Komisio por vero kaj repaciĝo (Sud-Afriko)
| Komisio por vero kaj repaciĝo | ||
|---|---|---|
| organizaĵo • commission of inquiry • verkomisio | ||
| Komenco | 1996 vd | |
| Fino | 21-a de marto 2003 vd | |
| Lando(j) | Sud-Afriko vd | |
| Fondinto(j) | Nelson Mandela vd | |
| Ĉefestro(j) | Desmond Tutu vd | |
| Retejo | Oficiala retejo | |
La Komisiono por vero kaj repaciĝo (angle Truth and Reconciliation Commission) estas ŝtata enketa komisiono establita de la sudafrika registaro post la fino de la rasapartisma reĝimo [1]. Ĉe la fundamento de la starigo de la komitato estis la deziro esplori, dokumenti kaj denunci la maljustojn de la antaŭa reĝimo kaj la terorismon de la opoziciaj organizaĵoj kiuj batalis kontraŭ ĝi, por kompensi kaj rehabiliti la viktimojn de la rasapartismo ambaŭflanke, helpi en trankvila kaj orda transigo de potenco de la manoj de la blankula malplimulto al la nigrula plimulto sen rankoro aŭ venĝo, kaj meti vojmontrilan averton kontraŭ la ripetiĝo fare de similaj reĝimoj [2][3].
Fono[redakti | redakti fonton]
Dum proksimume kvar jardekoj de la rasapartisma regado, diversaj organizoj estis organizitaj por batali por la senhavigitaj rajtoj de la nigra plimulto. La lukto estis komence limigita al politikaj kaj amaskomunikilaj mezuroj kaj predikis senperforton, sed ekde la 1960-aj jaroj, sub la influo de la Masakro de Sharpeville, ĝi iĝis pli batalema kaj vastigis siajn agadmetodojn por inkluzivi sabotadon kaj terorismon. La aŭtoritatoj, en respondo, malpermesis la rezistajn organizojn kaj vigle ĉasis iliajn gvidantojn kaj aktivulojn. La sekurecaj taĉmentoj en la lando estis mobilizitaj por la avantaĝo de la batalo kontraŭ la rezistaj organizoj, kaj la agoj de la aŭtoritatoj kaj policoj kiuj malobservis kaj tretis, en multaj kazoj, homajn rajtojn. Rezistaktivuloj estis arestitaj en longaj administraj arestoj sen testo, suspektatoj estis esplordemanditaj kun perforto kaj torturo, kaj kelkaj mortis dum la enketo. Kaŝi kaj malkovri indicon estis demando pri rutino en la manoj de la leĝo kaj sekurecaj taĉmentoj.
Eĉ inter la aktivuloj de la rezistaj movadoj, evidentaj malobservoj de homaj rajtoj estis faritaj en ilia lukto, uzante la rimedojn de murdo, minacoj, terorismo, kaj la ekzekuto de tiuj suspektitaj je kunlaboro. Malkonsentoj inter malsamaj organizoj kiuj batalis por libereco rezultigis severan perforton kaj abomenaĵojn inter la nigruloj mem.
Kun la abolicio de la rasapartisma reĝimo kaj la starigo de registaro gvidata de la nigra gvidanto Nelson Mandela, ekestis la bezono trakti ĉiujn eventojn el la rasapartisma epoko kaj formuli taŭgan sintenon al la krimintoj de la agoj ambaŭflanke.
Laboro de la komitato[redakti | redakti fonton]
La komisiono estis establita en 1995 en la spirito de la akordiga parolado de prezidanto Nelson Mandela, pro la "Leĝo por la Antaŭenigo de Nacia Unuiĝo kaj Repaciĝo", kaj ricevis jurajn povojn. Interalie, ĝi ricevis la aŭtoritaton doni amnestion al krimuloj, kondiĉe ke la sekvaj kondiĉoj estas plenumitaj: la amnestio-kandidato donis la plenan veron, kaj la krimoj estis faritaj en la kadro de politika ideologio. Neniu havis imunecon de stari "proceso" antaŭ la komitato: privataj civitanoj, figuroj de la antaŭa registaro, policistoj kaj eĉ la aktivuloj de la Afrika Nacia Kongreso de Mandela - la reganta partio en la tempo de la laboro de la komitato - el kiuj kelkaj estis implikitaj en terorisma agado kaj murdo dum ilia milito kun la rasapartisma reĝimo.
