Dariana kalendaro
La Dariana kalendaro estas proponita sistemo de tempomezurado dizajnita por servi la bezonojn de iuj eblaj estontaj homaj setlantoj sur la planedo Marso. Gi estis kreita fare de aerspaca inĝeniero kaj politika sciencisto Thomas Gangale en 1985 kaj nomita fare de li laŭ lia filo Dario.
Jarlongo kaj kalkulo
[redakti | redakti fonton]La bazaj periodoj el kiuj la kalendaro estas konstruita estas la marssuna tago (foje nomita suno) kaj la marsa printempekvinoksa jaro, iomete diferencaj de la tropika jaro. La suno estas 39 minutojn 35.244 sekundojn pli longaj ol la surtera suna tago kaj la marsa printempekvinoksa jaro estas 668.5907 sunojn en longo. La baza kalkula formulo tial asignas ses 669-sunjarojn kaj kvar 668-sunjarojn al ĉiu marsa jardeko. La unuaj (daŭre nomitaj superjarojn eĉ se ili estas pli oftaj ol ne-saltaj jaroj) estas jaroj kiuj estas ĉiuj strangaj (ne egale divideblaj por 2) aŭ alie estas egale divideblaj por 10, produktante 6,686 sunojn je dek jaroj (668.6 sunojn je jaro).
Pli posta ripeto de la Dariana kalendaro igis jarojn disigeblaj de 100 oftaj jaroj, sed jaroj divideblaj per 500 restadaj superjaroj. Tio rezultigas eraron de nur proksimume unu sunon je 12,000 marsjaroj.
Kalendara enpagigo
[redakti | redakti fonton]La jaro estas dividita en 24 monatojn. La unuaj 5 monatoj en ĉiu kvarono havas 28 sunojn. La fina monato havas nur 27 sunojn se ĝi ne estas la fina monato de superjaro kiam ĝi enhavas la saltsunon kiel sia fina suno.
La kalendaro konservas sep-sunan semajnon, sed la semajno estas rekomencita de sia unua suno ĉe la komenco de ĉiu monato. Se monato havas 27 sunojn, tio igas la finan sunon de la semajno esti preterlasita. Tio estas duonflanka por bonordeco. Ĝi ankaŭ povas esti raciigita kiel farante la mezan longon de la marsa semajno proksima al la meza longo de la surtera semajno, kvankam devas esti memorite ke 28 teraj tagoj estas proksimume egalaj al 27 1/4 marssunoj kaj ne 27 5/6 marssunoj.
En la tabelo, la semajnotagoj estas Sol Solis, Sol Lunae, Sol Martius, Sol Mercurii, Sol Jovis, Sol Veneris, Sol Saturni.
| Sagittarius | Dhanus | Capricornus | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa | So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa | So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
| Makara | Aquarius | Kumbha | ||||||||||||||||||
| So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa | So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa | So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | |
| Pisces | Mina | Aries | ||||||||||||||||||
| So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa | So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa | So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
| Mesha | Taurus | Rishabha | ||||||||||||||||||
| So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa | So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa | So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | |
| Gemini | Mithuna | Cancer | ||||||||||||||||||
| So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa | So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa | So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
| Karka | Leo | Simha | ||||||||||||||||||
| So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa | So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa | So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | |
| Virgo | Kanya | Libra | ||||||||||||||||||
| So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa | So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa | So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
| Tula | Scorpius | Vrishika | ||||||||||||||||||
| So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa | So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa | So | Lu | Ma | Me | Jo | Ve | Sa |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
La lasta tago de Vrishika estas supertago kiu ne okazas en ĉiu jaro.
Komenco de jaro
[redakti | redakti fonton]La marsa jaro estas traktita kiel komenco proksime de la ekvinokso markanta fonton en la norda hemisfero de la planedo. Marso nuntempe havas aksan inklinon similan al tiu de la Tero, do la marsaj sezonoj estas percepteblaj, kvankam la pli granda ekscentreco de la okulkavo de Marso ĉirkaŭ la suno komparite kun tiu de la Tero signifas ke ilia signifo estas forte plifortigita en la suda hemisfero kaj kufovestita en la norda hemisfero. La plej sofistikaj kalkuloj de la Dariana kalendaro etendiĝas al la punkto de farado de ricevaĵo por la burĝonanta pliigo en la longo de la marsa printempekvinoksa jaro super plur mil jaroj. Tiuj preskribas pli da komplika kalkulformulon (por detaloj vidu la ligo citita malsupre).
