Princo

La vorto princo por viroj, princino por virinoj, de la latina radiko princeps, kiam uzata por membro de la plej alta aristokratio, signas diversajn tipojn de titoloj.

Historia fono

La latina vorto princeps, origine el primus = unua, capere = preni, do "kiu prenas unua", estis uzata kiel titolo de la pli-malpli neformala gvidanto de la Roma senato kelkajn jarcentojn antaŭ Kristo. Imperiestro Aŭgusto establis la formalan pozicion de monarko surbaze de princeps-eco. Li ankaŭ decidis, ke liaj nepoj somere regu la urbon Romo, kiam plej multaj nobeloj feriis aŭ praktikis religiajn ritojn - por tiu tasko la nepoj ricevis la titolon Princeps.

El la latina princeps, iom post iom, evoluis eŭropaj titoloj de iuj regantoj aŭ membroj de reganta familio. La responda virina titolo estas princino, kaj ĝin povas havi krom la malmultaj regantinoj de princlandoj, ankaŭ reĝidinoj kaj edzinoj de viroj havantaj la titolon princo.

• Lingvoj (plejparte italikaj) nur uzante la latinan radikon princeps:
  • Angle: Prince /Princess - Prince /Princess
  • France: Prince /Princesse - Prince /Princesse
  • Albanie: Princ /Princeshë - Princ /Princeshë
  • Katalune: Príncep /Princesa - Príncep /Princesa
  • Irlanda: Prionsa /Banphrionsa - Prionsa /Banphrionsa
  • Itale: Principe /Principessa - Principe /Principessa
  • Malte: Princep /Principessa - Princep /Principessa
  • Monake: Principu /Principessa -Principu /Principessa
  • Portugale: Príncipe /Princesa - Príncipe /Princesa
  • Romanĉe: Prinzi /Prinzessa - Prinzi /Prinzessa
  • Rumane: Prinţ /Prinţesă - Principe /Principesă
  • Kastilie (hispane): Príncipe /Princesa - Príncipe /Princesa

• Lingvoj (plejparte ĝermanaj) kiuj uzas (ĝenerale kune kun iu princeps-derivaĵo por gefiloj de la reganto) ekvivalenton de la germana vorto Fürst:
  • Dane: Fyrste /Fyrstinde - Prins /Prinsesse
  • Nederlande: Vorst /Vorstin- Prins /Prinses
  • Estone [finno-ugra lingvofamilio]: Vürst /Vürstinna - Prints /Printsess
  • Germane: Fürst /Fürstin - Prinz /Prinzessin
  • Islande: Fursti /Furstynja - Prins /Prinsessa
  • Luksemburge [germana dialekto]: Fürst /Fürstin - Prënz /Prinzessin
  • Norvege: Fyrste /Fyrstinne - Prins /Prinsesse
  • Svede: Furste /Furstinna - Prins /Prinsessa

• Slavaj kaj baltaj lingvoj:
  • Belaruse: Tsarevich, Karalevich, Prynts /Tsarewna, Karalewna, Pryntsesa
  • Bulgare: Knyaz /Knaginya%9Tsarevich, Kralevich, Prints /Printsesa
  • Kroate, Serbe: Knez /Kneginja Kraljević/Kraljevna, Princ/Princeza
  • Ĉeĥe: Kníže /Kněžna, Králevic/Králevična, Princ/Princezna
  • Latine (post romaniaj tempoj): Princeps/*Princeps/*
  • Latve: Firsts /Firstiene - Princis /Princese
  • Litove: Kunigaikštis /Kunigaikštiene - Princas /Princese
  • Makedone: Knez /Knezhina, Tsarevich, Kralevich, Prints /Tsarevna, Kralevna, Printsesa
  • Pole: Książę /Księżna, Książę, Królewicz /Księżna, Królewna
  • Ruse: Knyaz /Knyagina Knyazhnya, Tsarevich, Korolyevich, Prints /Tsarevna, Korolyevna, Printsessa
  • Slovake: Knieža /Kňažná, Kráľovič, Princ /Princezná
  • Slovene: Knez /Kneginja, Kraljevič, Princ /Kraljična, Princesa
  • Ukraine: Knyaz /Knyazhnya, Tsarenko, Korolenko, Prints /Tsarivna, Korolivna, Printsizna

• aliaj (inkluzive de finno-ugraj) lingvoj:
  • Finne: Ruhtinas /Ruhtinatar - Prinssi /Prinsessa
  • Greke (moderna formo): Igemonas /Igemonida - Pringipas /Pringipesa
  • Hungare: Fejedelem (por reganta princo) / Fejedelemnő (por reganta princino) / Fejedelemasszony (por pluraj kune regantaj princoj)

Jen artikoloj pri iuj konataj geprincoj:

• Carolina Josefa Leopoldina, arĥidukino de Aŭstrio;
• Otto von Bismarck, princo de Bismarck;
• Zigmundo la 1-a, princo de Brandenburgo;

Literaturo

• La Princo de Makiavelo
• La Eta Princo de Antoine de Saint-Exupéry