Ingenio

Ingenio
municipo en Hispanio
Flago	Blazono
Administrado
Poŝtkodo	35250
En TTT	Oficiala retejo [+]
Demografio
Loĝantaro	32 354 (2023) [+]
Loĝdenso	848 loĝ./km²
Geografio
Geografia situo	27° 55′ N, 15° 26′ U (mapo)27.9214117-15.4323617Koordinatoj: 27° 55′ N, 15° 26′ U (mapo) [+]
Alto	558 m [+]
Areo	38,15 km² (3 815 ha) [+]
Horzono	UTC+01:00 [+]
	Ingenio (Kanariaj insuloj) Ingenio
	Situo de Ingenio
Alia projekto
	Vikimedia Komunejo Ingenio [+]
	v • d • r

Ingenio [inĤEnjo] estas urbo kaj municipo apartenanta al la provinco Las Palmas, en la regiono Kanarioj.^[1] Ĝi etendiĝas sur la orienta parto de la insulo Gran Canaria. La loknomo Ingenio estas rilata al la hispana vorto "ingenio" (sukermuelilo), pro instalaĵo kiu ekzistis en la 16-a jarcento (io tia aperas en la municipa blazono).^[2]

La municipo estas hejmo, kun la apuda Telde, de la Flughaveno Gran Canaria.

Geografio[redakti | redakti fonton]

Ingenio estas en la orienta parto de la insulo Gran Canaria, je 27 km de la provinca kaj insula ĉefurbo. Ĝi enhavas areon de 38,15 km², kiel la 13a plej granda teritorio de la insulo.^[3]^[4]

La municipa teritorio limas kun tiuj de Valsequillo (nordokcidente), Telde (norde) kaj Agüimes (sude).^[4]

La municipa ĉefurbo, nome la urba kerno, estas je 340 m.s.m.,^[3] kaj la plej alta loko estas 1 673 m.s.m. en Llano del Puntón.^[4] La formo de la municipa teritorio similas al izocela triangulo, kun bazo sur la golfeto de Gando etenda el El Castillo ĝis la enfluejo de la torento Guayadeque, sude, tra la strandoj Las Torrecillas, Las Puntillas, San Agustín kaj El Burrero. Temas pri tre kruta areo kun profundaj ravinoj kaj torentejoj.

Ingenio posedas parton de sia teritorio protektita ene de la Kanaria Reto de Protektitaj Naturaj Areoj, kunhavante kun najbaraj municipoj la naturajn monumentojn de Barranco del Draguillo kaj Barranco de Guayadeque, same kiel la Specialan Naturan Rezervejon Los Marteles.^[5] Guayadeque kaj Los Marteles estas inkluditaj en la Reto Natura 2000 kiel zonoj de speciala konservado (ZSK), kun la marbordo el Gando ĝis Morro del Burrero kiel habitato de la testudo kareto kaj pro ties sablejoj.^[6]

Administracio[redakti | redakti fonton]

Administracie, la municipa teritorio dividiĝas en jenaj kvartaloj kun iliaj respektivaj urbaj kernoj:^[7]

Aguatona.
Guayadeque.
El Burrero.
El Carrión.
Carrizal: Carrizal kaj Las Majoreras.
Ingenio (municipa ĉefurbo): Ingenio (kerno), Los Moriscos kaj El Sequero.
Lomo del Hospital.
Malfú.
Las Mejías.
Mondragón.
Los Moriscos.
Pasadilla-Roque.
Las Puntillas.

Historio[redakti | redakti fonton]

En la areo estis grava setlado de guanĉoj, kiuj hegemoniis en la regno de la sudoriento de la insulo en la areo de la nunaj Ingenio kaj Agüimes (estis alia regno nordokcidente). Ili praktikis brutobredadon kaj agrikulturon, kiel atestas pluraj restaĵoj de tiu epoko. Post la konkero de la insulo kaj ĝia aligo al Kastilio en 1483, oni establis miksan sistemon de administracio inter la episkopo kaj la reĝa reprezentanto, kio rezultis en konfliktoj, ĉefe pro la dispono de akvo por irigacio.^[8] La ĉefa kultivo estis sukerkano kies industrion instruis sukermajstroj kiujn Pedro de Vera venigis el la portugala insulo Madeira. La industriigo de la produkto estis farita en sukermuelilo ingenio konstruita komence de la 16-a jarcento fare de la madeira Antonio Sardinha, kiu profitis energion de akvofalo, kiu utilis krome por irigacio. Tamen meze de la 1580-aj jaroj ĉesis la sukerproduktado, pro la konkurenco de la sukero devena el Ameriko kaj la vino kiel nova produkto por eksportado.^[9]