La komitato estis prezidita de ĉefepiskopo Desmond Tutu, gajninto de la Nobel-premio pri paco (1984). Desmond Tutu diris pri la graveco de la laboro de la komitato: "Sen pardono ne estas estonteco, sed sen konfeso ne povas esti pardono."
La laboro de la komisiono estis dividita inter tri subkomisionoj [4]:
- Komitato pri malobservo de Homaj rajtoj
- Kompensa kaj Rehabilita Komitato
- Komitato de Amnestio
La komisiono funkciigis permesante al la viktimoj rakonti siajn rakontojn kaj al la krimintoj konfesi sian kulpon, kun la ebleco de amnestio por tiuj kiuj faras plenan konfeson. Tiuj kiuj elektis ne aperi antaŭ la komisiono estis atenditaj renkonti krimajn akuzojn, se sufiĉe da indico estis kolektita kontraŭ ili. Sed kvankam multaj soldatoj, policanoj kaj civiluloj konfesis siajn krimojn, nur malgranda parto de la homrajtaj krimuloj, kiuj donis la ordonojn kaj komandis la policon, venis antaŭen. Pieter Willem Botha, la prezidanto de la lando dum la lasta jardeko de la apartisma reĝimo, estas unu el la konataj kazoj de personecoj kiuj ne aperis antaŭ la komitato, kaj estas pruvite ke estas malfacile kompili pruvojn kontraŭ ili. La komisiono aŭdis milojn da atestoj kaj diskutis 7112 petojn por amnestio, el kiuj 849 amnestio estis konceditaj. Proksimume 20,000 civitanoj estis trovitaj esti rajtaj al financa kompenso, kun totala kompenssumo de proksimume 40 milionoj da dolaroj [5].
La 29-an de oktobro 1998, la komitato prezentis siajn konkludojn, kiuj inkluzivis fortan kondamnon de ambaŭ flankoj pro farado de abomenaĵoj dum la rasapartisma epoko. Ĝia starigo, laboro kaj konkludoj estis grava paŝo en la trankvila transigo de potenco de la blanka malplimulto al la nigra plimulto, sen ambicioj de venĝo flanke de la nigruloj kaj fiera akcepto de la nova registaro flanke de la blankuloj [6].
En novembro 2001, la komisiono finis sian laboron, aŭdinte la atestojn de pli ol dudek mil viktimoj kaj krimintoj de rasapartismo, donis aŭ malakceptis milojn da amnestioj kaj publikigis kvin volumojn da atestoj [7][8][9][10].
Kritiko[redakti | redakti fonton]
Krom la laŭdoj de la laboro de la komitato ricevis ankaŭ kritikaj opinioj [11][12].
Homaj rajtoj grupoj kaj iamaj kontraŭuloj de rasapartismo kritikis la amnestiopolitikon de la komisiono. Laŭ ilia opinio, la justico devus esti severe puninta la krimintojn de rasapartismo, kaj ili sentis malkomforton akcepti la argumenton ke ili "agis nome de politika ideologio" kiel mildigan cirkonstancon por doni amnestion. Ili komparis ĝin kun la aserto de la naziaj militkrimuloj "Mi nur sekvis ordonojn", aserto kiu tiutempe ne estis akceptita.
La maniero en kiu la renkontiĝoj estis kondukitaj sub la gvidado de ĉefepiskopo Desmond Tutu estis riproĉinda en la okuloj de kelkaj membroj de la komisiono, kiuj kredis ke ili estas saturitaj per religia etoso kaj laŭ ilia opinio pli similis preĝejan meson aŭ konfesejon.
Severa kritiko estis esprimita ĉirkaŭ la daŭra prokrasto de la sudafrika registaro, pro buĝetaj malfacilaĵoj, en la efektivigo de la decidoj de la komisiono pri la pago de la dekoj de milionoj da dolaroj en kompenso aljuĝita al la proksimume 10,000 viktimoj de rasapartismo.
Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]
- Filmo In my country
Bibliografio[redakti | redakti fonton]
- Terry Bell, Dumisa Buhle Ntsebeza. 2003. "Unfinished Business: South Africa, Apartheid and Truth."
