Tuilaepa Aiono Sailele Malielegaoi
| Tuilaepa Aiono Sailele Malielegaoi | |||||
|---|---|---|---|---|---|
.jpg)
| |||||
| Persona informo | |||||
| Naskiĝo | 14-an de aprilo 1945 (79-jaraĝa) en Lepa, Samoa | ||||
| Religio | katolika eklezio vd | ||||
| Ŝtataneco | Samoo vd | ||||
| Alma mater | Universitato de Aŭklando vd | ||||
| Partio | Homrajtprotekta Partio vd | ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | ekonomikisto • archer • politikisto vd | ||||
| |||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Tuilaepa Aiono Sailele Malielegaoi (la 14-an de aprilo 1945) estis la 6-a ĉefministro kaj 5-a Ministro por eksteraj aferoj de Samoo de novembro 1998 ĝis majo 2021. Fakte, li estis la ĉefministro. kiu servis la plej longan tempon en la historio de la lando [1].
Li deĵoris en la Leĝdona Asembleo de Samoo ekde 1981 kaj de 1988 ĝis 1998 funkciis kiel Vicministroprezidento. En la pasinteco li ankaŭ funkciis kiel Financministro kaj Industrio [2].
Vivo[redakti | redakti fonton]
Tuilaepa estis naskita en vilaĝo sur la insulo Opolo kaj frekventis mezlernejon proksime de Kolegio de Sankta Jozefo.
En lia junaĝo, Malialgaoi estis la unua samoano se temas pri diplomiĝi kun magistro en komerco, kaj li faris tion ĉe la Universitato de Aŭklando [3]. Post liaj studoj kaj antaŭ esti elektita al parlamento, li laboris por PriceWaterhouseCoopers (PwC) kaj la Eŭropa Ekonomia Komunumo ĝis li venkis en la baloto al la samoa parlamento en 1980 [4].
Tuilaepa perdis parencojn en la Samoa sismo kaj cunamo en 2009 [5].
Politika kariero[redakti | redakti fonton]
Tuilaepa estis vicministroprezidento kaj Financministro. Por tempeto li estis kaj ĉefministro kaj ministro pri financo post kiam Tofilau Eti Alesana eksiĝis kiel ĉefministro. Tamen, post la venonta baloto en 2001 en kiu li estis elektita por alia oficperiodo, Tuilaepa prirezignis la pozicion de Financministro al Misa Telefoni Retzlaff kiu ankaŭ iĝis la nova vicministroprezidento.
La kialo donita por la rezigno de Tuilaepa de la Financministerio estis la grado da respondeco kaj laboro implikita en esti kaj ĉefministro kaj Financministro kaj fari la taskon konvene plentempa ministro estas postulata. Tuilaepa ricevis la trezorministerion dufoje ekde tiam.
Tuilaepa unue venkis en la baloto por reprezenti sian Lepa distrikton en 1980, post la morto de la antaŭa reprezentanto. Ekde tiam li tie estas multefoje reelektita tra lia longa kariero Li funkciis kiel Financministro en la Tofilau-registaro de 1991 ĝis 1996. En 1991 li estis nomumita vicĉefministro. En 1998 Tofilau retiriĝis el la parlamento (kaj do el la ĉefministro) pro sanproblemoj. Tuilaepa tiam iĝis la sesa Ĉefministro de Samoo. Li sukcese gvidis sian HRPP-partion al reelekto en la 2001, 2006, 2011 kaj 2016 parlamentaj balotoj. En 2012 Tuilaepa iĝis la plej longe servanta ĉefministro de Samoo, superante la permanentan oficon de sia antaŭulo, Tofilau Eti Alesana.