Dekomence, la plej granda parto de la terposedantoj de Ingenio loĝis en Agüimes, pro kio la laboristoj devis ĉiutage navedi trans la ravino Barranco de Guayadeque. Pro la tempoperdo, ili ekkonstruis loĝejojn proksime al la laborejoj kaj precize al la sukermuelejo. Poste oni konstruis ermitejon. Oni intencis sendependigi paroĥejon disde Agüimes, kies ekleziuloj tion malhelpis ĝis 1834. Novan preĝejon oni konstruis nur el 1901.^[10] Ekde la sendependigo (ĉefe eklezia) de Ingenio, simila proceso okazis por la loĝloko Carrizal, siaflanke disde Ingenio mem.

Demografio[redakti | redakti fonton]

La municipo havis 31 887 loĝantojn je 2021, estante la 9a en la provinco kaj la 7a de la insulo.^[7]

Historie el 9 000 loĝantoj en la 1950-aj jaroj oni kreskiĝis ĝis nunaj pli ol 31 000 loĝantoj, tio estas oni triobligis la populacion.

Ekonomio kaj vidindaĵoj[redakti | redakti fonton]

Kvankam en la 16-a jarcento la sukerproduktado estis grava rimedo, sed tio malaperis en la 17-a jarcento. Tamen agrikulturo pluis grava rimedo, ĝis disvolviĝo de la sektoro de servoj, inter kiuj la flughaveno estis ĉefa enspezofonto. Ankaŭ diversaj artmetioj kombinas tradicion kun nuntempa ekonomio.^[11]

Turismo[redakti | redakti fonton]

Kompreneble la restaĵoj de la pasinteeco de guanĉoj estas grava altiraĵo. La artmetia ateliero Taller Municipal de Artesanía Arkivigite je 2023-07-11 per la retarkivo Wayback Machine estas permanenta ekspozicio interesa specife al eksterlandaj vizitantoj. Gravas la antikvaj kernoj de Ingenio kaj Carrizal, kun la Muzeoj Arkivigite je 2023-07-11 per la retarkivo Wayback Machine kiel la Interpretejo de la Historia Heredo, la Muzeo de Akvo kaj Sukero kaj la Muzeo de la Internacia Festivalo de Folkloro.

Arkeologio[redakti | redakti fonton]

Setlejo El Burrero (duonsubteraj domoj)
Grotoj El Palomar (manĝorestaĵoj)
Risco del Negro (40 grotoj)
Risco de la Sierra (tomboj)
Risco del Canario, malfacile alireblaj homfaritaj grotoj (eble stokejoj)
Natura Parko Jandía

Preĝejoj kaj civilaj[redakti | redakti fonton]

Candelaria, Kristo kaj Nuestra Señora del Buen Suceso (Carrizal) Arkivigite je 2023-09-26 per la retarkivo Wayback Machine

Parko Néstor Álamo (alta palmo)
Domoj de la Horloĝo, Postas, de las Pastro, de la Monaĥo
Stratoj La Rueda kaj Nueva
Legoparko Francisco Tarajano Arkivigite je 2023-07-11 per la retarkivo Wayback Machine.
Municipa Ateliero de Ceramiko Arkivigite je 2023-07-11 per la retarkivo Wayback Machine.
Artmetiaj Panfarejoj Arkivigite je 2023-09-28 per la retarkivo Wayback Machine.
En Carrizal preĝejo kaj placo, domo kaj fruktoĝardeno de la episkopo, rura loko La Pasadilla
Natura loko Barranco de Guayadeque

Bildaro[redakti | redakti fonton]

Carrizal de Ingenio.
Strando El Burrero.