Epoko
[redakti | redakti fonton]Gangale origine elektis malfrue 1975 kiel la epokon de la kalendaro en rekono de la amerika vikingoprogramo kiel la unuan tute sukcesan amerikan nekrasalgrundigan mision al Marso kaj ignorantan al la pli frua 1971 sovetia Marso 3 Alterigon. En 2002 li adoptis la Teleskopan Epokon, unue proponiten fare de Peter Kokh, kiu estas en 1609 en rekono de la uzo de Keplero de la observaĵoj de Tycho Brahe de Marso pliklarigi la legojn de planeda movigo, kaj la unuajn observaĵojn de ankaŭ Galilejo de Marso per teleskopo. Selektado de la Teleskopa Epoko evitas la problemon de la multaj teleskopaj observaĵoj de Marso dum la pasintaj 400 jaroj estanta forigita al negativaj datoj.
Nomenklaturo
[redakti | redakti fonton]Proponitaj varioj de la Dariana kalendaro abundas sur la Tutmonda Reto kiuj utiligas malsamajn nomenklaturskemojn dum la semajnotagoj kaj la monatoj de la jaro. La nomoj de la 24 monatoj estis provizore elektitaj fare de Gangale kiel la latinaj nomoj de konstelacioj de la zodiako kaj siaj Sanskritaj ekvivalentoj en alterno. La 7 sunoj de la semajno, simile, estis provizore nomitaj lau la suno, Moon kaj la 5 plej brilaj planedoj vide de Marso - inkluzive de la Tero. La Darian Degeli Kalendaro, ekzemple, kreas novajn nomojn dum la marsmonatoj el padronoj rilatigantaj leterelekton kaj nomlongon al monatordo kaj sezono. La Utopia Kalendaro, elpensita fare de la Marsa Tempo-Grupo en 2001, havas kromajn sugestojn por nomenklaturmodifo.
Martiana kalendaro
[redakti | redakti fonton]En 2002 Gangale elpensis variaĵon de la Dariana kalendaro kiu unuigas la monatojn kaj la sunoj de la semajno en ripetanta padrono kaj forigas la bezonon preterlasi semajnotagojn. En la Martiana variaĵo, ĉiuj monatoj en antaufiksita kvartalo komencigas sur la sama suno de la semajno, sed la suno kiu komencas ĉiun monaton sangojn de unu'kvarono ĝis la venonta.
La sekva tablo montras la sunon de la semajno sur kiu ĉiu monato en la kvartalo komencigas. La unua kvarono egalrilatas al printempo en la marsnorda hemisfero kaj autuno en la marssuda hemisfero.
| Unua kvarono | Dua kvarono | Tria kvarono | Lasta kvarono | |
|---|---|---|---|---|
| Eben-numeritaj jaroj | Sol Solis | Sol Saturni | Sol Veneris | Sol Jovis |
| Strang-numeritaj jaroj | Sol Mercurii | Sol Martis | Sol Lunae | Sol Solis |
La saltsuno okazas ce la fino de strang-numeritaj jaroj kiel en la origina Dariana kalendaro. Car la lasta monato da strang-numeritaj jaroj enhavas 28 sunojn, la sekvan jaron ankaŭ komencigas sur Sol Solis, rezultigante dujaran ciklon super kiu la rilato de la sunoj de la semajno al la monatoj ripetigas. La suno kiu estas aldonita ĉiun dekan jaron estas epagomenal (ne nombritan kiel parton de la semajno), tiel la dujara rotacio de la sunoj de la semajno ne estas interrompita. La Martiana skemo evitas la bezonon de la Dariana kalendaro mallongigi la semajnon al ses sunoj tri al kvar tempoj je jaro. La malavantaĝo estas ke la skemrezultoj en dujara ciklo por unuigadoj de la sunoj de la semajno kaj la monatoj, dum la Dariana kalendaro estas ripetebla de monato gis monato.
