De observatione ciborum

De observatione ciborum (primanĝaĵaj observoj) estas libro latinlingva el la komenco de la 6-a jarcento pri dieto (nutrado) kaj nutrado. Skribostilo ĝia estas priplorinde malbona - de ĝia verkinto Antimo de Bizanco, kiu estis legato de la Italoj en Franclando. La verko dediĉita estas al Teodoriko la 1-a (Aŭstrazio). Konserviĝis ne tute dek du manuskriptoj inter kiuj elstaras "Medicinale Laureshamense" el la 785 jaro el Bamberg.

Personaj aferoj de Antimo diafanas en la sekvaj vortoj:

"hic" aŭ "his partibus": eble tie, kie Antimo vivis, ĉe la kortego teodorika en Metz
- ĉap. 33: "avis, quae dicitur avetarda, bona est, sed puto hic non habere"
- ĉap. 39-47: "de piscium ratione, quae in his partibus sunt: tructa et perca ... lucius ... de isoce ... platinsis vero vel solea ... anguilae ... trucanti ... tecunis ... de pisce cracatiu ... naupridas"
"apud nos" aŭ "in provincia mea": eble tiam li poste vivis, ĉe la kortego de Teodoriko la Granda en Raveno; aŭ de urbo el kiu jam multe pli frue estis estinta forpelita, Konstantinopolo
- ĉap. 25: remedium "istud et ego in tempora mea probavi in provincia mea"
- ĉap. 34: "tamen sol[e]mus et de pisce bono ... admiscere ... aut certe de pectenis marinos, quia et ipsi optimi sunt et satis apud nos abundant"
- ĉap. 56: "cocurbitas ... aput nos et febricitantibus ... offerimus"

Alimaniere li apartigas diversajn kuirartajn/lingvajn diferencojn inter popoloj:

ĉap. 14: "De laredo ... delicias Francorum"; "De crudo vero laredo, quod solent, ut audio, domni Franci comedere"
ĉap. 25: " elleborum herbam, quae Latine dicitur sitri"
ĉap. 64: "quod nos Graeci dicimus alfita, latine vero polenta, Gothi vero barbarice fenea"
ĉap. 78: "oxygala vero Graece, quod Latine vocant melca"

Multajn vortojn la aŭtoro luprenis el aliaj lingvoj kaj latinigis ilin laŭ sia ŝato:

el la kelta lingvaro eble cracatiu (ĉap. 46), eble naupridas (47), eble platinsis (42; sed ĝin uzis jam Aŭsonio), tecunis (45), fortasse trucanti (44)
el la greka lingvo alfita (ĉap. 78), aloxinum (15), azimus (1), eble tructa (39)
el la ĝermana lingvaro bradonis (ĉap. 14), eble bridos (43), fenea (64), medus (15), eble sitri (25), sodinga (3)
el nekonata idiomo fartalia (ĉap. 20)

Fontoj cititis okfoje (ĉapitroj 17, 23, 25, 26, 36, 57, 78, 79) sed bedaŭrinde nenie nomoj de la verkintoj aŭ de la institucioj indikatas!

Literaturo[redakti | redakti fonton]

eldonoj kaj versioj

1870 : "Die Diätetik des Anthimus an Theuderich König der Franken" ĉe Valentin Rose, eld., Anecdota graeca et graecolatina. Mitteilungen aus Handschriften zur Geschichte der griechischen Wissenschaft, vol. 2 (Berlino: Ferdinand Duemmler's Verlagsbuchhandlung) pp. 41-102 el Google Books ĉe Internet Archive
1877 : Valentinus Rose, eld., Anthimi De observatione ciborum. Epistula ad Theudericum regem Francorum. Lepsiko: Teubner http://books.google.com/books?id=HRf3wrFq0X0C Textus ĉe Internet Archive
1924 : Shirley Howard Weber, eld., Anthimus: De observatio ciborum. Leiden: Brill recenzo
1928 : E. Liechtenhan, eld., Anthimi De observatione ciborum ad Theodoricum regem Francorum epistula. Berlino: Teubner; dua eldono kun germana traduko, 1963 teksto
1976 : Pierre Theil, komentisto, L'esprit éternel de la médecine: Anthologie des écrits médicaŭ anciens (imprimerie Carl Werner) vol. 2 pp. 53-62
1989 : Gundolf Keil, eld., Das Lorscher Arzneibuch (Stutgardiae: Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft. ISBN 3-8047-1078-6) vol. 1 ss. 72–75; vol. 2 pp. 143–149
1996 : Mark Grant, eld., Anthimus: De observatione ciborum; On the Observance of Foods. Totenais: Prospect Books. ISBN 0907325750
2003 : Paula Paolucci, eld., Anthimi epistulae de observatione ciborum ad Theodoricum regem Francorum Concordantiae. Hildesheim: Olms, 2003. ISBN 3-487-11833-5

ĝeneralaj sciindaĵoj

J. N. Adams, Bilingualism and the Latin language (Kembriĝo: Cambridge University Press, 2003) pp. 448-449, 463, 496 k.a.
Eva Baumkamp, "Prima sanitas ex cibis bene coctis et bene digestis constat: Die Gesundheit beruht zuerst auf gut gekochten und gut verdauten Speisen! Bemerkungen zur Nahrungsmittelkunde des Anthimus" in Timo Klär, Eike Faber, eld., Zwischen Hunger und Überfluss: Antike Diskurse über Ernährung (Stuttgart, 2020) pp. 303–325
Carl Deroŭ, "Anthime, un médecin gourmet du début des temps mérovingiens" ĉe Revue belge de Philologie et d'Histoire vol. 80 (2002) pp. 1107-1124
Carl Deroŭ, "La digestion dans la diététique d'Anthimus: langage, mythe et réalités" in Le latin médical: la constitution d'un langage scientifique. Réalités et langage de la médecine dans le monde romain eld. G. Sabbah (Fanum Sancti Stephani, 1991) teksto
Carl Deroŭ, "Quelques recettes culinaires extraites de la Diététique d'Anthime" ĉe Alain Dierkens, Liliane Plouvier, eld., Festins mérovingiens (Bruselo: Le Livre Timperman, 2008)
Carl Deroŭ, "Tradition et innovation dans la Diététique d' Anthime" in
Paula Paolucci, Anthimi epistulae de observatione ciborum ad Theodoricum regem Francorum Concordantiae. Hildesheim: Olms, 2003. ISBN 3-487-11833-5
Liliane Plouvier, "A la table des premiers mérovingiens" in Laurent Verslype, ed., Villes et campagnes en Neustrie sociétés, économies, territoires, christianisation; actes des XXVe Journées Internationales d'Archéologie Mérovingienne de l'AFAM (Montagnac, 2007) pp. 121-138
Liliane Plouvier, "L'alimentation carnée au Haut Moyen Âge d'après le De observatione ciborum d'Anthime et les Excerpta de Vinidarius" in Revue belge de Philologie et d'Histoire vol. 80 (2002) pp. 1357-1369
Guy Serbat, "Quelques traits d'oralité chez Anthime, De observatione ciborum" ĉe Les structures de l'oralité en latin: colloque du Centre Alfred Ernout, juin 1994 eld. Jacqueline Dangel, Claude Moussy (Parizo, 1996) pp. 85-91