Referencoj[redakti | redakti fonton]

↑ «Datos del Registro de Entidades Locales». Ministerio de Hacienda y Administraciones Públicas. Konsultita la 23an de aŭgusto 2021.
↑ Sánchez Valerón, Rafael (2016). «Capítulo III. Integración en el Señorío Episcopal de Agüimes». En Beginbook Humanidades, eld. Ingenio a través de sus instituciones, acontecimientos y personajes (1491-1900). Beginbook Editores. p. 31, 32. ISBN 978-84-946161-5-0. OCLC 971137948.
↑ ^3,0 ^3,1 «Superficie, perímetro, longitud de costa, altitud y distancia a la capital por municipios de Canarias». Instituto Canario de Estadística. Konsultita la 6an de aŭgusto 2021.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 «Visor de Grafcan». Sistema de Información Territorial de Canarias IDECanarias. Konsultita la 6an de aŭgusto 2021.
↑ «Red Canaria de Espacios Naturales Protegidos - Gran Canaria». Gobierno de Canarias. Arkivita el originalo la 4an de septembro 2018. Konsultita la 28an de novembro 2018.
↑ «Los espacios protegidos Natura 2000 en España». Ministerio para la Transición Ecológica del Gobierno de España. Konsultita la 28an de novembro 2018.
↑ ^7,0 ^7,1 «Nomenclátor: Población del Padrón Continuo por Unidad Poblacional». Instituto Nacional de Estadística. Konsultita la 8an de aŭgusto 2021.
↑ Sánchez Valerón, Rafael (2016). Beginbook Humanidades, eld. Ingenio a través de sus instituciones, acontecimientos y personajes (1491-1900). Beginbook Editores. pp. 42-47. ISBN 978-84-946161-5-0.
↑ Sánchez y Sánchez, José (1995). «III». En Ilustre Ayuntamiento de la Villa de Ingenio, eld. INGENIO, Conocerlo mejor para amarlo más. p. 15-16.
↑ Sánchez Valerón, Rafael (2016). «Capítulo IV. El largo camino hacia la municipalidad». En Beginbook Humanidades, eld. Ingenio a través de sus instituciones, acontecimientos y personajes (1491-1900). Beginbook Ediciones. p. 48-57. ISBN 978-84-946161-5-0.
↑ «La guía de Gran Canaria».

Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]

Listo de la municipoj de provinco La Palmoj

Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]

Kategorio Ingenio en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

Municipo Ingenio

En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Ingenio (Gran Canaria) en la hispana Vikipedio.

[1] «Datos del Registro de Entidades Locales». Ministerio de Hacienda y Administraciones Públicas. Konsultita la 23an de aŭgusto 2021.

[2] Sánchez Valerón, Rafael (2016). «Capítulo III. Integración en el Señorío Episcopal de Agüimes». En Beginbook Humanidades, eld. Ingenio a través de sus instituciones, acontecimientos y personajes (1491-1900). Beginbook Editores. p. 31, 32. ISBN 978-84-946161-5-0. OCLC 971137948.

[ISTAC1-3] 3,0 ^3,1 «Superficie, perímetro, longitud de costa, altitud y distancia a la capital por municipios de Canarias». Instituto Canario de Estadística. Konsultita la 6an de aŭgusto 2021.

[IDE-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 «Visor de Grafcan». Sistema de Información Territorial de Canarias IDECanarias. Konsultita la 6an de aŭgusto 2021.

[5] «Red Canaria de Espacios Naturales Protegidos - Gran Canaria». Gobierno de Canarias. Arkivita el originalo la 4an de septembro 2018. Konsultita la 28an de novembro 2018.

[6] «Los espacios protegidos Natura 2000 en España». Ministerio para la Transición Ecológica del Gobierno de España. Konsultita la 28an de novembro 2018.

[PadronINE-7] 7,0 ^7,1 «Nomenclátor: Población del Padrón Continuo por Unidad Poblacional». Instituto Nacional de Estadística. Konsultita la 8an de aŭgusto 2021.

[8] Sánchez Valerón, Rafael (2016). Beginbook Humanidades, eld. Ingenio a través de sus instituciones, acontecimientos y personajes (1491-1900). Beginbook Editores. pp. 42-47. ISBN 978-84-946161-5-0.

[9] Sánchez y Sánchez, José (1995). «III». En Ilustre Ayuntamiento de la Villa de Ingenio, eld. INGENIO, Conocerlo mejor para amarlo más. p. 15-16.

[10] Sánchez Valerón, Rafael (2016). «Capítulo IV. El largo camino hacia la municipalidad». En Beginbook Humanidades, eld. Ingenio a través de sus instituciones, acontecimientos y personajes (1491-1900). Beginbook Ediciones. p. 48-57. ISBN 978-84-946161-5-0.

[11] «La guía de Gran Canaria».

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]