Masakro Rumbula
La Rumbula Masakro estis masakro kiu okazis dum la holokaŭsto en la Rumbula arbaro, proksime de Rigo en Latvio, en kiu estis murditaj pli ol 26,000 latvajn kaj 1,053 berlinajn judojn en nur du tagoj en la Rumbula Arbaro, pinarbaro en la Riga distrikto de la sama nomo.
La amasmurdo okazis la 30-a de novembro kaj la 8-a de decembro 1941. La viktimoj - ĉirkaŭ 24 mil loĝantoj de la geto de Riga kaj mil germanaj judoj kiuj estis transportitaj per trajno al la mortigejo. La murdo estis aranĝita fare de la Einsatzgruppen kun la helpo de lokaj kunlaborantoj de Kommando Aris kaj latvaj policunuoj . La operacio estis estrita de la SS- oficiro Friedrich Jeckeln [1].
La Rumbula Masakro kaj la masakro de kievaj judoj en Babin Jar (fino de septembro 1941) estas inter la plej grandaj murdagoj en la holokaŭsto ĝis la ekstermkoncentrejoj ekfunkciis [2].
Historia kadro[redakti | redakti fonton]
Adolf Hitler decidis la 17-an de septembro 1941 deporti germanajn judojn al la Oriento. La Minska geto, kiu estis komence celita kiel celloko, baldaŭ jam ne povis gastigi iujn ajn forportitojn. Tial pli da trajnoj estis deturnitaj al Rigo [3].
Sed la lastatempe establita Riga geto ankaŭ estis troloĝata kaj ne povis gastigi la forportitojn el Germanio. Heinrich Himmler tial komisiis la SS oficiron kaj policgvidanton (HSSPF) kaj gvidanton de la SS Supra Sekcio Ostland, Friedrich Jeckeln, por "fari lokon" en la Riga Geto kaj mortigi la judajn malliberigitojn tie.
Amasa pafado[redakti | redakti fonton]
La 30-an de novembro 1941, ĉirkaŭ 15,000 lokaj judoj de la geto estis pafitaj en fositaj fosaĵoj en la proksimaj arbaroj de Rumbula kun la helpo de 500 latvaj helppolicanoj kaj 300 germanaj policanoj kaj SS-uloj. En la sama tago, transporttrajno de Germanio kun 1,053 Berlinaj judoj atingis la Šķirotava kunvenejon sur la suda periferio de Rigo matene. Tiuj individuoj estis la unuaj viktimoj murditaj en Rumbula Arbaro; Jeckeln estis riproĉita fare de Himmler pro siaj arbitraj agadoj en tiu kazo. La 8/9 de decembro, pliaj 12,500 homoj de la geto estis pafitaj ĉe fosaĵoj fositaj en la proksimaj arbaroj de Rumbula. Inter la viktimoj de la amasmurdoj en novembro kaj decembro estis 15,650 judoj kiuj estis klasifikitaj kiel taŭgaj por laboro.
La Regna Komisaro por la Oriento, Hinrich Lohse, ĉeestis ĉe tiu "agado" ; li estis invitita de Jeckeln.
Nombrotakso[redakti | redakti fonton]
La preciza nombro da viktimoj de la Rumbula masakro ne estas certe konata. Laŭ la plej konservativaj taksoj, inter la 30-a de novembro kaj la 8-an de decembro 1941, proksimume 25,000 viroj, virinoj kaj infanoj estis murditaj. Ĉi tiu nombro inkluzivas ĉirkaŭ 23.000 latvajn judojn kiuj estis murditaj en la Rumbula arbaro, proksimume 1.000 homoj kiuj estis murditaj en la Riga geto aŭ survoje al Rumbula, same kiel proksimume 1.000 germanaj judoj kiuj venis de Berlino [4] . Alia fonto bazita sur germanaj raportoj raportis ke 27,800 homoj murdis tiutempe [5] . Aliaj taksis la nombron da viktimoj inter 28 000 kaj 30 000 homoj [6] .
La kovra operacio[redakti | redakti fonton]
Dum la holokaŭsto, 90 procentoj de la judoj de Latvio estis murditaj. Kiam la kurso de la milito turniĝis kontraŭ la germanoj, spuroj de amasaj abomenaĵoj estis forigotaj de la " Sonderkommando 1005 ". Du-kaj-duonon jarojn post la amasmurdoj, speciala unuo sub SS Hauptsturmführer Walter Helfsgott komencis laboron en tiu krimloko, kiu nun estis superkreskita kun plantoj. De la fino de aprilo ĝis la komenco de junio 1944, ĉirkaŭ 30 judaj kaptitoj devis malfermi la amastombojn; Prendekavatoro ankaŭ estis uzita foje. La mortintoj estis tiritaj de la fosaĵoj per metalhokoj kaj amasigitaj sur piroj kun tavoloj de brulligno kiuj estis verŝitaj per dizeloleo aŭ benzino antaŭ esti ŝaltitaj. Poste, la trudlaboristoj devis kribri valoraĵojn el la cindro, dispremi nebruligitajn ostojn per ostomuelilo kaj disĵeti la cindron. La laboristoj estis katenitaj kaj tage kaj nokte. Kiel regulo, tiuj devigitaj laboristoj tiam estis mortigitaj.
