Ekonomio de Pollando
La ekonomio de Pollando estas la sesa plej granda en la Eŭropa Unio kaj la plej granda inter la membroj de la antaŭa Orienta Bloko nun en la Eŭropa Unio. Ekde 1990, Pollando sekvis politikon de ekonomia liberaligo kaj estis la nura EU-ekonomio por eviti recesion dum la 2007-2008 financa krizo. Ekde 2019, la pola ekonomio konstante kreskis dum la lastaj 28 jaroj, EU-rekordo superita nur de Aŭstralio en la tutmonda ekonomio. Aĉetpovo-egaleco (PPP) MEP pokape kreskis je mezumo de 6% jare dum la pasintaj 20 jaroj, kun la plej impona agado en Mezeŭropo igante la MEP de la lando pliiĝi sepoble ekde 1990.
La Monda Banko klasifikas Pollandon kiel alt-enspezan ekonomion, okupante la 21-a en la mondo laŭ MEP (nominala), same kiel la 24-a en la 2017-a Indekso de Facileco de Komerco. La ekonomio de Pollando estas tre diversigita, vicigita 21-a en la Ekonomia Komplekseco-Indekso de 2016. La sektoro de servoj estas la plej granda komponanto de sia ekonomio (62,3%), sekvata de industrio (34,2%) kaj agrikulturo (3,5%). Kun la ekonomia reformo de 1989, la ekstera ŝuldo de Pollando altiĝis de 42,2 miliardoj da usonaj dolaroj en 1989 ĝis 365,2 miliardoj da usonaj dolaroj en 2014. Pollando ekspedis varojn en valoro de 224,6 miliardoj da usonaj dolaroj tra la mondo en 2017, dum eksportoj pliiĝis al 221,4 miliardoj da usonaj dolaroj. La plej gravaj eksportvaroj de la lando inkludas maŝinaron, elektronikan ekipaĵon, veturilojn, meblaron, kaj plastojn.
Laŭ la Centra Statistika Oficejo de Pollando, la ekonomia kreskorapideco de Pollando estis 3,7% en 2010, unu el la plej bonaj rezultoj en Eŭropo. En 2014, ĝia ekonomio registris kreskon de 3,3%, kaj ĝi atingis 3,8% en 2015. Kvankam ekonomia kresko malrapidiĝis en 2016, registaraj stimuliniciatoj kunligitaj kun pli streĉita laborekonomio komenciĝis fine de 2016, kaj ĝi aktive komencis atingi novan kreskon, kiu la Oficejo de Pola Centra Statistiko en 2017, ĝi estis 5,2%.
La 29-an de septembro 2017, la indeksa emisianto, FTSE Russell, ŝanĝis la statuson de la pola merkato de emerĝanta merkato al evoluinta merkato.
Datumoj[redakti | redakti fonton]
Pollando vidis la plej grandan kreskon de pokapa MEP (pli ol 100%) inter la landoj de la eksa sovetia bloko, kaj kompare kun la landoj de la Eŭropa Unio (ĉirkaŭ 45%). La ekonomio vidis kontinuan kreskon ekde 1992, eĉ post la financa krizo en 2007.
1990-2009[redakti | redakti fonton]
La pola ŝtato konstante sekvis politikon de ekonomia liberaligo dum la 1990-aj jaroj, kiu produktis pozitivajn rezultojn por ekonomia kresko, sed negativajn rezultojn por kelkaj sektoroj de la populacio. La privatigo de ŝtataj malgrandaj kaj mezgrandaj entreprenoj kaj la liberala leĝo pri la kreado de novaj entreprenoj instigis la evoluon de la privata komerca sektoro, kiu estis la ĉefa motoro de ekonomia kresko en Pollando. La agrikultura sektoro restas senpova pro strukturaj problemoj, troa laboro, malefikaj malgrandaj bienoj kaj manko de investo. Restrukturado kaj privatigo de "sentemaj sektoroj" (kiel karbo) malrapidiĝis, sed lastatempaj eksterlandaj investoj en energio kaj ŝtalo komencis ŝanĝi la tajdon. Lastatempaj reformoj en sanservo, edukado, pensia sistemo kaj ŝtata administrado rezultigis pli grandajn financajn premojn ol atendite. Plibonigi la kontan deficiton kaj streĉi monpolitikon, kun fokuso pri inflacio, estas inter la prioritatoj de la pola registaro. Plia progreso pri publika financo dependas ĉefe de reduktado de publika dungado kaj reformado de la impostkodo por inkluzivi farmistojn kiuj nuntempe pagas multe pli malaltajn impostojn ol aliaj kun similaj enspezniveloj.
Ekde la financa krizo de 2009[redakti | redakti fonton]
Ekde la tutmonda recesio en 2009, la MEP de Pollando daŭre kreskis. En 2009, ĉe la pinto de la krizo, la MEP de EU entute malpliiĝis je 4,5 %, dum la pola MEP altiĝis je 1,6 %. En novembro 2013, la grandeco de la EU-ekonomio restis sub sia antaŭ-kriza nivelo, dum la ekonomio de Pollando pliiĝis je akumula 16%. La ĉefaj kialoj de ĝia sukceso ŝajnas estinti la grandega interna merkato (Pollando estante la sesa plej popolriĉa en EU) kaj la komerca politika klimato. La ekonomiaj reformoj efektivigitaj post la falo de socialismo en la 1990-aj jaroj ludis gravan rolon; Inter 1989 kaj 2007, la ekonomio de Pollando kreskis je 177%, pli rapide ol aliaj landoj en Orienta kaj Mezeŭropo, dum milionoj restis senlaboruloj samtempe.
