Israel–Palestina konflikto

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Palestinaj rifuĝintoj, 1948.

La Israel–Palestina konflikto estas unu el la plej longdaŭraj konfliktoj en la mondo, kun la Israela okupacio de Cisjordanio kaj de la Gazaa Sektoro tiu lasta sekvita de milita dominado atinganta pli ol duonjarcento de konflikto.[1] Variaj klopodoj estis faritaj por solvi la konflikton kiel parto de la Israela–Palestina pacprocezo.[2][3][4][5]

Historio[redakti | redakti fonton]

Publikaj deklaracioj de postuloj al juda hejmlando en Palestina regiono, kiel en 1897 la Unua Cionisma Kongreso kaj en 1917 la Balfour-deklaro, kreis jam dekomence fruan tension en la regiono. Tiam, la regiono havis malgrandan minoritaton de juda loĝantaro, kvankam tio estis kreskinta pere de grava juda enmigrado. Post la plenumado de la Palestina Mandato, kiu inkludis devigon de la Britia registaro por la "establado en Palestino de nacia hejmo por la juda popolo" la tensio kreskiĝis al konflikto inter komunumoj inter judoj kaj araboj.[6][7] Klopodoj solvi la fruan konflikton kulminis en 1947 per la Plano de UN por la dispartigo de Palestino kaj en la Palestina enlanda milito de 1947-1949, kio markis la starton de pli ampleksa Arab–Israela konflikto. La nuntempa Israel-Palestina status quo sekvis al la Israela militokupacio de la Palestinaj teritorioj en 1967 pere de la Sestaga Milito.

Juda kvartalo en Ariel, en okupaciita Cisjordanio.

Spite longdaŭra pacprocezo, Israelanoj kaj Palestinanoj malsukcesis atingi finan packonsenton. Oni faris progresojn al Duŝtata solvo en 1993–1995 pere de la Interkonsentoj de Oslo, sed ankoraŭ la Palestinanoj restas sub Israela militokupacio en la Gazaa Sektoro kaj en 165 "insuloj" tra tuta Cisjordanio. Ŝlosilaj aferoj kiuj estas disputitaj estas sekureco, limoj, akvorajto, kontrolo de Jerusalemo, Israelaj koloniaj setlejoj,[8] movlibereco de Palestinanoj,[9] kaj revenrajto por Palestinanoj. La violento de la konflikto, en regiono riĉa en lokoj de historia, kultura kaj religia interesoj tutmonde, estis celo de nombraj internaciaj konferencoj kiuj temis pri historiaj rajtoj, sekureco kaj homaj rajtoj, kaj estis faktoroj kiuj malhelpis la disvolvigon de turismo kaj la ĝeneralan aliron al areoj kiuj estas tiom arde disputataj.[10] Oni faris multajn klopodojn en la direkto al duŝtata solvo, inkludante la kreadon de tute sendependa Palestina ŝtato paralela al la Ŝtato Israelo (ekde la establado de Israelo jam en 1948). En 2007, la majoritato kaj de Israelanoj kaj de Palestinanoj, laŭ nombrajn sondenketoj, preferis la duŝtatan solvon super ajna alia solvo kiel rimedo por solvi la konflikton.[11]

Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]

Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]

Unuiĝintaj Nacioj
Akademiaj, novaĵoj kaj similaj fontoj (eksklude tiujn de Israelo kaj Palestino)
Konfliktosolvaj grupoj
Grupoj por homaj rajtoj
Jud-Israela "pacmovado"
Aliaj lokoj

Referencoj[redakti | redakti fonton]

  1. ↑ A History of Conflict: Introduction. A History of Conflict. BBC News.
  2. ↑ Eran, Oded. "Arab-Israel Peacemaking." The Continuum Political Encyclopedia of the Middle East. Eld. Avraham Sela. New York: Continuum, 2002, p. 121.
  3. ↑ Chris Rice Arkivigite je 2017-10-12 per la retarkivo Wayback Machine, citita en Munayer Salim J, Loden Lisa, Through My Enemy's Eyes: Envisioning Reconciliation in Israel-Palestine, citaĵo: "The Palestinian-Israeli divide may be the most intractable conflict of our time."
  4. ↑ Virginia Page Fortna Arkivigite je 2017-08-03 per la retarkivo Wayback Machine, Peace Time: Cease-fire Agreements and the Durability of Peace, p. 67, "Britain's contradictory promises to Arabs and Jews during World War I sowed the seeds of what would become the international community's most intractable conflict later in the century."
  5. ↑ Avner Falk, Fratricide in the Holy Land: A Psychoanalytic View of the Arab–Israeli Conflict, Chapter 1, p. 8, "Most experts agree that the Arab–Israeli conflict is the most intractable conflict in our world, yet very few scholars have produced any psychological explanation—let alone a satisfactory one—of this conflict's intractability"
  6. ↑ The Roots of the Israeli-Palestinian Conflict: 1882–1914
  7. ↑ “Balfour Declaration | History & Impact | Britannica”, Encyclopædia Britannica.
  8. ↑ Canadian Policy on Key Issues in the Israeli-Palestinian Conflict. Government of Canada. Arkivita el la originalo je 18a de Februaro 2018. Alirita 13a de Marto 2010. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2018-02-18. Alirita 2022-01-02.
  9. ↑ Movement and Access Restrictions in the West Bank: Uncertainty and Inefficiency in the Palestinian Economy. World Bank (9a de Majo 2007). Arkivita el la originalo je 10a de Aprilo 2010. Alirita 29a de Marto 2010. “Currently, freedom of movement and access for Palestinians within the West Bank is the exception rather than the norm contrary to the commitments undertaken in a number of Agreements between GOI and the PA. In particular, both the Oslo Accords and the Road Map were based on the principle that normal Palestinian economic and social life would be unimpeded by restrictions”.
  10. ↑ Edward Wright, 'Tourism Curbed in Palestinians Areas,' Los Angeles Times, 28a de Majo 2000.
  11. ↑ "Just another forgotten peace summit", 11a de Decembro 2007.
Bibliotekoj
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Israel–Palestina_konflikto&oldid=8418661"