Damaĝa organismo: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo Iru al sekvanta ŝanĝo →

Enhavo forigita Enhavo aldonita

Enteksta

Kiel registrite je 09:51, 4 okt. 2018

La esprimo damaĝa organismo aŭ damaĝulo (aŭ kelkfoje plago) estas komuna esprimo por organismoj (bestoj, plantoj, fungoj, mikroorganismoj) kiuj kaŭzas rimarkindan ĝenon aŭ danĝeron al aŭ personoj aŭ aliaj (gravaj) organismoj aŭ la tuta naturo.

Damaĝo al personoj

La ĉefaj manieroj damaĝi estas formanĝado de cerealoj aŭ aliaj kulturplantoj aŭ utilbestoj, ronĝado de konstruaĵoj, kaj transdonado de infektoj aŭ al personoj mem aŭ al iliaj utilplantoj aŭ utilbestoj. Ili aŭ kaŭzas ĝenon kaj ekonomian perdon, aŭ rekte endanĝerigas la sanon kaj vivon.

Damaĝaj organismoj aperas plej ofte en ne protektitaj kultivareoj. Ili povas plej rapide evolui en monokulturoj, neprizorgitaj per kemiaĵoj. Ekstrema klimato (varmego, sekego) malfortigas la plantojn kaj povas malfermi la pordon por la damaĝaj organismoj.

Damaĝo al ceteraj organismoj kaj naturo

Foje iu specio povas esti pritaksita kiel damaĝulo el vidpunkto de alia organismo (utila organismo, aŭ eĉ cetera organismo). Plejparte temas pri invadaj specioj. La ĉefaj manieroj damaĝi estas transdonado de infektoj, rekta manĝado de la trafitaj organismoj, iliaj idoj aŭ ovoj, aŭ formanĝado de ilia manĝajo, foje eĉ detruo de iliaj konstruaĵoj.

Listo de specioj

oni kalkulas al la damaĝantoj inter alie

insektoj ("fiinsektaro"):
- afido
- akaro
- bostriko
- filoksero
- kverka pomposkarabo
- kverka procesia araneo?
- kverka vindanto
- abia aranea folivespo?
- pulo
- tripsoj (tizanopteroj)
- ordinara lignovermo
- blanka muŝo
- segilmuŝo de la specio Diprion pini
- noktuoedoj de la genroj Panolis flammea kaj Bupalus piniaria
- malgranda abifolia vespo
- pediko
- tineo
- noktopapilioj
- sponga araneo
- majskarabo
- terpoma skarabo
- termitoj
fungoj (pli precize nur damaĝantoj)
birdoj
- Ikteredoj
mamuloj
- kuniklo (en Aŭstralio)
- homo
- hejma muso
- rato

@@ Linio 1: / Linio 1: @@
-La esprimo '''damaĝa organismo''' aŭ '''damaĝuloj''' (aŭ kelkfoje '''plago''') estas komuna esprimo por [[organismo]]j aŭ [[specio (biologio)|bestospecio]]j, kiuj transdonas [[infekto|infektado]]n al [[homo]], [[besto]]j kiuj detruas [[biomaso]]n, ronĝas [[konstruaĵo]]jn, ĝenas al utilbestoj ktp. - tiel ke ili tre malutilas por la homo, ĉar ili kaŭzas ekonomian perdon. La aparteno al la nocio do dependas de la [[ekonomio|ekonomia]] (mal)utileco.
+La esprimo '''damaĝa organismo''' aŭ '''damaĝulo''' (aŭ kelkfoje '''plago''') estas komuna esprimo por [[organismo]]j ([[besto]]j, [[planto]]j, [[fungo]]j, [[mikroorganismo]]j) kiuj kaŭzas rimarkindan ĝenon aŭ danĝeron al aŭ [[Homaro|personoj]] aŭ aliaj (gravaj) organismoj aŭ la tuta naturo.
+=== Damaĝo al personoj ===
-La damaĝbestoj aperas plej ofte en ne protektitaj kultivareoj. La damaĝaj organismoj povas plej rapide evolui en [[monokulturo]]j, neprizorgitaj per [[kemiaĵo]]j.
+La ĉefaj manieroj damaĝi estas formanĝado de [[cerealo]]j aŭ aliaj [[kulturplanto]]j aŭ utilbestoj, ronĝado de [[konstruaĵo]]j, kaj transdonado de [[infekto]]j aŭ al personoj mem aŭ al iliaj utilplantoj aŭ utilbestoj. Ili aŭ kaŭzas ĝenon kaj [[ekonomio|ekonomian]] perdon, aŭ rekte endanĝerigas la sanon kaj vivon.
-La ekstrema [[klimato]] (varmego, sekego) malfortigas la [[planto]]jn kaj malfermas la pordon por la damaĝaj organismoj.
+Damaĝaj organismoj aperas plej ofte en ne protektitaj kultivareoj. Ili povas plej rapide evolui en [[monokulturo]]j, neprizorgitaj per [[kemiaĵo]]j. Ekstrema [[klimato]] (varmego, sekego) malfortigas la [[planto]]jn kaj povas malfermi la pordon por la damaĝaj organismoj.
+=== Damaĝo al ceteraj organismoj kaj naturo ===
+Foje iu specio povas esti pritaksita kiel damaĝulo el vidpunkto de alia organismo (utila organismo, aŭ eĉ cetera organismo). Plejparte temas pri [[invadaj specioj]]. La ĉefaj manieroj damaĝi estas transdonado de infektoj, rekta manĝado de la trafitaj organismoj, iliaj idoj aŭ ovoj, aŭ formanĝado de ilia manĝajo, foje eĉ detruo de iliaj konstruaĵoj.
+=== Listo de specioj ===
 oni kalkulas al la damaĝantoj inter alie
@@ Linio 47: / Linio 55: @@
 ** [[rato]]
-[[Kategorio:Damaĝaj bestoj| ]]
+[[Kategorio:Damaĝaj bestoj]]