Animala kognaro
La studo de la animala kognaro aŭ animala kognokapablo estas fako kiu okupiĝas pri la mensaj kapabloj de la nehomaj animaloj. Li studas la procezojn pere de kiuj animalo ricevas informon el sia medio tra siaj sensoj kaj ĝi procezas ĝin. Ĝi disvolviĝis el la kompar-psikologio, sed kun grandaj influoj de la etologio, la kondutekologio kaj la evolua psikologio. La alternativa nomo de kogn-etologio estas uzita foje kiel nova formulado de tio kio estas konata kiel animala inteligento.[1]
La esplorado en animala kognaro realiĝas ĉefe ĉe mamuloj, speciale primatoj, cetacoj kaj elefantoj, same kiel hundoj, katoj, lavursoj kaj roduloj. En la lastaj jardekoj, tamen, pliiĝis konsiderinde la studoj pri birdoj (papagoj, korvedoj kaj kolomboj). Estas amikemaj polemikoj pro la sana rivaleco inter primatologoj kaj ornitologoj rilate al la mensaj kapabloj de iliaj studobjektoj.[2][3] Oni esploras ankaŭ pri reptilioj (lacertoj, serpentoj), kaj fiŝoj, eĉ pri senvertebruloj (cefalopodoj, araneoj kaj insektoj).[1]
Historio[redakti | redakti fonton]
Jam en la antikveco, la pensuloj ne interkonsentis pri la mensaj kapabloj de la animaloj. Aristotelo, sen malakcepti la biologian naturon kiun la homo havas komune kun la animaloj, diris, ke nur la homo estas racia, kio montriĝas per ties parolkapablo, kio ebligas esprimi sin pri ĉio ajn.[4] Descartes asertis, ke la nura diferenco inter la maŝinoj kaj la animaloj estas la komplekseco de la mekanismoj.[5] Tio estas, la animaloj estis laŭ li, ĉar ili ne havas animon, tio kio nuntempe estus nomitaj robotoj. Ne ĉiuj filozofoj samopiniis. Voltero opiniis, ke la animaloj havas ideojn, memoron kaj inteligenton. Laŭ li, se la animaloj estus simplaj maŝinoj, tio estus kroma tialo por pensi, ke ankaŭ la homo estas tio.
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ 1,0 1,1 Shettleworth, Sara J (2010). 2a eld. Cognition, evolution, and behavior. Slipo en OpenLibrary: Oxford University Press. pp. 720. ISBN 978-0195319842.
- ↑ Birds are more like "feathered apes" than "bird brains"
- ↑ Por qué los cuervos son las aves más inteligentes del planeta
- ↑ Mosterín, Jesús (2006). Aristóteles : historia del pensamiento. Alianza Editorial. p. 279. ISBN 8420658367.
- ↑ Descartes y el dualismo cuerpo-mente Alonso, José Ramón.
Fonto[redakti | redakti fonton]
- (2017) Behaviour, Development and Evolution. Cambridge: Open Book Publishers. doi:10.11647/OBP.0097. ISBN 978-1-78374-248-6.
Arkivigite je 2022-03-02 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2022-03-02. Alirita 2023-03-30.
- (1991) Through a window. London: Penguin.
- Griffin, Donald R.. (2001) Animal minds : beyond cognition to consciousness. University of Chicago Press. ISBN 9780226308654.
- (1958) Theories of learning, 2‑a eldono, London: Methuen.
- (2009) Mindreading Animals: The Debate over What Animals Know about Other Minds. The MIT Press.
- Narby, Jeremy. (2005) Intelligence in nature : an inquiry into knowledge. New York: Jeremy P. Tarcher/Penguin. ISBN 1585424617.
- (1967) Cognitive psychology. New York: Appleton-Century-Crofts.
- (1886) Animal intelligence, 4‑a eldono, London: Kegan Paul, Trench.
- Shettleworth, Sara J.. (2010) Cognition, evolution, and behavior, 2‑a eldono, Oxford: Oxford University Press. ISBN 9780195319842.
- (1969) Contingencies of reinforcement: a theoretical analysis. New York: Appleton-Century-Crofts.
- de Waal, Frans. (2016) Are We Smart Enough to Know How Smart Animals Are?. W. W. Norton & Company. ISBN 978-0393246186.