Baião

Baião
urbo de Portugalo (1513 (Gregoria)–); municipo de Portugalio vd
Flago	Blazono
Administrado
En TTT	Oficiala retejo [+]
Demografio
Loĝantaro	20 522 (2011) [+]
Loĝdenso	118 loĝ./km²
Geografio
Geografia situo	41° 10′ N, 8° 2′ U (mapo)41.166666666667-8.0333333333333Koordinatoj: 41° 10′ N, 8° 2′ U (mapo) [+]
Alto	576 m [+]
Areo	174,53 km² (17 453 ha) [+]
Horzono	UTC±00:00 [+]
	Baião (Portugalio)
	Situo de Baião
Alia projekto
	Vikimedia Komunejo Baião [+]
	v • d • r

Baião estas komunumo (concelho) en la sudoriento de la distrikto Porto, Norda regiono kaj sub-regiono Tâmega e Sousa en Portugalio.

Ĝi estas sidejo de la municipo Baião kiu havas totalan areon de 174,53 km², 17 534 loĝantojn en 2021 kaj loĝdensecon de 100 loĝantoj por km², subdividita en 14 fregezioj. La municipo limas norde kun la municipoj Amarante kaj Santa Marta de Penaguião, oriente kun Mesão Frio kaj Peso da Régua, sude kun Resende kaj Cinfães (trans la riveron Douro) kaj okcidente kun Marco de Canaveses.

La municipo konsistas el tri urbetoj: Baião, Ancede kaj Santa Marinha do Zêzere.

Historio

La homa loĝado de tiu teritorio, datas el prahistorio, multe antaŭ la romia okupado, kiel atestas kelkaj arkeologiaj trovitaĵoj en diversaj lokoj (dolmeno de Aboboreira kaj kvar dekoj da "mamoas", keltaj kastrumoj ktp.). Fine de la 3-a jarcento a.n.e. startis la romia koloniigo de la teritorio aktuale portugala (mejloŝtonoj). Poste, kaj ĝis la fondo de la reĝlando Portugalio, tiu teritorio estis sinsekve okupita de Suevoj, Visigotoj kaj islamanoj.

En la Mezepoko formiĝis la teritorio Terra de Baião, dominita de kastelo: nome la kastelo de Matos (devena el Suevoj), antikva kastelo de Penalva. Terra de Baião estas la origino de la nobela familio Baiões, posteuloj de D. Arnaldo (praulo de Egas Moniz, tutoro de D. Afonso Henriques), centreŭropa militisto kiu venis batali kontraŭ islamanoj en Iberion, ĉirkaŭ 985. Li ricevis la terojn de Baião el la reĝo de Kastilio. Historiistoj ne interkonsentas pri la preciza deveno de D. Arnaldo, kaj kelkaj sugestas, ke li devenis de Bayonne, kio estus la origino de la nomo Baião. Lia filo D. Gozende Arnaldo (aŭ Arnaldes) de Bayão donis sian nomon al la loĝloko Gozende, Gove, Baião. La blazono de la municipo estas samaj kiel tiuj de la familio Cabral, kiu posedis la Turon de Campelo, fondita de Jorge Dias Cabral, frato de Pedro Álvares Cabral. Tiu bieno apartenis al Alexandre Pinto de Mesquita, de Casa de Balde, (Santa Leocádia) kaj poste estis vendita al la familio Penaventosa. La Turo de Campelo estis elproprigita kaj detruita en 1927 fare de la Municipo Baião.

Johano la 1-a donis la terojn de Baião al parenco de konestablo, D. Nuno Álvares Pereira. Reveninte al la krono en tempo de Johano la 2-a, Baião ricevis foruon de D. Manuelo la 1-a, la 1an de septembro 1513.

Meze de la 19-a jarcento la administraciaj reformoj faritaj en la municipa nivelo rezultis en la aktuala formo de la municipo.

La loĝantaro de Baião atingis pinton de preskaŭ 30 000 loĝantoj en la 1950-aj jaroj, sed poste okazis forta elmigrado kaj ĝi malaltiĝis ĝis nunaj pli ol 17 000.

Administracia ento

La municipo Baião estas dividita en 14 fregezioj:

Ancede e Ribadouro
Santa Leocádia e Mesquinhata
Campelo e Ovil (sidejo)
Frende
Gestaçô
Gove
Grilo
Loivos da Ribeira e Tresouras
Loivos do Monte
Santa Cruz do Douro e São Tomé de Covelas
Santa Marinha do Zêzere
Teixeira e Teixeiró
Valadares
Viariz

Vidindaĵoj

Preĝejo kaj Monaĥejo de Santo André, kapelo de Bom Despacho; blazondomo Casa de Penalva aŭ Solar dos Azeredos Pinto; kaj preĝejo de Ermelo en Ancede
Blazondomoj Casa de Arcouce en Loivos do Monte; kaj Casa da Cocheca en Mesquinhata
Dolmeno de Aboboreira en Ovil
Blazondomo Casa de Agrelos en Santa Cruz do Douro
Memorial de Lordelo en Santa Leocádia
Pilorio de Rua en Teixeira
Preĝejo de São Tiago en Valadares
Baião estas la municipo kun plej granda procento da verda kaj forsta areo en la distrikto Porto (63,5 porcento de la teritorio) kaj havas en sia teritorio belaj naturaj resursoj, kiel la montaroj Serra da Aboboreira, Serra do Marão, kaj Serra do Castelo de Matos kaj la riveroj Douro, Teixeira kaj Ovil.