Horoj dumtempaj
Dumtempaj horoj estas difinitaj dividante ciun tagon (la tempon de la taga lumo en la diurno) en 12 partojn, kaj ankaŭ la nokton. Male al la maniero kiel la diurno estas dividita ĉirkaŭ la horloĝo en 24 fiksajn partojn. Tial la diferencoj inter la daŭro de tiu horo inter la sezonoj, kaj ankaŭ la daŭro de taga horo kaj nokta, ĉar la tuta diurno ankoraŭ kaj porciame havas fiksan tempodaŭron.
En kulturoj[redakti | redakti fonton]
Ĝis hodiaŭ kaj judoj kaj islamanoj uzas ĉi tiun kalkulmetodon por determini la tempon de la tagaj preĝoj diritaj ĉiutage. En Etiopio, dumtempaj horoj estas uzataj ĝis nun por marki la horon [1]. Ĉar la latitudo de la etiopaj areoj estas proksima al la ekvatoro, la daŭro de la tago kaj nokto varias je malpli ol sesdek minutoj tra la jaro. Tamen eksterlandaj vizitantoj al Etiopio atestis pri la malfacileco aranĝi renkontiĝojn, ĉar la sesa horo matene signifas tagomezon - horo indikita en la okcidenta horloĝo je la dekdua posttagmeze. [1]
En Japanio estis kutime kalkuli tempon uzante dumtempajn horojn ĝis 1873, kiam Japanio adoptis la okcidentan tempostilon de unuformaj fiksaj horoj kaj la gregoria kalendaro.
Kalkulo[redakti | redakti fonton]
Somere dumtempa horo estus pli longa ol 60 minutoj, ĉar la tuta lumtempo de la tago estas pli ol 12 horoj, dum vintre la dumtempa horo estos pli mallonga ol 60 minutoj, ĉar la lumhoroj daŭras malpli ol 12 horojn. Ju pli norde (en la norda hemisfero) la diferencoj inter la dumtempaj kaj normalaj horoj estas pli grandaj. En la areo de la ekvatoro preskaŭ ne ekzistas diferencoj inter la dumtempaj horoj kaj la normalaj horoj, kaj en ĉiuj sezonoj la daŭro de la dumtempa horo estas ĉirkaŭ 60 minutoj.
Kontraŭe, kie ajn oni ne estas sur la ekvatoro, nur dufoje jare dumtempa horo egalos al normala horo, ĉe la ekvinoksoj printempe kaj aŭtune.
La tradicia kalkulo estis farita helpe de la direkto de la umbreto projektita de gnomono en la sunhorloĝo.
En la pasinteco, antaŭ la invento de la preciza horloĝoj, la dumtempaj horoj estis la akceptitaj horoj. Nur en la 11-a jarcento oni inventis la egalhorajn sunhorloĝon, per kiu oni povis mezuri ordinarajn horojn, kaj de tiam ili komencis reguligi ĉiutagajn operaciojn laŭ ordinaraj fiksdaŭraj horoj.