Cio

Pri la aliaj signifoj de CIO rigardu en CIO.

Cio（esperante: ĉinesko) estas grava formo de la ĉina poezio, kiu naskiĝis dum la dinastio Tang kaj plej floradis dum la dinastio Song. Tamen ankaŭ nuntempe ĝi estas ankoraŭ flegata, kaj esperantistoj ekprovas ĝin de kelkaj jaroj.

Cio estas origine poemoj por kanti, origine kantitaj de kantistinoj aŭ dancistinoj; ili estis verkitaj por esti kantataj sur konataj popolaj (kaj popularaj) melodioj, ofte devenaj el Centra Azio. Tial ties versoj devas rigore sekvi regulajn longecon, ritmon, rimojn kaj ankaŭ skemon de tonoj, kio estas aparte grava en la ĉina lingvo. Iom post iom la melodioj forgesiĝis, sed la formoj restis, kun ĉiaj siaj devigoj. Ekzistas pr. 800 da tiaj malsamaj formoj, kaj, nature, iliaj nomoj estas la nomoj de la iam famaj kanzonoj kies melodio ili estis.

Ekzemple

Cioj laŭ melodio de "La ĝojo sinrevidi"

Ili konsistas el sep versoj de 6,3,9,3,3,3,9 silaboj , kun rimaranĝo aaabbaa. Jen ĉinlingva ekzemplo de tiu, el Li Ju:

Wōu yēn tŏu chǎng sī leōu

Yŭe jōu keōu

Tsǐ mŏ wōu t’ōng chēn yuǎn, sŏ ts’īng ts’ieōu

Tsiěn pŏu touǎn

Li houān louǎn

Chě lī tch’eōu

Piě chě yi pān tsēu wei, tsǎi sīn t’eōu.

t.e.

Silentula solecula mi surŝtupas al okcidenta altano

Falĉileta 'stas luno

Profunkorte mez paŭlovnioj solecŝlosas min aŭtuno

Penso : netranĉebla faden’

Kiel maltaŭzi ĝin !

Disiĝodoloro

Strange bongustas vi en la koro

Cioj laŭ melodio de Tjaŭŝjaŭling

Ili konsistas el ok versoj de 2,2,6,6,6,2,2,6 silaboj, kun rimaranĝo aaabbccc. La dua verso ripetas la unuan kaj la sepa la sesan. La sesa verso devas esti son-alterne konsista laŭ la lastaj du silaboj de la kvina verso (ekzemple en E-o: diri - ridi)

• origine esperantlingvaj ekzemploj
  • de Lu Jixin

Frapo,

Frapo

Plonĝas al la kapo

Ankaŭ sorta jugo

Ne kliniĝu l’nuko

Konu,

Konu

Ĝustas nia voj’ nu !

• • de Guozhu

Kara, kara

amatin’ florjara!

Lip’ ĉe lip’ intimi,

dum kor’ ĉe kor’ rimi.

Miri, miri,

kio pli inspiri?

Cioj laŭ melodio de Ĉajtoŭfeng

Ili konsistas el du strofoj po ok versoj de 3,3,7,3,3,4,4,3 silaboj, kun rimaranĝo aaabbcbb, kaj la lasta verso de strofo devas esti tri samaj silaboj.

• • de Lily

Seksa Tiklado

dezira

aspira

al kuniĝo altira

ŝi kaj li

li kaj ŝi

kune ludis

kun energi’

kri’, kri’, kri’

enira

eltira

en vojaĝ’ ĝem-delira

mi kaj vi

vi kaj mi

plena je ĝoj’

longa ebri’

ni, ni, ni

Cioj laŭ melodio de Rumengling

Ili konsistas el sep versoj de 6,6,5,6,2,2,6 silaboj, kun rimaranĝo aabaaaa, kaj la sesa verso ripetas la kvinan.

Cioj laŭ melodio de Ĉangŝjangsi

Ili konsistas el du strofoj po kvar versoj de 3,37,5 silaboj, kun rimaranĝo aaaa.

Cioj laŭ melodio de Cajsangzi

Ili konsistas el du strofoj po kvar versoj de 7,4,4,7 silaboj ĉiu, kun rimaranĝo abbb, cbbb

Cioj laŭ melodio de Jumejren

Ili konsistas el du strofoj po kvar versoj de 7,5,7,9 silaboj, kun rimaranĝo aabb ccdd.

