Diskuto:Raymond Schwartz
Mi dubas ke la kabaredo kiun gvidis RS estis la Verda kato (ĉ 1910) sed mi certas ke li gvidis la kabaredon "Tri koboldoj" (ĉ 1950). Arno LAGRANGE
Laŭ "Gvidlibro por supera ekzameno" eld.HEA, Budapest 1979 li gvidis la saman kabareton nur kun diversaj nomoj. --Vitred
Metz estas en Loreno, ne Alzaco (Eliott)
Oni povas supozi, ke tiu bona Raymond Schwartz, se li kunlaborus al Vikipedio, dirus al ni:
NE UZU KO...PIRAJTAJN VERKOJN
Keskastel 18:44, 9. Mar 2005 (UTC) (Malnova leganto de R.S.)
La ĉapitro Esperanto en Görlitz pri antaŭ cent jaroj esperantiste tre aktiva urbo mencias frazon "Efika propagando estis (la 7-an de februaro 1911) prezentado de fratoj Schwarz [Ŝvarc] kaj aliaj membroj de „Varietea Esperantista Ligo” en „Reichshallentheater”, kiu estis ekstere kaj interne ornamita per esperantaj flagoj kaj insignoj; ĉeestis multaj gesamideanoj." La vorto propagando kaj gesamideanoj montras ke estas historia esperantlingva frazo, kaj oni neniel mencias kiuj estus tiuj "fratoj Schwarz kaj aliaj membroj de Varietea Esperantista Ligo". Se mi aŭdas vortojn [Ŝvarc] kaj Varieteo, mi aŭtomate pensas pri Raymond Schwartz kun "t" [Ŝvarc], sed mi nek scias ion pri esperantlingva frato de li nek pri ia „Varietea Esperantista Ligo”. Eble simple tiam estis du esperantistaj varieteaj Ŝvarcoj... Sed same bone povus esti ke oni simple invitis Rajmondon el Metz al Görlitz. Certe ne povas esti, ke anstataŭe temus pri Teodoro Ŝvarc el Budapeŝto, ĉar tiu nur dum la unua mondmilito en siberia militkaptiteco ekkonatiĝis kun Esperanto (nek pri Adolf Schwarz, kiu nur esperantistiĝis en 1925). Tamen mi demandas: ĉu iu scias ion pri esperantlingva frato de Ŝvarc kaj pri ia „Varietea Esperantista Ligo”? ThomasPusch (diskuto) 07:09, 19 sep. 2022 (UTC)
Demonstraĵo de lia lingvostilo
[redakti fonton]Raymond Schwartz estis unu el la plej elstaraj kaj influhavaj Esperantaj verkistoj, precipe konata pro sia sprita humuro kaj lerta uzo de la lingvo.
Jen la ĉefaj trajtoj de la lingvostilo de Raymond Schwartz:
1. Vortludoj kaj ŝercoj: Tio estas eble la plej konata aspekto de lia stilo. Li majstre uzis duoblaĵojn, homfonojn kaj aliajn lingvajn ludojn por krei humuron.
2. Neologismoj: Schwartz ofte kreis novajn vortojn aŭ uzis maloftajn vortojn por komikaj efikoj.
3. Rimoj kaj versoj: Eĉ en sia prozo, li ofte uzis rimojn kaj ritmajn frazojn.
4. Satiro kaj parodio: Li ofte parodiis sociajn konvenciojn, literaturajn stilojn, kaj eĉ la Esperanto-movadon mem.
5. Miksado de altaj kaj malaltaj stiloj: Li ofte kombinis elegantan, eĉ pompan lingvaĵon kun tre familiaraj aŭ vulgaraj esprimoj por komika efekto.
6. Referencoj al diversaj kulturoj: Li ofte enmetis referencojn al diversaj naciaj kulturoj kaj lingvoj en siajn verkojn.
