Kriantaj ĵeleaj beboj
Kriantaj ĵeleaj beboj, "Screaming Jelly Babies" (en Brita angla), ankaŭ konata kiel "Growling Gummy Bears" (en Usona kaj Kanada angla), estas klasĉambra kemiomontraĵo kiu estas praktikata en lernejoj tra la tuta mondo.[1] Ĝi estas ofte uzata ĉe malfermaj vesperoj por montri la pli allogajn kaj distrajn aspektojn de mezlerneja scienco.[2][3]
La eksperimento montras la kvanton de energio kiu estas en peco de sukeraĵo, nome ĵeleobeboj[4] aŭ gumaj ursoj[5] estas ofte uzataj. Kalia klorato, forta oksigena agento rapide oksigenigas la sukeron en la sukeraĵo igante ĝin eksplodi en flamojn. La reago produktas "krian" sonon kiam rapide disetendiĝantaj gasoj estas elsenditaj de la provtubo.[6] La aromo de karamelo estas eligita.[7] Aliaj karbonhidratoj aŭ hidrokarbidoj enhavantaj substancojn povas esti faligitaj en provtubojn de fandita klorato por produkti similajn rezultojn.[8][9]
Tuta Reato
4 KClO3 (s) + C12H22O11 (s) + 6 O2 (g) → 4 KCl + 12 CO2 (g) + 11 H2O (g)
Mekanismo[10][redakti | redakti fonton]
La solida kalia klorato estas fandita en likvaĵon.
KClO3 (s) + energio → K+ClO3- (l)
La likva kalia klorato putriĝas en kalia perklorato kaj kalia klorido.
4 KClO3 → KCl + 3 KClO4
La kalia perklorato putriĝas en kalia klorido kaj oksigeno.
KClO4 → KCl + 2 O2
La sukero en la sukeraĵo reagas kun oksigeno, formante akvon kaj karbondioksidon. La reago estas eksterterma kaj produktas varmon, fumon kaj fajron.
C12H22O11 (s) + 12O2 (g) → 12 CO2 (g) + 11 H2O (g) + energio
Sekurecaj Antaŭzorgoj[redakti | redakti fonton]
Oni devas zorgi dum ĉi tiu eksperimento, kiu devas esti farita nur de profesiulo. Kalia klorato estas forta oksidanto kaj povas kaŭzi fajron aŭ eksplodojn. Enspiro aŭ konsumado de ĝi estas toksa, kaj ĝi ne devus esti permesita eniri akvajn mediojn.[11] Reakcia grado de kalia klorato devus esti uzata. Kiam la reago estas finita, ĉiuj kemiaĵoj devas esti metitaj en specifajn kemiajn rubojn por ĉesigi damaĝon al homoj aŭ al la medio.
Ĉiuj observantoj devas porti personan sekurecan ekipaĵon, inkluzive de okulprotekto. Ili devus stari sekura distanco for de la eksperimento.[12] Vizaĝa protekto kaj varmorezistaj gantoj devas esti portitaj de la persono, kiu aldonas la ĵelean bebon en la fanditan kaliokloraton.[12]
Variaĵoj[redakti | redakti fonton]
La eksperimento ne devus esti deviita de, ĉar varioj povas kaŭzi akcidentojn.[7][12] Sukeraĵo enhavantaj malgrandan akvoenhavon aŭ grandan surfacareon povas kaŭzi eksplodojn.[12]
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ BYU Lecture Prep. Growling Gummy Bears. Brigham Young University (22a de Marto 2014). Arkivita el la originalo je 2014-10-19. Alirita 22a de Marto 2014.
- ↑ CHEMISTRY 11 DEMONSTRATIONS. wikieducator.org (22a de Marto 2014). Arkivita el la originalo je 22a de Julio 2011.
- ↑ "YouTube videos to ignite science", bbc.co.uk, 1a de Decembro 2008.
- ↑ Lubbock Christian University: Can a Gummy Bear Scream?. seatfansclub.com (9a de Novembro 2020). Arkivita el la originalo je 2019-10-07. Alirita 2023-12-06.
- ↑ Chemical Reactions II: Oxidation/Reduction. 5.5 Oxidation of Sugar or Gummi Bear with Potassium Chlorate. University of Massachusetts Lecture Demonstrations (22a de Marto 2014).
- ↑ Screaming Jelly Baby Experiment - Student Science (13a de Majo 2013). Arkivita el la originalo je 22a de Julio 2012. Alirita urn1350.net.
- ↑ 7,0 7,1 "The screaming jelly baby" (PDF). Royal Society of Chemistry. 5a de Decembro 2023.
- ↑ Jelly babies. youtube.com (18a de Novembro 2020).
- ↑ The University of Nottingham’s Periodic Table of Videos. youtube.com (18a de Novembro 2020).
- ↑ Sharing chemistry with the community: “The Exploding Gummy Bear” (angle) (2017-08-25).
- ↑ "Potassium Chlorate Safety Data Sheet" Fisher Scientific. 6a de Decembro 2023. je 6a de Decembro 2023
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 "Screaming jelly baby - technician notes" Education in Chemistry. Januaro 2021. je 6a de Decembro 2023