Endre Ady
| Endre Ady | |
|---|---|
.jpg)
| |
| Persona informo | |
| Naskonomo | diósadi Ady András Endre |
| Aliaj nomoj | Ida |
| Naskiĝo | 22-an de novembro 1877 en Ady Endre, Departemento Sălaj |
| Morto | 27-an de januaro 1919 (41-jara) en Budapeŝto |
| Mortokialo | Hispana gripo • sifiliso |
| Tombo | Malnova tombejo de Budapeŝto |
| Lingvoj | hungara |
| Ŝtataneco | Hungario |
| Alma mater | Q13389335 • Universitato Eötvös Loránd |
| Familio | |
| Frat(in)o | Lajos Ady |
| Edz(in)o | Berta Boncza |
| Parencoj | Mariska Ady |
| Okupo | |
| Okupo | poeto • ĵurnalisto • verkisto |
ADY Endre (rumana nomo: Ady Endre) (naskiĝis la 22-an de novembro 1877 en komunumo Érmindszent, hodiaŭ Adyfalva en la provinco Satu Mare en Rumanio, kaj mortis en Budapeŝto la 27-an de januaro 1919) estis unu el la plej grandaj hungaraj poetoj, kaj la pli aĝa frato de Lajos Ady.
Li studis juron kaj laboris kiel ĵurnalisto, kaj estis la unua poeto, kiu aplikis simbolismon en la hungaran poezion. Liaj poemoj traktas amon, la hungarismon dividitan inter oriento kaj okcidento, la rilaton de homo al sia dio, la kultadon de la narcisisma egoo, kaj la proksimecon de la fino kaj la malkapablo fari ion ajn pri tio neevitebla. Ady jam estis en sia vivo unu el la plej respektataj hungaraj poetoj, sed ankaŭ estis kalumniita kiel malmorala poeto. La emo al memdetruo alportis lin al diboĉa vivo, drinkemo kaj malsano. Li mortis juna, en 1919 en Budapeŝto, pro sifiliso.[1][2]
En Esperanto aperis[redakti | redakti fonton]
Ĉe Tibisko-bordo ; La animoj lazitaj ; Konservi vin... ; Batalo kun la Grandsinjoro ; Plori, plori, plori ; Antaŭ Princo Silent' ; Alflugis la pavo... ; Neĝmontoj kaj Riviero ; Kanto de hungara jakobeno; La stelo de steloj ; Post maja pluvego ; Rememoro pri nokto somera ; Admono al la gardantoj ; Kanto kronika en 1918 ; Morto de la naciismo ; Hungara problemo / Trad. Rados Péter András, Kálmán Kalocsay, Ferenc Szilágyi, Imre Baranyai, Vilmos Benczik. – En: Hungara Antologio ; p.153 - 164
Endre Ady 1877-1919 / [tr.: P. Rados; K. Kalocsay; M. Fejes; I. Baranyai]. – Budapest: Instituto por Kulturaj Interrilatoj ; Hungara Esperanto-Asocio, 1977. – 39 p. ISBN 963-571-025-7
La Morto de la Ĉielarko : elektitaj poemoj kaj artikoloj. – Budapest: Hungara Esperanto-Asocio, 1977. – 87 p. (Libroserio 2)
ISBN 9635710281
Citaĵo[redakti | redakti fonton]
"Mi volas plu havi vin – tial mi elektas por gardi vin la plibeligan malproksimon." (Citita de Ferenc Szilágyi en Tiel Okazis aŭ Mistero Minora, p. 34 de la eldono de Kopenhago 1958)
Framasono[redakti | redakti fonton]
Li ekmembriĝis al framasona asocio en 1912 kaj estis membro dum 7 jaroj. Li vizitis kunsidojn nur 4-foje en tiu periodo, unufoje pro la ekmembriĝo kaj dufoje pro la pago de la membrokotizo. Do li fakte neniam estis vera framasonisto.
Verkoj[redakti | redakti fonton]
- Junio 1889 Debrecen Versek - Poemoj
- 1903 Oradea Még egyszer (denove)
- Februaro 1906 Új versek - Novaj kantoj
- 1907 Vér és arany - sango kaj oro
- 1908 Az Illés szekerén - En la Ĉaro de Elija
- 1909 Szeretném, ha szeretnének - Ami, mi pledas
- 1910 Verso Minden-Titkok - (Kantoj de Sekretoj)
- 1912 A menekülő Élet - La pasema vivo Margita
- 1912 Margita élni akar - Margita volas vivi
- 1913 A Magunk szerelme - Amu nin mem
- 1914 Ki látott engem? - Kiu vidis min?
- 1918 A halottak élén - ĉe la kapo de la mortinto
- 1923 Az utolsó hajók - La lastaj ŝipoj
Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]
- Ady Endre levelei (korespondado de E. A., hungare)
- kelkaj poemoj en la hungara kaj en angla traduko Arkivigite je 2004-11-09 per la retarkivo Wayback Machine
- alia paĝo kun poemoj en la hungara kaj en angla traduko
- biografio kaj poemoj de li tradukitaj al la angla lingvo
- http://magyar-irodalom.elte.hu/sulinet/igyjo/setup/portrek/ady/dukaff.htm
- http://www.literatura.hu/irok/xxszazad/eulira/ady.htm
- http://www.mek.iif.hu/porta/szint/human/szepirod/magyar/ady/
- http://magyar-irodalom.elte.hu/sulinet/igyjo/setup/portrek/ady/aeelet2.htm
- http://www.dntcj.ro/muvelodes/98ja25.htm Arkivigite je 2005-04-05 per la retarkivo Wayback Machine
- La morto de la ĉielarko Arkivigite je 2004-05-29 per la retarkivo Wayback Machine
- Plori, plori, plori Arkivigite je 2016-03-05 per la retarkivo Wayback Machine
- ↑ Robert Reid. (2007). Romania and Moldova. Lonely Planet Publications. p.224. ISBN 978-1741044782
- ↑ Ahmet Ersoy, Maciej Górny, Vangelis Kechriotis. (2010). Modernism: Representations of National Culture, Discourses of Collective Identity in Central and Southeast Europe, Vol. 3/2. Central European University Press. p.274. ISBN 978-9637326646