Afrikaj traktatoj de 1885 ĝis 1902
La Afrikaj traktatoj de 1885 ĝis 1902 estis esencaj instrumentoj por dividi Afrikon sur papero. Antaŭ la Berlina Akto, la eŭropaj potencoj jam akiris en Afriko, kaj diversmaniere, influkampojn: per la instalado de kolonioj, la ekspluatado, la kreo de sumigiloj, la okupado de zonoj strategiaj kaj per traktatoj kun afrikaj gvidantoj.[1] Post la konferenco, la traktatoj fariĝis la esencaj instrumentoj por dividi Afrikon sur papero. Ĉi tiuj traktatoj estis de du specoj: traktatoj finitaj inter afrikanoj kaj eŭropanoj; duflankaj traktatoj finitaj inter eŭropanoj. La afrikeŭropaj traktatoj dividiĝis en du kategoriojn. Unue estis la sklavkomercaj kaj komercaj traktatoj, kiuj estis fonto de konflikto kaj provokis eŭropan politikan intervenon en afrikaj aferoj. Poste venis la politikaj traktatoj, per kiuj afrikaj estroj estis aŭ devigitaj rezigni pri sia suvereneco kontraŭ protekto, aŭ promesis ne subskribi traktatojn kun aliaj eŭropaj landoj.
Tiuj ĉi politikaj traktatoj estis tre popularaj dum la konsiderita periodo. Ili estis faritaj de reprezentantoj de eŭropaj registaroj aŭ de iuj privataj organizoj, kiuj poste cedis ilin al siaj respektivaj registaroj. Kiam metropola registaro akceptis ilin, la koncernaj teritorioj estis ĝenerale aneksitaj aŭ deklaritaj protektoratoj; aliflanke, se la registaro dubis pri la aŭtenteco de la traktatoj, aŭ se ĝi sentus sin devigita esti singarda pro la sortoŝanĝoj de mondopolitiko, tiam ĝi uzis ĉi tiujn traktatojn por akiri avantaĝojn en eŭropaj duflankaj intertraktadoj. Aliflanke, afrikanoj konsentis ĉi tiujn traktatojn pro diversaj kialoj, sed plejparte en la intereso de sia popolo.
En iuj okazoj ili volis konstrui rilatojn kun eŭropanoj esperante akiri politikajn avantaĝojn super siaj najbaroj. Foje afrika ŝtato en malforta pozicio subskribis traktaton kun eŭropa potenco esperante povi liberigi sin de sia fideleco al alia afrika ŝtato ol aserti siajn rajtojn. Ĉi-lasta povus ankaŭ deziri traktaton, fidante uzi ĝin por teni obstinajn obeemajn temojn. Fine iuj afrikaj ŝtatoj kredis, ke enirante traktaton kun eŭropa lando, ili povus protekti sian sendependecon minacatan de aliaj eŭropaj landoj. Kio ajn estas la kazo, la afrikeŭropaj traktatoj ludis gravan rolon en la fina fazo de la Disdivido de Afriko.
La traktatoj subskribitaj inter la Imperia Brita Orienta Afrika Kompanio (IBEAC) kaj Buganda montras afrikan reganton serĉantan helpon de reprezentanto de eŭropa kompanio pro konfliktoj pri liaj regatoj. Kabaka Mŭanga la 2-a skribis al la kompanio esti "sufiĉe bona por veni kaj restarigi min al mia trono"; li promesis kompense pagi la kompanion per "multe da eburo kaj vi povos fari ajnan komercon en Ugando kaj kion ajn vi volas en la lando sub mia kontrolo".[2]
Ĉar li ricevis neniun respondon al sia peto, li sendis du ambasadorojn, Samuel Mŭemba kaj Victor Senkezi, al Zanzibaro por serĉi helpon de la anglaj, francaj kaj germanaj konsuloj. Li konsilis siajn ambasadorojn demandi jenon: "Se ili volas helpi nin, kian rekompencon ni donu al ili kompense? Efektive, mi ne volas doni al ili mian landon. Mi volas, ke eŭropanoj de ĉiuj nacioj venu al Ugando por konstrui kaj komerci laŭplaĉe”. Estas evidente, ke per ĉi tiu traktato Mŭanga la 2-a ne intencis rezigni pri sia suvereneco. Li poste malkovros, malprofite al li, ke la eŭropanoj opiniis la malon. La traktatoj de kapitano Lugard de decembro 1890 kaj marto 1892 kun Mŭanga la 2-a, kiuj ofertis ĉi-lastan "protekton", estis truditaj al li pli ol ili estis negocitaj kun li. Estas vere, ke la IBEAC helpis lin reakiri sian tronon, sed la venko de la protestantoj en Ugando (danke al la mitralo Maxim de Lugard) super la ugandaj katolikoj ĉe la batalo de Mengo (la 24an de januaro 1892) forlasis la kabakan malfortigita. Kiam la kompanio ĉesis sian agadon en Buganda (la 31-an de marto 1893), ĝi cedis ĉi tiujn traktatojn al la brita registaro.
La lasta traktato de kolonelo H. E. Colvile kun Mŭanga (27an de aŭgusto 1894) konfirmis ĉiujn antaŭajn traktatojn; sed li iris for: Colvile postulis kaj akiris por sia lando "kontrolon de eksterlandaj aferoj, la publikan trezoron kaj impostojn", kiuj, el la manoj de Mŭanga, pasis al tiuj de "la registaro de Lia Moŝto, kies reprezentanto funkciis kiel supera apelacia kortumo por ĉiuj civilaj kazoj”.[3] La saman jaron Anglujo deklaris Buganda protektorato. Li malkaŝis, ke Lugard kelkajn jarojn poste skribis en sian gazeton pri la traktatoj ofertantaj la protekton de la kompanio: "Neniu saĝulo subskribintus ĝin kaj asertus, ke sovaĝa estro konvinkiĝis cedi ĉiujn siajn rajtojn kontraŭ neniu konsidero estas evidenta malhonesteco. Se oni diris al li, ke la kompanio protektos lin kontraŭ siaj malamikoj kaj alianciĝos kun li en militoj, li diris mensogon. La kompanio neniam havis tiajn intencojn kaj, ĉiuokaze, ili havis neniun manieron realigi ilin".[4] Lugard fakte diris, ke liaj propraj traktatoj estis akiritaj fraŭde!
Oni menciu la petojn prezentitajn de la emiro de Nupe (en la nuna Niĝerio) L. A. A. Mizon alianci kun li kontraŭ la "Reĝa Niĝerio" Kompanio ”, kun kiu li kverelis, kiel ekzemplo de la deziro de afrika reganto serĉi helpon de eŭropa potenco kontraŭ alia eŭropa potenco minacanta ĝian sendependecon.[5]