Aliaj Darianaj kalendaroj
[redakti | redakti fonton]En 1998 Gangale adaptis la Darianan kalendaron por uzo sur la kvar galileaj lunoj de Jupitero malkovritaj fare de Galileo en 1610: Ioo, Europo, Ganimedo, kaj Kalisto. En 2003 li kreis variaĵon de la kalendaro por Titano.
Gravaj datoj en marshistorio
[redakti | redakti fonton]| Okazaĵo | Gregoria dato | UTC SCET | Dariana Dato | Mars Julian Sol | Mars Sol Dato | Aera Averaĝa tempo |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Mariner 4 preterflugo | 15 Julio 1965 | 1:00:57 | 26 Taurus 189 | 126668 | 32539 | 23:25 |
| Mariner 6 preterflugo | 31 Julio 1969 | 5:19:07 | 15 Cancer 191 | 128106 | 33977 | 15:10 |
| Mariner 7 preterflugo | 5 Augusto 1969 | 5:00:49 | 20 Cancer 191 | 128111 | 33982 | 11:29 |
| Mariner 9 eniris orbiton | 13 Novembro 1971 | 18:00 | 20 Kanya 192 | 128919 | 34790 | 19:19 |
| Mars 2 eniris orbiton | 27 Novembro 1971 | 6 Libra 192* | 128933* | 34804 | ||
| Mars 3 kontakto perdita 15 sekundojn post alterigado | 2 Decembro 1971 | 13:52 | 11 Libra 192 | 128938 | 34809 | 3:06 |
| Mars 2 kontakto perdita | 22 Augusto 1972 | 16 Kumbha 193* | 129194* | 35065* | ||
| Mariner 9 kontakto perdita | 27 Oktobro 1972 | 26 Mina 193* | 129259* | 35130* | ||
| Mars 4 ne eniris orbiton | 10 Februaro 1974 | 10 Sagittarius 194* | 129717* | 35588* | ||
| Mars 5 eniris orbiton | 12 Februaro 1974 | 15:45 | 12 Sagittarius 194 | 129719 | 35590 | 17:18 |
| Mars 5 kontakto perdita | 7 Marto 1974 | 6 Dhanus 194* | 129741* | 35612* | ||
| Mars 7 deorbitulo maltrafis Marson | 9 Marto 1974 | 8 Dhanus 194* | 129743* | 35614* | ||
| Mars 6 alterigo, kontakto perdita post 224 sekundoj | 12 Marto 1974 | 9:11:05 | 11 Dhanus 194 | 129746 | 35617 | 16:56 |
| Viking 1 eniris orbiton | 19 Junio 1976 | 12 Pisces 195* | 130554: | 36425* | ||
| Viking 1 alterigo | 20 Julio 1976 | 11:53 | 14 Mina 195 | 130584 | 36455 | 18:40 |
| Viking 2 eniris orbiton | 7 Augusto 1976 | 4 Aries 195* | 130602* | 36473* | ||
| Viking 2 alterigo | 3 Septembro 1976 | 22:58 | 3 Mesha 195 | 130629 | 36500 | 0:34 |
| Viking 2 Orbitsipkontakto perdis | 25 Julio 1978 | 5 Mesha 196* | 131300* | 37171* | ||
| Viking 2 Deorbitulkontakto perdita | 11 April 1980 | 2 Mina 197 | 131909 | 37780 | ||
| Viking 1 Orbitsipkontakto perdis | 17 Augusto 1980 | 14 Rishabha 197 | 132033 | 37904 | ||
| Viking 1 Deorbitulkontakto perdita | 11 Novembro 1982 | 1 Leo 198 | 132828 | 38699 | ||
| Phobos 2 eniris orbiton | 29 Januaro 1989 | 11 Vrishika 201* | 135038* | 40909* | ||
| Phobos 2 kontakto perdita | 27 Marto 1989 | 10 Dhanus 202* | 135093* | 40964* | ||
| Mars Pathfinder alterigo | 4 Julio 1997 | 16:57 | 26 Taurus 206 | 138034 | 43905 | 4:41 |
| Mars Pathfinder esplorveturilo Sojourner kontakto perdita | 27 Septembro 1997 | 10:23 | 25 Mithuna 206 | 138116 | 43987 | 15:43 |