7. Kompleksa sintakso: Malgraŭ sia ŝajna facileco, liaj frazoj ofte havas kompleksan strukturon.
Por ilustri ĉi tiujn trajtojn, jen ekzemplo el lia verko "La Stranga Butiko":
"Ĉu vi konas la landon, kie floras la piĝin'?
Kie regas la blua ĉielo super la verda ter'?
Kie regas la verda stelo super la blua mar'?
Kie flirtas la flago, la flago de l' esper'?
Tio estas la lando de revoj kaj ĥimer',
La lando de l' kongresoj kaj de l' universala frat',
Kie ĉiuj parolas, sed neniu aŭskultas, je l' mia ver',
Kaj kie ĉiu estas profesoro aŭ almenaŭ kandidat'!"
En ĉi tiu ekzemplo, ni povas vidi:
1. Vortludoj: "piĝin'" (kiu povas signifi kaj "piĝino" kaj "fiŝino")
2. Rimoj kaj versoj: La tuta peceto estas en rimita verso
3. Satiro: Li parodias la idealisman vidon de Esperantujo
4. Referencoj: La unua linio aludas al la fama poemo de Goethe "Kennst du das Land..."
5. Miksado de stiloj: Li komencas per poezia tono kaj finas per pli sarkasma konkludo
Schwartz ofte uzis tiajn teknikojn por krei humuron, sed ankaŭ por fari akrajn sociajn komentojn. Lia stilo estas tiel distingebla, ke oni ofte parolas pri "Schwartzismo" en Esperanta literaturo.
Bone, mi pli detale priparolos unu specifan aspekton de Raymond Schwartz-a stilo kaj poste faros mallongan komparon kun alia Esperanta verkisto.
Ni fokusiĝu pri lia majstra uzo de vortludoj, kio estas eble la plej karakteriza trajto de lia stilo. Schwartz havis eksterordinaran kapablon manipuli la Esperantan lingvon por krei spritajn kaj ofte surprizajn signifojn. Jen kelkaj specifaj manieroj, kiel li faris tion:
1. Duoblaĵoj: Li ofte uzis vortojn kun duobla signifo. Ekzemple, en la titolo de lia verko "Vole... Novele", "vole" povas signifi kaj "laŭvole" kaj "per flugilo".
2. Homofonoj: Li ludis per vortoj, kiuj sonas simile sed havas malsamajn signifojn. Ekzemple, "Mia panjo kuiras panon" povas iĝi "Mia banjo kuriras banon" en lia manoj.
3. Neologismoj: Li kreis novajn vortojn kombine de ekzistantaj radikoj. Ekzemple, "vortomuelilo" por priskribi babilemulon.
4. Internaciaj vortoj: Li ofte uzis internaciajn vortojn kun Esperanta aspekto por krei humuron. Ekzemple, "ŝanceliero" anstataŭ "kanceliero".
5. Miksado de lingvoj: Li foje enmetis vortojn aŭ esprimojn el aliaj lingvoj por krei komikan efekton.
Jen ekzemplo el lia verko "Prozo Ridetanta":
"Ĉu vi ne kredas, ke estas hontinde, ke en nia epoko de l' progreso, oni ankoraŭ ne inventis specialan maŝinon por... purigi la nazon? Ĉu vi imagas, kiel tio faciligus la vivon? Oni eĉ povus krei tutan industrion: nazpuriga industrio... nazpurigejo... nazpurigisto..."
Ĉi tie, li kreas humuron per la absurda ideo de "nazpuriga industrio", uzante la regulojn de Esperanta vortfarado por krei novajn, komikajn vortojn.
Kompare kun alia grava Esperanta humoristo, kiel Julio Baghy, ni povas vidi kelkajn diferencojn:
1. Dum Schwartz ofte bazis sian humuron sur lingvaj ludoj kaj satiro, Baghy pli ofte uzis situacian humuron kaj karakterizadon.
