DELASEM
| DELASEM | ||
|---|---|---|
| organizaĵo | ||
| Komenco | 1939 vd | |
| Fino | 1947 vd | |
| Lando(j) | Italio vd | |
La DELASEM (itale Delegazione per l'Assistenza degli Emigranti Ebrei, signifante: Delegacio por la Asistado de Judaj Elmigrintoj) estis itala organizaĵo por subteni judajn elmigrantojn dum la Dua Mondmilito. Ĝi ekzistis de 1939 ĝis 1947 kaj nur povis labori subtere en la german-okupataj lokoj de Italio de 1943 ĝis 1945.
Historio[redakti | redakti fonton]
Fono[redakti | redakti fonton]
La relative liberala enmigra leĝo de Italio signifis ke ekde 1933, miloj da judaj rifuĝintoj fuĝis de la Nacisocialistoj al Italio kiel transita lando aŭ en ekzilon. La italaj kontraŭ-judaj rasaj leĝoj de 1938 akcelis la elmigradon de eksterlandaj judoj. Samtempe, italaj judoj kiuj akiris italan civitanecon ekde 1919 estis deklaritaj sennaciaj kaj devis forlasi Italion. Kiam Italio eniris la militon la 10-an de junio 1940, ĉefe viraj civitanoj de malamikaj ŝtatoj kaj judoj sen itala civitaneco estis internigitaj en italaj koncentrejoj pro militaj sekurecaj kialoj. Virinoj kaj infanoj ofte restis sen enspezo. Tio okazis ankaŭ en Itala Libio, en la itala Dodekaneso kaj poste en la itala okupata parto de Kroatio, Slovenio, Albanio kaj Francio.
Subteno por elmigrintoj (1939–1943)[redakti | redakti fonton]
La Asocio de Italaj Judaj Komunumoj fondis DELASEM en 1939 kun la gvidanto Lelio Vittorio Valobra kaj la oficiala celo subteni rifuĝintojn kaj internigitajn fremdulojn kaj faciligi elmigradon. La ĉefsidejo de la firmao estis en Ĝenovo, ĉar la plej multaj el la uzeblaj ŝipoj ekveturis de tie. La socio estis apogita fare de la katolika eklezio kaj internaciaj helporganizoj kiel ekzemple la Usonjuda Kundistribua Komitato, kaj konservis oficojn en grandurboj kun pli grandaj judaj komunumoj.
.jpg)
Antaŭ la milito, DELASEM helpis ĉirkaŭ 2 000 homojn forlasi la landon kaj subtenis 9 000 rifuĝintojn per manĝaĵo, vestaĵo, medikamentoj kaj financaj subvencioj. Pliaj 3 000 homoj povis elmigri ĝis la armistico la 8-an de septembro 1943. El la tuto de 5 000 elmigrintoj, 2 000 iris al Hispanio kaj Portugalio, 800 al Usono, 600 al Ŝanhajo, 500 al Tanĝero kaj 400 al Francio kaj Anglio.[1]
Pro la internigo de judoj komence de la milito, DELASEM perdis kelkajn spertajn dungitojn. Por organizi kontakton kun la malliberigitoj, estis starigita reto de korespondantoj elektitaj de la malliberigitoj. La financaj rimedoj de DELASEM estis neproporciaj al la postuloj, tiel ke nur malgrandaj subvencioj povus esti konceditaj. Krom materiala helpo, la serĉservo klopodis trovi parencojn, konservis senpagan tablon, sendis pakaĵojn kun enspecaj donacoj kaj helpis akiri vizojn kaj kunordigi la forirojn de elmigrintoj.[2]
Unu el la plej elstaraj atingoj de la organizaĵo estis la luo de la vilao Emma en Nonantola apud Modeno, kiu provizis rifuĝon por pli ol 70 infanoj, el kiuj ĉiuj krom unu knabo kiu tro malsanis travivis la militon.[3]
Subtera dum la Itala Sociala Respubliko (1943–1945)[redakti | redakti fonton]
Post la armistico la 8-an de septembro 1943, multe de Italio, inkluzive de areoj en Balkano, suda Francio kaj Grekio, estis okupita fare de Nazia Germanio kaj la satelita ŝtato de la Itala Sociala Respubliko aperis. Judoj kiuj fuĝis al Italio de Francio kaj Jugoslavio estis direktitaj fare de DELASEM direkte al suda Italio. La dungitoj de DELASEM devis kaŝiĝi kaj ne plu povis daŭrigi sian laboron. Valobra povis ricevi promeson de helpo de la ĉefepiskopo de Ĝenovo Pietro Boetto por subteni DELASEM kaj fuĝis al Svislando mem.
La subtera laboro daŭris en la respektivaj reprezentejoj. Ne plu temis pri prizorgado de eksterlandaj judoj antaŭ ol ili forlasis la landon, sed prefere pri la nura supervivo de ĉasitaj judoj.[4]
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ Susan Zuccotti: The Italians and the Holocaust: persecution, rescue and survival (La italoj kaj la holokaŭsto: persekuto, savo kaj postvivado), unua eldono 1987 Basic Books Novjorko, 2-a eldono 1996 University of Nebraska Press, ISBN 0-80329-911-7, paĝo 65 kaj sekvaj (angle)
- ↑ Klaus Voigt: Zuflucht auf Widerruf – Exil in Italien 1933-1945 (rifuĝo laŭ revoko - ekzilo en Italio 1933-1945), eldonejo Klett-Cotta Stutgarto 1989, paĝo 283 kaj sekvaj (germane)
- ↑ Susan Zuccotti: La italoj kaj la holokaŭsto: persekutado, savo kaj postvivado, vidu supre, paĝo 67 (angle)
- ↑ Silvano Longhi: Die Juden und der Widerstand gegen den Faschismus in Italien 1943–1945 (la judoj kaj la rezisto al faŝismo en Italio 1943–1945, eldonejo Lit Zuriko 2010, paĝo 98 (germane)
Fontoj[redakti | redakti fonton]
- La unua versio de la teksto precipe ekestis surbaze de la koncerna germanlingva vikipedia artikolo en la versio de la 5-a de oktobro 2023, kun aldonaj adaptoj.