Tamen, ekonomiaj fluktuoj en la ekonomia ciklo jam influis la senlaborecoprocenton de Pollando, kiu komence de 2013 estis ĉirkaŭ 11%. Ĉi tiu nivelo ankoraŭ estis sub la eŭropa mezumo kaj poste komencis malkreski. En oktobro 2017, la senlaborecoprocento de Pollando estis 4,6% laŭ Eurostat.
Labormerkato kaj salajroj[redakti | redakti fonton]
Senlaboreco aperis en Pollando post la kolapso de socialismo, kvankam la ekonomio antaŭe suferis de altaj niveloj de kaŝita senlaboreco. La senlaborecoprocento tiam falis al 10% en la malfruaj 1990-aj jaroj, tiam pliiĝis denove en la unuaj malmultaj jaroj de la 21-a jarcento, pintante je 20% en 2002. La proporcio malpliiĝis ekde tiam, kvankam malegale. Ekde 2008, la senlaborecoprocento de Pollando estas konstante sub la eŭropa mezumo. La indico ankaŭ falis sub 8% en 2015, kreante eblan labormankon.
Ekstera komerco kaj eksterlanda rekta investo[redakti | redakti fonton]
Kun la kolapso de la rublo-bazita Comeon (Ekonomia Kunlabora Konsilio) komerca bloko en 1991, Pollando redirektis sian komercon. En 1996, 70% de ĝia komerco estis kun landoj de Eŭropa Unio. Najbara Germanio estas hodiaŭ la ĉefa komerca partnero de Pollando. Pollando aliĝis al Eŭropa Unio en majo 2004. Antaŭ tio, ĝi antaŭenigis regionan integriĝon kaj komercon per la Mezeŭropa Liberkomerca Interkonsento, kiu inkludis Hungarion, la Ĉeĥion, Slovakion kaj Slovenon.
Pollando estas fondmembro de la Monda Komerca Organizo. Kiel membro de la Eŭropa Unio, komuna ekstera tarifo validas por varoj importitaj de aliaj landoj inkluzive de Usono. La ĉefaj importadoj de Pollando inkludas kapitalvarojn por industria reekipaĵo kaj fabrikado-enigaĵoj. La eksportaĵoj de la lando inkluzivas maŝinaron, sed ili estas tre diversaj. En la agrikultura sektoro, la plej enspezigaj fontoj eksterlande inkluzivas fumitajn kaj freŝajn fiŝojn, bonan ĉokoladon, laktaĵojn, viandon kaj specialajn panojn, kun la kurzo favora al kresko de eksportaĵoj. En 2011, manĝeksportoj sumiĝis al PLN 62 miliardoj, pliiĝo de 17% super 2010. La plej multaj polaj eksportaĵoj al Usono ricevas dogangajn avantaĝojn sub la GSP-programo.
Pollando estas malpli dependa de ekstera komerco ol la plej multaj aliaj centraj kaj orienteŭropaj landoj, sed ĝia komerco kun Eŭropo restas signifa. En 2011, komerco (eksportoj plus importado) kun la eŭro-regiono atingis 40% kiel parto de MEP, kiu duobliĝis ekde la mez-1990-aj jaroj. 30% de la eksportaĵoj de Pollando iras al Germanio kaj pliaj 30% al la resto de Eŭropo. La eksportaĵoj de Pollando al Rusio vidis signifan pliiĝon. Sed en aŭgusto 2014, fruktoj kaj legomeksportoj al Rusio signife malpliiĝis post politike motivita malpermeso trudita de Moskvo.
Eksterlanda rekta investo atingis 40% de MEP en 2010, pli ol duoblo de la nivelo de 2000. Plej multaj eksterlandaj rektaj investoj en Pollando venas de Francio, Germanio kaj Nederlando. Polaj firmaoj investas ĉefe en Italio kaj Luksemburgio. Plej ena FDI estas en produktado, igante ĝin vundebla al ekonomiaj fluktuoj en la fontlandoj.
Parolante al Gulf News, la pola ambasadoro en UAE, Roman Hawiczkiewicz, diris, ke UAE fariĝis la plej granda komerca partnero de Pollando en la araba mondo.
La registaro ofertas al investantoj diversajn formojn de ŝtata helpo, kiel ekzemple: kompania imposto je la nivelo de 19%, investaj instigoj en 14 specialaj ekonomiaj zonoj (inter aliaj: enspezimposto sendevigo, nemovebla imposto sendevigo, konkurencivaj terprezoj), pluraj industriaj kaj teknologiaj parkoj, kaj la ebleco Profiti el EU Strukturaj Fondusoj, brunkampoj aŭ verdaj lokoj (ekzistantaj instalaĵoj aŭ novaj konstruprojektoj). Laŭ la Pola Nacia Banko, la nivelo de eksterlanda rekta investa enfluo al Pollando en 2006 sumiĝis al ĉirkaŭ 13,9 miliardoj da eŭroj.
Laŭ la raporto de Ernst & Young, Pollando estas sepa en la mondo laŭ investa allogeco. Tamen, la Ernst & Young European Attractiveness-studo (2010) raportis ke Pollando vidis 52% malkreskon en FDI-laborkreado kaj 42% malkreskon en la nombro da FDI-projektoj ekde 2008. Tamen, la kapablo facile starigi kaj funkciigi komercon estis la kaŭzo de ekonomia malfacilaĵo; En 2010, la Monda Ekonomia Forumo metis Pollandon proksime de la fundo de la landoj de la organizo laŭ klareco, efikeco kaj nepartieco de la jura kadro kiun firmaoj uzas por solvi disputojn.