| Mars Global Surveyor eniris orbiton | 11 Septembro 1997 | 1:17:00 | 9 Mithuna 206 | 138100 | 43971 | 17:08 |
| Mars Climate Orbiter detruis enirantan atmosferon | 23 Septembro 1999 | 9:05 | 8 Karka 207 | 138823 | 44694 | 4:16 |
| Mars Polar Lander efiko | 3 Decembro 1999 | 20:15 | 21 Simha 207 | 138892 | 44763 | 17:32 |
| 2001 Mars Odyssey eniris orbiton | 24 Oktobro 2001 | 2:18:00 | 24 Simha 208 | 139564 | 45435 | 12:21 |
| Nozomi ne eniris orbiton | 14 Decembro 2003 | 6 Tula 209* | 140325* | 46196* | ||
| Mars Express eniris orbiton | 25 Decembro 2003 | 3:00 | 16 Tula 209 | 140335 | 46206 | 8:27 |
| Beagle 2 deorbitula efiko | 25 Decembro 2003 | 3:54:00 | 16 Tula 209 | 140335 | 46206 | 9:20 |
| MER-A Spirit alterigo | 4 Januaro 2004 | 4:35 | 26 Tula 209 | 140345 | 46216 | 3:35 |
| MER-B Opportunity alterigo | 25 Januaro 2004 | 5:05 | 18 Scorpius 209 | 140365 | 46236 | 14:35 |
| Mars Reconnaissance Orbiter eniris orbiton | 10 Marto 2006 | 21:24 | 20 Dhanus 211 | 141120 | 46991 | 12:48 |
| Phoenix alterigo | 25 May 2008 | 23:54 | 25 Kumbha 212 | 141906 | 47777 | 1:02 |
| Phoenix kontakto perdita | 28 Oktobro 2008 | 9 Rishabha 212 | 142057 | 47928 | ||
| MER-A Spirit kontakto perdita | 22 Marto 2010 | 4 Kumbha 213 | 142553 | 48424 | ||
| MSL Curiosity alterigo | 6 Augusto 2012 | 5:17 | 13 Rishhaba 214 | 143398 | 49269 | 5:50 |
See also
[redakti | redakti fonton]Notoj
[redakti | redakti fonton]Referencoj
[redakti | redakti fonton]- Gangale, Thomas. (1986-06-01). "Martian Standard Time". Journal of the British Interplanetary Society. Vol. 39, No. 6, p. 282-288
- Gangale, Thomas. (1997-02-01). "Mare Chronium: A Brief History of Martian Time". American Astronautical Society. AAS 90-287.
- The Case for Mars IV: The International Exploration of Mars. Ed. Thomas R. Meyer. San Diego, California. Univelt, Incorporated.
- Gangale, Thomas. (1999-07-01). "The Darian Calendar". Mars Society. MAR 98-095. Proceedings of the Founding Convention of the Mars Society. Volume III. Ed. Robert M. Zubrin, Maggie Zubrin. San Diego, California. Univelt, Incorporated. 13-Aug-1998.
- Gangale, Thomas, and Dudley-Rowley, Marilyn. (2004-07-01). "The Architecture of Time: Design Implications for Extended Space Missions" Society of Automotive Engineers. SAE 2004-01-2533. SAE Transactions: Journal of Aerospace.
- Gangale, Thomas, and Dudley-Rowley, Marilyn. (2005-12-01). "Issues and Options for a Martian Calendar". Planetary and Space Science. Vol. 53, pp. 1483–1495.
- Gangale, Thomas. (2006-07-01). "The Architecture of Time, Part 2: The Darian System for Mars." Society of Automotive Engineers. SAE 2006-01-2249.
- Sakers, Don. (2004-01-01). The Sf Book of Days, pp. 7, 19, 31, 53, 81, 103, 113, 123, 135, 145-149. Speed-Of-C Productions.
- Smith, Arthur E. (1989-01-01). Mars: The next step, p. 7. Taylor & Francis