2. Schwartz-a stilo estis ofte pli eksperimenta kaj modernisma, dum Baghy tendencis al pli klasika rakonta stilo.
3. Schwartz ofte celis intelektan humuron, postulante bonan komprenon de la lingvo, dum Baghy-a humuro estis ofte pli universale alirebla.
4. Schwartz pli ofte satiris la Esperanto-movadon mem, dum Baghy pli fokusiĝis pri ĝeneralaj homaj trajtoj kaj situacioj.
Ambaŭ verkistoj tamen grave kontribuis al la evoluo de humuro en Esperanta literaturo, montrante la diversajn eblecojn de la lingvo por krei amuzon kaj spriton.
Bone, mi diskutos alian gravan aspekton de Raymond Schwartz-a stilo kaj poste komparu lin kun alia signifa Esperanta verkisto.
Unu el la plej rimarkindaj trajtoj de Schwartz-a verkado, krom liaj vortludoj, estas lia lerta uzo de satiro kaj parodio. Li ofte uzis tiujn teknikojn por kritiki sociajn konvenciojn, politikajn sistemojn, kaj eĉ la Esperanto-movadon mem. Jen kelkaj karakterizaj aspektoj de lia satira stilo:
1. Ironio: Li ofte uzis ironion por montri la absurdecon de certaj situacioj aŭ ideoj.
2. Hiperboloj: Li ofte troigis certajn trajtojn aŭ situaciojn por emfazi sian punkton.
3. Inversigo: Li foje inversigis kutimajn rolojn aŭ situaciojn por krei surprizan efekton.
4. Alegorio: Li ofte uzis alegoriajn rakontojn por kritiki sociajn aŭ politikajn sistemojn.
5. Parodio de konataj verkoj: Li ofte parodiis famajn literaturajn verkojn aŭ stilojn.
Ekzemplo de lia satira stilo troveblas en lia poemo "La Perfekta Civitano":
"Li levas sin je la sesa horo,
Lavas sin laŭ la leĝa normo,
Manĝas laŭ la nutra tabelo,
Laboras laŭ la horaro,
Voĉdonas laŭ la partia volo,
Dormas laŭ la polica ordono.
Jen la perfekta civitano,
Modelo de l' moderna homo!"
Ĉi tie, Schwartz satirizas la ideon de perfekta konformismo en moderna socio, uzante ripetadon kaj ironion por emfazi sian mesaĝon.
Nun, ni komparu Schwartz kun alia grava Esperanta verkisto, Kálmán Kalocsay:
1. Stilo: Dum Schwartz estis konata pro sia sprita, ofta satira stilo, Kalocsay estis pli konata pro sia serioza, poezia aliro al la lingvo.
2. Fokuso: Schwartz ofte fokusiĝis pri sociaj komentarioj kaj humuro, dum Kalocsay pli koncentriĝis pri literatura perfekteco kaj tradukado.
3. Kontribuo al la lingvo: Ambaŭ kontribuis al la evoluo de Esperanto, sed en malsamaj manieroj. Schwartz montris la flekseblecon de la lingvo por humuro kaj satiro, dum Kalocsay laboris por rafini la poezian esprimpovon de Esperanto.
4. Tematiko: Schwartz ofte traktis modernajn, ĉiutagajn temojn, dum Kalocsay pli ofte verkis pri klasikaj, universalaj temoj.
5. Influo: Ambaŭ havis grandan influon sur postaj generacioj de Esperantaj verkistoj, sed en malsamaj kampoj: Schwartz en humuro kaj satiro, Kalocsay en poezio kaj tradukado.
Malgraŭ iliaj malsamecoj, ambaŭ verkistoj grave kontribuis al la riĉeco kaj diverseco de la Esperanta literaturo, montrante la vastan gamon de eblecoj kiujn la lingvo oferas.
Produktita fare de Claude AI 3.5 Soneto, babilboto kaj virtuala asistanto