Ordinara onopordo

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Kiel legi la taksonomionVikipedio:Kiel legi la taksonomion
Kiel legi la taksonomion
ordinara onopordo, Onopordum acanthium
ordinara onopordo (Onopordum acanthium)
ordinara onopordo (Onopordum acanthium)
Biologia klasado
Regno: Plantoj Plantae
Divizio: Angiospermoj Magnoliophyta
Klaso: Dukotiledonuloj Dicotyledones
Ordo: Asteraloj Asterales
Familio: Asteracoj Asteraceae
Subfamilio: Carduoideae
Genro: Onopordo Onopordum
Specio: orordionara enotero Lavendula angustifolia
ordinara enotero Oenotera biennis
L.
Aliaj Vikimediaj projektoj
vdr

Ordinara onopordo (Onopordum acanthium), ankaŭ nomata dorna onopordo, skota kardo kaj lana kardo, estas plantspecio el la subfamilio ''Carduoideae'' de la familio Asteracoj (Asteraceae).

Priskribo[redakti | redakti fonton]

habito en la dua jaro
aĥenoj kun papuso

Ordinara onopordo estas dujara herba planto: en sia unua kreskojaro ĝi formas folirozedon; en la dua jaro ĝi kreskas de 0,5 ĝis 3 m kaj havas diametron de 1,5 m. La plantan korpon kovras araneretaj haroj. La ĝis pli ol unu metron longaj [1] folioj estas ovoformaj kaj plumecaj, ondaj kaj dornaj. La rando estas denta. La malsupraj randoj formas ĉe la tigo dornajn flugilojn.

La pinte starantaj grandaj, pli ol 5 cm larĝaj[1] kapituloj estas globformaj. Ilin ĉirkaǔas dornaj involukrofolioj.[1] Ekzistas nur tubetfloroj, kiuj estas purpurruĝaj. Post la finflorado la kapituloj ŝveliĝas kaj produktas 8.500 ĝis 40.000 semojn.

La kromosomnombroestas 2n = 34.[2]

Ekologio[redakti | redakti fonton]

La ordinara onopordo estas dujara planto , kiu fomras en la unua jaro ĝis 1 m larĝa rozedokun profunda pivotradiko. La planto ŝajnas pro kompleta refleksio de la lumo dense grize pelta.[1]

La folioflugiloj de la tigoj stabiligas la grandan planton en la ŝtormo. La dornoj evitas formanĝadon. Tiuj karakterizaĵoj estas kserofitaj adaptadojn al sekaj kreskejoj.[1]

La planto floras de julio ĝis aǔgusto..[1]

Apud abeloj , vespoj kaj papilioj ankaŭ sirfidoj, vizitas la floroj por kolekti polenojn.[1]

La fruktoj estas oleriĉaj arĥenoj. La semoj vivas longe kaj estas multaj jaroj ĝermkapablaj.[1]

Disvastigo[redakti | redakti fonton]

Onopordo originas el submediteraneaj regionoj. Ein Usono ĝi estas neofito (invasiva planto). A planto preferas sekaj someroj sur sablaj lomaj kaj kalkaj grundoj.

Sistematiko[redakti | redakti fonton]

Onopordum acanthium estis unua foje priskribita 1753 fare de Carl von Linné en Species Plantarum.[3] La scienca nomo Onopordum acanthium signifas „dorna onopordo“.

Oni distingas jenajn suspeciojn[4]:

  • Onopordum acanthium subsp. acanthium
  • Onopordum acanthium subsp. ceretanum (SENNEN) ARÈNES: Ĝi hejmiĝas en Francujo.[4]
  • Onopordum acanthium subsp. gautieri (ROUY) BONNIER (syn.: Onopordum gautieriROUY): Ĝi aperis en Francujo.[4]
  • Onopordum acanthium subsp. gypsicola G. GONZÁLEZ & AL.: Ĝi hejmiĝas en Hispanujo.[4]

Uzado[redakti | redakti fonton]

Kelkaj plantpartoj estas uzevblaj de la homo, ekzemple la floraroj, kies bazoj gustumas kiel artiŝoko. La semoj estas (25% oleo) estas elpresebla al oleo. La floroj enhavas onopordopikrino, flavonglikosido kaj tenino. Dubas, ĉu la drogo havas pozitivan efikon al la koro.