Cioj laŭ melodio Sopir-al-sudo

Ili konsistas el kvin versoj de 3,5,7,7,5 silaoj, kun rimaranĝo xa xa a (x=sen rimo)

kaj, fine, la plej mallonga (eĉ pli mallonga ol japanaj Hajkoj):

Cioj laŭ la melodio de Dekses-silabo

Ili konsistas el kvar versoj de 1,7,3,5 silaboj, kun rimaranĝo aaba.

Esperantlingva ekzemplo (de R. Platteau):

Sur

Neĝa pad' via fot-spur'

Ĝemigas

Vin ne tuŝi sur.

Esperanto-kulturo

De 1985 unu, poste pluraj ĉinaj esperantistoj provis verki Esperantlingvajn poemojn laŭ tiuj formoj, spite la pli grandan malfacilecon: la ĉina lingvo pli densas kaj en la longoj de vortoj kaj en la stilo de poezia esprimo, do tiom mallongaj versoj pli penige postulas al la Esperantlingva verkanto. Tamen altkvalitaj poemoj estis verkitaj tiel. Nun ankaŭ kelkaj neĉinaj esperantistoj provas sin en tiuj formoj arigitaj sub la kolektiva termino "ĉineskoj".

En 2020 eldoniĝis 300 ci-poemoj en esperanto kaj en la ĉina 300 kant-poemoj.

Poetoj

• Nalan Ksingde

Eksteraj ligiloj

• 314 esperantlingvaj cioj "Sopir-al-sudo": http://www.elerno.cn/elibro/300sopir-al-sudo.pdf Arkivigite je 2007-09-27 per la retarkivo Wayback Machine
• Ĉineske (I): http://www.elerno.cn/elibro/Ĉineske.pdf
• Ĉineske (II): http://www.elerno.cn/elibro/chineske02.pdf Arkivigite je 2011-09-27 per la retarkivo Wayback Machine
• Ĉineske (III): http://www.elerno.cn/elibro/chineske03.pdf Arkivigite je 2011-09-25 per la retarkivo Wayback Machine
• Ĉineske (IV): http://www.elerno.cn/elibro/ĉineske(4).pdf
• Ĉineske (V): http://www.elerno.cn/elibro/chineske(5).pdf Arkivigite je 2011-09-25 per la retarkivo Wayback Machine
• Ĉineske (VI): http://www.elerno.cn/elibro/ĉineske(6).pdf
• Ĉineske (VII):http://www.elerno.cn/elibro/ĉineske(7).pdf
• Ĉineske (VIII):http://www.elerno.cn/elibro/ĉineske(8).pdf
• Ĉineske (IX):http://www.elerno.cn/elibro/ĉineske(9).pdf
• Ĉineske (X):http://www.elerno.cn/elibro/ĉineske(10).pdf
• Ĉineske (XI):http://www.elerno.cn/elibro/ĉineske(11).pdf
• Ĉineske (XII): http://www.elerno.cn/elibro/ĉineske(12).pdf
• Ĉineske (XIII):http://www.elerno.cn/elibro/ĉineske(13).pdf
• 300 Dekses-Silaboj: http://www.elerno.cn/elibro/300deksessilaboj.pdf Arkivigite je 2017-01-29 per la retarkivo Wayback Machine
• 300 Sopir-al-sudoj: http://www.elerno.cn/elibro/300sopir-al-sudo.pdf Arkivigite je 2007-09-27 per la retarkivo Wayback Machine
• Cindy Mckee Ĉineskas: http://www.elerno.cn/elibro/Cindy%20Mckee%20ĉineskas.pdf
• Ovra Burĝono: http://www.elerno.cn/elibro/Ovra%20bur_ono.pdf Arkivigite je 2011-09-23 per la retarkivo Wayback Machine
• Ezopa Saĝo (ĉineske) :http://www.elerno.cn/elibro/EzopaSaĝo%20(ĉineske).pdf
• Ŝlosilo de Ĉinesko :http://www.elerno.cn/elibro/ŝlosilo.pdf
• Sekretaj Ĉineskoj :http://www.elerno.cn/elibro/Lily.pdf Arkivigite je 2017-01-29 per la retarkivo Wayback Machine
• Ĉineske (1973-2007.10.) :http://www.elerno.cn/elibro/ĉineske(1973-2007).pdf
• Poemoj (Volumo de ĉineskoj) Guozhu: http://www.elerno.cn/elibro/gzĉineske.pdf

Noto: se vi ne povas elŝuti la dosierojn, tio estas kaŭzita de la ligiloj, en kiuj 's-x' aŭtomate fariĝas 'ŝ'. Ŝanĝu 'ŝ' al 's-x(sen streketo)' en la ligiloj, kaj vi sukcesos ilin elŝuti.