Neado kaj memoro[redakti | redakti fonton]
La unuaj klopodoj ĉe memorceremonio devenas de la 1960-aj jaroj. En 1963, malgraŭ iu rezisto de la sovetinstancoj, judoj metis plakedon sur arbon en la Rumbula arbaro kiu portis jidan surskribon. Krome, apud la fervoja linio Moskvo-Riga estis metita grandformata afiŝo de la artisto Joseph Kuzkovskij; ĝi montris viron prepariĝantan por grimpi el tombo. La du paneloj malaperis post mallonga tempo. Baldaŭ poste, en 1964, judaj iniciatintoj ricevis permeson starigi memorŝtonon kun la surskribo "Por la viktimoj de faŝismo". Kvankam ĉi tiu surskribo estis skribita en tri lingvoj - rusa, latva, jida - ĝi ne menciis, ke la viktimoj estis judoj.
En novembro 2002, holokaŭsto-monumento estis kompletigita kun financa subteno de Usono, Israelo, Latvio kaj Germanio . Ĉe la enirejo estas metala strukturo, kiu simbolas la tiranecon de la nacisocialistoj, kaj estas plurlingvaj klarigoj pri la eventoj. En la centra placo, formita kiel Stelo de Davido, menoro leviĝas super granda kolekto de ŝtonoj, kelkaj el kiuj portas la nomojn de viktimoj kaj aliaj de la stratnomoj de la geto. Krome, multaj el la konataj amastomboj estas ĉirkaŭitaj de betonaj ŝtonoj kaj tiel identigitaj en la arbaro [7].
Por plia legado[redakti | redakti fonton]
- Katz, Josef, One Who Came Back, University of Wisconsin Press, (2nd Ed. 2006) (ISBN 978-1-928755-07-4)
- Iwens, Sidney, How Dark the Heavens—1400 Days in the Grip of Nazi Terror, Shengold Publishing (2d ed. 1990) (ISBN 978-0-88400-147-8)
- Michelson, Max, City of Life, City of Death: Memories of Riga, University Press of Colorado (2001) (ISBN 978-0-87081-642-0)
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ Edelheit, History of the Holocaust. p. 163: "Aktion Jeckeln, named after its commander, Hoeherer SS- und Polizeiführer Friedrich Jeckeln. Undertaken in the Riga ghetto, the Aktion took place between November 30 and December 7, 1941. During the Aktion some 25,000 Jews were transported to the Rumbula Forest and murdered."
- ↑ Ezergailis, The Holocaust in Latvia, at page 239
- ↑ Stahlecker report, at 987: "In Riga the so-called "Moskau suburb" was designated as a Ghetto. This is the worst dwelling district of Riga, already now mostly inhabited by Jews. The transfer of the Jews into the Ghetto-district proved rather difficult because the Latvians dwelling in that district had to be evacuated and residential space in Riga is very crowded, 24,000 of the 28,000 Jews living in Riga have been transferred into the Ghetto so far. In creating the Ghetto, the Security Police restricted themselves to mere policing duties, while the establishment and administration of the Ghetto as well as the regulation of the food supply for the inmates of the Ghetto were left to Civil Administration; the Labor Offices were left in charge of Jewish labor."
- ↑ Holocaust Education, Research and Remembrance in Latvia
- ↑ Angrick ,Klein: The final solution in Riga: exploitation and annihilation, 1941–1944 page 160
- ↑ Hale,Christophe Kaci Hitlera. Brudny sekret Europy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2012
- ↑ Riga trial verdict excerpts, as reprinted in Fleming 1994, paĝoj 78–9.
Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]
- La holokaŭsto en Latvio kaj la judoj de Latvio hieraŭ kaj nuntempe
- Memoranta Rumbula
- Mortigita en Rumbala arbaro
- Ministerio de Fremdaj Aferoj de la Respubliko de Latvio, holokaŭsta edukado, esploro kaj memoro en Latvio, la 16an de sept 2003
- Memorigantaj la Rumbula Masakro de juda komunuma – Intervjuo de Latvio kun supervivinto (subtekstoj en la jida kun angla)