Historio[redakti | redakti fonton]

Tiu kardosimilan planton nomiĝas en Skotlando „skota kardo “ („Scotch / Scottish Thistle“) aǔ „kotona kardo“ („Cotton Thistle“) pro ĝia kotonsimilaj semoj (tial ankaŭ ĝi nomiĝas en Svedujo „Ulltistel“ - „lana kardo“). La planto estas de la 13a jarcento la blazonoplanto de Skotlando kaj de la domo Stuart.

Bildoj[redakti | redakti fonton]

Referencoj[redakti | redakti fonton]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Ŝablono:BibISBN
  2. Ŝablono:BibISBN
  3. Carl von Linné: Species Plantarum. Band 2, Lars Salvius, Stockholm 1753, S. 827 (Ŝablono:Digitalisat).
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 Werner Greuter (2006+): Compositae (pro parte majore). – In: W. Greuter & E. von Raab-Straube (ed.): Compositae. Euro+Med Plantbase - the information resource for Euro-Mediterranean plant diversity. Datenblatt Onopordum acanthium In: Euro+Med Plantbase - the information resource for Euro-Mediterranean plant diversity.

Citaĵa eraro <ref> etikedo kun la nomo "Ellenberg" difinita en <references> ne estas uzata en antaŭa teksto.; $2

Citaĵa eraro <ref> etikedo kun la nomo "Austin+al1952" difinita en <references> ne estas uzata en antaŭa teksto.; $2

Literaturo[redakti | redakti fonton]

  • Wolfgang Frey, Andrea Hauser: Onopordetum acanthii (Eselsdistel-Gesellschaft) im mittleren und unteren Unstruttal: Lebensstrategien in einer wärmeliebenden Ruderalgesellschaft. In: Haussknechtia. Beiheft. Band 6, 1996, 84 S.
  • Margot Spohn, Marianne Golte-Bechtle: Was blüht denn da? Die Enzyklopädie: über 1000 Blütenpflanzen Mitteleuropas. Kosmos, Stuttgart 2005, ISBN 3-440-10326-9.
  • Hans Braun (Begr.), Dietrich Frohne: Heilpflanzenlexikon: ein Leitfaden auf wissenschaftlicher Grundlage. 7. Auflage. Wissenschaftliche Verlagsanstalt, Stuttgart 2002, ISBN 3-8047-1897-3.
  • K. G. Beck: Biennial thistles. In: R. L. Sheley, J. K. Petroff (Hrsg.): Biology and Management of Noxious Rangeland Weeds. Oregon State University Press, Corvallis, Oregon 1999, ISBN 0-87071-461-9, S. 145–161.
  • R. H. Callihan, T. W. Miller: Idaho’s Noxious Weeds. Scotch Thistle. 1998, Zugriff am 6. Dezember 2011.
  • J. Davison, I. Hackett: Scotch thistle control in Nevada. Fact sheet – College of Agriculture, University of Nevada-Reno Cooperative Extension 1986.
  • Muad Grieve: A Modern Herbal: The Medicinal, Culinary, Cosmetic and economic Properties, Cultivation and Folk-Lore of Herbs, Grasses, Fungi, Shrubs & Trees with Their Modern Scientific Uses. Dover Publications, Inc., New York 1971.
  • J. F. Hooper, J. A. Young, R. A. Evans: Economic evaluation of Scotch thistle suppression. In: Weed Science. Band 18, Nr. 5, 1970, S. 583–586 (Ŝablono:JSTOR).
  • Ladislav Mucina: Syntaxonomy of the Onopordum acanthium communities in temperate and continental Europe. In: Vegetatio. Band 81, Nr. 1–2, 1989, S. 107–115, DOI: 10.1007/BF00045516.
  • H. A. Roberts, R. J. Chancellor: Periodicity of seedling emergence and achene survival in some species of Carduus, Cirsium, and Onopordum. In: Journal of Applied Ecology. Band 16, Nr. 2, 1979, S. 641–647 (Ŝablono:JSTOR).
  • A. Vezina, M. M. Grandtner: Nouvelle station d’Onopordum acanthium L. au Québec. In: Le Naturaliste Canadien. Band 107, 1980, S. 45–47.

Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]