustigoj koncernas malpli ol 3 % de la vortaro. Krome, la Franca Akademio substrekas ke ĉi tiuj ĝustigoj ne endas, sed indas.

== Francdevenaj Esperantaj vortoj ==
Multaj Esperantaj vortoj venas el la franca lingvo, kaj multege da esperantaj neologismoj simple estas francaj vortoj kun normigita Esperanto-prononco kaj aldonita ''-o''-finaĵo, ekzemple: ''absorbi'', ''adopti'', ''brodi'', ''diri'', ''dormi'', ''fini'', ''honori'', ''lavi'', ''profiti'', ''agresi'', ''akomodi'', ''asimili'', ''ataki'', ''deziri'', ''doni'', ''esperi'', ''froti'', ''grati'', ''izoli'', ''krii'', ''lui'', ''metodo'', ''piki'', ''proklami'', ''rafini'', ''regali'', ''revi'', ''debuti'', ''disputi'', ''refuti'', ''repudii'', ''aplaŭdi'', ''brili'', ''cedi'', ''cirkuli'', ''defendi'', ''degeli'', ''disocii'', ''ekspedi'', ''fenestro'', ''improvizi'', ''inventi'', ''inspekti'', ''instrui'', ''kelkaj'', ''kelkfoje'', ''komerci'', ''kongreso'', ''kondamni'', ''komenci'', ''konsterni'', ''liveri'', ''manĝi'', ''marĉandi'', ''naŭzi'', ''neĝo'', ''neglekti'', ''parolo'', ''percepti'', ''pesi'', ''pluvi'', ''protekti'', ''respondi'', ''rigardi'', ''rikolti'', ''traduki'', ''vendi''.

Tamen, multaj el tiuj vortoj ankaŭ ekzistas en aliaj latinidaj lingvoj.

== Langrompilo ==
Fama franca [[langrompilo]] estas la frazo ''Les chaussettes de l’archiduchesse sont-elles sèches, archi-sèches ?''. [lɜ ʃo'sɜt də l‿aʀʃidy'ʃɜs sõt‿ɜl sɜʃ aʀʃi'sɜʃ]

== Specimeno: [[Universala Deklaracio de Homaj Rajtoj]] ==
; Artikolo 1a
Tous les êtres humains naissent libres et égaux en dignité et en droits. Ils sont doués de raison et de conscience et doivent agir les uns envers les autres dans un esprit de fraternité.
; Artikolo 2a
# Chacun peut se prévaloir de tous les droits et de toutes les libertés proclamés dans la présente Déclaration, sans distinction aucune, notamment de race, de couleur, de sexe, de langue, de religion, d'opinion politique ou de toute autre opinion, d'origine nationale ou sociale, de fortune, de naissance ou de toute autre situation.
# De plus, il ne sera fait aucune distinction fondée sur le statut politique, juridique ou international du pays ou du territoire dont une personne est ressortissante, que ce pays ou territoire soit indépendant, sous tutelle, non autonome ou soumis à une limitation quelconque de souveraineté.

== Bildaro ==
<gallery>
Dosiero:Francophone Africa.svg|Franclingva Afriko
</gallery>

== Vidu ankaŭ ==
* [[Franc-Belga bildliteraturo]]
* [[Franclingvio]]
* [[Franclingva literaturo]]
* [[Kongreso de Franca Kulturo en Florido]]
* [[Lingvistiko]]
* [[Listo de lingvoj]]
* [[Normiga franca lingvo]]

== Referencoj ==
{{Referencoj|2}}

== Eksteraj ligiloj ==
{{Projektoj
|q=Franca lingvo
|commonscat=French
|wikinewscat=Franca lingvo
|wikipedia=fr:
|s=Kategorio:Franca lingvo
|wiktionary=Kategorio:Franca
}}
* {{citaĵo el retejo |url=http://académie-française.fr |titolo=Franca Akademio |lingvo=fr}}
* {{citaĵo el retejo |url=http://www.francophonie.org |titolo=Internacia Organizaĵo de la Franclingvio |lingvo=fr |alirdato=2016-06-13 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20100724001316/http://www.francophonie.org/ |arkivdato=2010-07-24 }}
* {{citaĵo el retejo |url=https://www.ethnologue.com/language/fra |eldoninto=Ethnologue |titolo=French |lingvo=en}}
* {{citaĵo el libro |url=https://archive.org/stream/DictionnaireEsperanto-franais/esperanto_francais#page/n23 |titolo=Dictionnaire espéranto–français |aŭtoro=DE BEAUFRONT, Louis |dato=1904}}

== Literaturo ==
* {{Monatoref|numero=1993/10|paĝo=23|titolo=La franca|ligilo=|aŭtoro=Bradley Kendal}}

=== En aliaj lingvoj ===
* Nadeau, Jean-Benoît, kaj Julie Barlow (2006). The Story of French. (First U.S. ed.) New York: St. Martin's Press. ISBN 0-312-34183-0
* Reutner (2017). Manuel des francophonies. Berlin/Boston: de Gruyter. ISBN 978-3-11-034670-1
* Marc Fumaroli (2011). [https://archive.org/details/whenworldspokefr00fuma When The World Spoke French.] Tradukita de Richard Howard. ISBN 978-1-59017-375-6.

{{Havenda artikolo|Franca lingvo}}
{{Bibliotekoj}}

[[Kategorio:Franca lingvo| ]]