Béla la 3-a (Hungario)

Belo la 3-a fondas la abatejon en Szentgotthárd

Belo la 3-a (n. 1148-49 - mortis 1196) estis reĝo de Hungario (1172–96), dum kies regado la Hungara Reĝlando iĝis gvidanta potenco de Mez-Eŭropo.

Lia patro estis Géza la 2-a hungara reĝo, patrino estis Eufrozina, princino de Kievo. Ĉar la unua filo Stefano la 3-a estas la tronposteulo, Belo havis la rolon, taskon konstrui bonajn rilatojn al Bizanco.

Belo plenkreskis en la bizanca kortego, kie li alprenis la nomon Aleksios kaj oni fianĉigis lin kun MAria, filino de la bizanca imperiestro. Li ankaŭ ricevis novkreitan titolon - pro li -, tiel li iĝis la dua persono post la imperiestro, la despotes. Oni deklaris lin solene en 1165 tronposteulo de la Bizanca Imperio. Sed naskiĝis filo de Manuelo la 1-a, tiel oni deprenis la titolon de Belo kaj malfianĉigis lin. Kompense li edzinigis duonfratinon de Manuelo la 1-a, Châtillon Agnes.

Lian surtroniĝon en 1172 helpis per armeo Komnenos Manuel la 1-a, bizanca imperiestro. Belo nomumis sia posteulo sian junaĝan filon Emerikon tiel fortigis la dinastian heredadon. Lia estis la plej pompa kortego en la tiama Eŭropo. Belo – spite al la bizanca plenkreskiĝo – prenis la romkatolikan kredon kaj petis helpon de Romo, elkonstruis striktajn rilatojn al Francio. Post morto de sia unua edzino, Châtillon Anna, li edzinigis je Margita, fratinon de franca reĝo Filepo Agosto la 2-a. Dum sia regado multaj nobeloj studis en Parizo, el kiuj iĝis diplomatoj. Belo invitis cistercitajn kaj premontreajn monaĥojn al Hungario, kiuj enkondukis modernajn metodojn de la agrikulturo. La rekonkero de Dalmacio alportis nur partajn sukcesojn, sed por tio li militis dufoje kun Venecio (1181–88 kaj 1190–91). Aliflanke helpis li la serbojn por akiri la sendependecon el sub la grekoj kaj establi nacian reĝlandon. Li provis akiri Galicion por sia pli juna filo Andreo kaj apogis la bizancan imperiestron Isaak Angelos la 2-an kontraŭ la bulgaroj.

Li deklaris en 1181-ben elrendelte, hogy minden elé kerülő ügyet foglaljanak írásba - ez volt a magyar hivatalos írásbeliség kezdete. Béla idejében tűnt fel először a jelenlegi címerünkben is megtalálható kettős kereszt. Béla idejében mind többen tanulhattak külföldi egyetemeken - így a rejtélyes sorsú krónikás, Anonymus is.

Sikeres külpolitikát folytatott: visszaszerezte Bizánctól az 1160-as években elfoglalt területeket. Mánuel 1180-ban bekövetkezett haláláig hű szövetségese volt a császárnak, utána azonban megszállta Dalmáciát, majd megvédte Zárát a velenceiektől. 1186-ban újranősült, második felesége Capet Margit, Fülöp Ágost francia király testvére lett. 1188-ban elfoglalta Halicsot, ám ezt hamarosan kénytelen volt feladni. 1189-ben Barbarossa Frigyes látogatásakor kiengedte Gézát, aki csatlakozott a keresztesek seregéhez. Frigyest olyan pompás vendéglátással fogadta, hogy a császár fia később a palermói palota freskóján is megemlékezett a magyarországi látogatásról. 1192-ben az ő szorgalmazására avatták szentté I. László királyt. A központi hatalom megerősítése érdekében állandó királyi kancelláriát hozott létre.

András fiát keresztes hadjárat vezetésére szólította fel végrendeletében, a trónt pedig idősebb fiára, Imrére hagyta. Székesfehérváron, a bazilikában temették el, sírjára csak 1848. december 12-én bukkantak rá. Az Árpád-házi uralkodók közül az ő sírja az egyetlen, amit hitelesen feltártak.