- Boraine, Alex. 2001. "A Country Unmasked: Inside South Africa's Truth and Reconciliation Commission."
- Cole, Catherine. 2010. "Performing South Africa's Truth Commission: Stages of Transition."
- Doxtader, Erik and Philippe-Joseph Salazar, Truth and Reconciliation in South Africa. The Fundamental Documents, Cape Town: New Africa Books/David Philip, 2008.
- Edelstein, Jillian. 2002. "Truth and Lies: Stories from the Truth and Reconciliation Commission in South Africa."
- Gobodo-Madikizela, Pumla. 2006. "A Human Being Died That Night: A South African Story of Forgiveness."
- Grunebaum, Heidi Peta. Memorializing the Past: Everyday Life in South Africa After the Truth and Reconciliation Commission. Piscataway, NJ: Transaction Publishers, 2011.
- Hayner, Priscilla. 2010. "Unspeakable Truths: Transitional Justice and the Challenge of Truth Commissions"
- Hendricks, Fred. 2003. "Fault-Lines in South African Democracy: Continuing Crisis of Inequality and Injustice."
- Kentridge, William. "Director's Note". In Ubu and the Truth Commission, by Jane Taylor, viii–xv. Cape Town: University of Cape Town Press, 2007.
- Kesselring, Rita. 2017. Bodies of Truth: Law, memory and emancipation in post-apartheid South Africa. Stanford University Press.
- Krog, Antjie. 2000. "Country of My Skull: Guilt, Sorrow, and the Limits of Forgiveness in the New South Africa."
- Martin, Arnaud. 2009. La mémoire et le pardon. Les commissions de la vérité et de la réconciliation en Amérique latine. Paris: L'Harmattan.
- Moon, Claire. 2008. "Narrating Political Reconciliation: South Africa's Truth and Reconciliation Commission."
- Ross, Fiona. 2002. "Bearing Witness: Women and the Truth and Reconciliation Commission in South Africa."
- Tutu, Desmond. 2000. "No Future Without Forgiveness."
- Villa-Vicencio, Charles and Wilhelm Verwoerd. 2005. "Looking Back, Reaching Forward: Reflections on the Truth and Reconciliation Commission of South Africa."
- Wilson, Richard A. 2001. The Politics of Truth and Reconciliation in South Africa: legitimizing the post-apartheid state. Cambridge University Press. (ISBN 978-0521001946)
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ What is Restorative Justice?. College of Arts & Sciences, Center for Restorative Justice. Alirita 3 February 2023.
- ↑ Promotion of National Unity and Reconciliation Act, 1995 [No. 34 of 1995 - G 16579]. Alirita 2021-07-26.
- ↑ Sarkin-Hughes, Jeremy. (2004) Carrots and Sticks: The TRC and the South African Amnesty Process. Intersentia nv. ISBN 978-90-5095-400-6.
- ↑ TRC/Committees. Alirita 2021-07-29.
- ↑ TRC/Amnesty Hearings and Decisions. Alirita 3 February 2023.
- ↑ Thompson, Ginger, "South African Commission Ends Its Work", The New York Times, 2003-03-22. (en-US)
- ↑ TRC Final Report - Version 6. Doj.gov.za. Alirita 2009-09-19.
- ↑ (2004) “The Effectiveness of South Africa's Truth and Reconciliation Commission: Perceptions of Xhosa, Afrikaner, and English South Africans”, Journal of Black Studies 34 (3), p. 301–322. doi:10.1177/0021934703258988.
- ↑ (Winter 1998) “Reporting the Horrors of Apartheid”, The Nieman Foundation for Journalism at Harvard University 52 (4). Arkivigite je 2015-05-27 per la retarkivo Wayback Machine
- ↑ Jann Turner: Official Website. Arkivita el la originalo je 26 July 2007.
- ↑ Survivors' Perceptions of the Truth and Reconciliation Commission and Suggestions for the Final Report. Centre for the Study of Violence and Reconciliation. Arkivita el la originalo je 25 September 2006. Alirita 26 December 2006. Arkivigite je 2007-11-09 per la retarkivo Wayback Machine
- ↑ Home | South, Pdf, Litigation, Apartheid, Khulum. Khulumani. Arkivita el la originalo je 21 May 2008. Alirita 2009-09-19. Arkivigite je 2014-03-03 per la retarkivo Wayback Machine