Ĝis sia balota malvenko en 2021, Tuilaepa ankaŭ estis la dua plej longe servanta ĉefministro en la mondo, nur post Hun Sen en Kamboĝo. Tuilaʻepa perdis lian parlamentan plimulton en la baloto de 2021 sed rifuzits cedi oficon, gvidanta al la Samoan konstitucia krizo de 2021. La krizo estis solvita de la Tribunalo de Samoo la 23-an de julio 2021, kiu verdiktis ke Fiamē Naomi Mataʻafa estis ĉefministro ekde 24 majo [6]. La 26-an de julio, Tuilaʻepa cedis malvenkon kaj supozis la rolon de opozicia gvidanto la sekvantan tagon [7].
Kritiko[redakti | redakti fonton]
Ŝanĝante la trafikdirekton[redakti | redakti fonton]
En 2009, la registaro de Tuilaepa pasigis kontestatan leĝaron kiu ŝanĝis la movadon de veturiloj sur la vojoj de la lando de dekstre al maldekstro. Manifestacio estis okazigita kontraŭ la propono kiu altiris pli ol 15 000 homojn, kio estis la plej granda protesta manifestacio en samoa historio. Krome, estis establita la "Popola Partio", politika partio kiu estis establita dum la protesto por anstataŭigi la registaron.
Epidemio de morbilo[redakti | redakti fonton]
Ekapero de Morbilo komenciĝis en septembro 2019. Ĝis la 26-a de decembro, estis 5,612 konfirmitaj kazoj de morbilo kaj 81 mortoj, el samoa loĝantaro de 200 874. Pli ol du procentoj de la populacio estis infektitaj.
La eksplodo estas atribuita al akra falo de morbilvakcinado kompare kun la antaŭa jaro. En 2013, 90% de beboj en Samoo ricevis la rubeola vakcinon dum unu aĝo. La 6-an de julio 2018, sur la orienta marbordo de Sabai, du 12-monataj infanoj mortis post vakciniĝo. La mortokaŭzo estis nedeca preparado de la vakcino fare de du flegistinoj kiuj miksis vakcindozon kun eksvalidiĝinta anestezilo anstataŭe de la taŭga diluo. Ambaŭ ĉi tiuj mortoj estis uzataj de kontraŭvakcinaj grupoj por instigi vakcinan timon pere de sociaj retejoj. La registaro haltigis sian vakcinadprogramon dum 10 monatoj, malgraŭ la konsilo de la Monda Organizaĵo pri Sano. La okazaĵo igis multajn samoajn loĝantojn perdi fidon al la sansistemo.
Tamen, ĝis la 29-a de decembro 2018, neniu publika enketo pri la rolo de la registara en la vakcina suspendo estis anoncita. Vicdirektoro pri Sano Gaolupa Matalabawa Saga deklaris, ke "la lasta afero, kiun ni volas, estas ke nia kazo eksplodu en la mondon." La politika opozicio en Samoo postulis la forigo de la Sanministro de lia posteno.
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ Malielegaoi, Tuilaepa Lupesoliai Sailele. (2017) Pālemia : Prime Minister Tulla'okina'epa Sa'okina'ilele of Samoa : a memoir. Victoria University Press. ISBN 978-1-77656-115-5.
- ↑ Prime Minister Tuilaepa Aiono Sailele Malielegaoi. Arkivita el la originalo je 3 November 2020. Alirita 28 October 2020.
- ↑ "The Hon. Tuilaepa Malielegaoi", University of Auckland School of Business. Arkivigite je 2012-02-20 per la retarkivo Wayback Machine
- ↑ (2000) “Samoa in Review: Issues and Events, 1 July 1998 to 30 June 1999”, The Contemporary Pacific 12 (1), p. 240. Alirita 3 December 2022..
- ↑ Ah Mu, Alan, "PM lost two relatives", Samoa Observer, 1 October 2009. Arkivigite je 2012-02-20 per la retarkivo Wayback Machine
- ↑ Lanuola Tusani Tupufia - Ah Tong (23 July 2021) F.A.S.T. declared new Government as appeal upheld. Samoa Observer. Alirita 23 July 2021.
- ↑ Tuilaepa concedes, welcomes F.A.S.T. government. Samoa Observer (26 July 2021). Alirita 27 July 2021.