Komitas Vardapet

Komitas Vardapet
Persona informo
Naskonomo	Սողոմոն Գեւորգի Սողոմոնեան
Aliaj nomoj	Կոմիտաս
Naskiĝo	26-an de septembro 1869 en Kütahya, Otomana Imperio
Morto	22-an de oktobro 1935 en Parizo, Francio
Tombo	Q42794289
Lingvoj	armena • turka • franca
Ŝtataneco	Otomana Imperio • Rusia Imperio • Francio
Alma mater	Gevorkjan Teologia Seminario
Okupo
Okupo	komponisto • etnomuzikologo • muzikologo • kantisto • dirigento • ĥorestro • muzikinstruisto • vardapet • folkloristo • pastro
TTT
Retejo	https://komitasmuseum.am/

Soghomon Gevorki Soghomonjan — Komitas VARDAPET (Սողոմոն Գևորքի Սողոմոնյան - Կոմիտաս Վարդապետ en la armena), en la okcident-armena transliterumo estas Gomidas Vartabed, n. la 26-an de septembro aŭ 8-an de oktobro (ekzistas diskuto) 1869 en Kütahya, Otomana Imperio, mortis la 22-an de oktobro 1935 en Parizo, Francio. Li estis armena pastro, komponisto, ĉefkantisto, muziketnologo, muziko-pedagogo kaj muzikologo. Multaj rigardas lin kiel la fondinton de la moderna armena klasika muziko.

Komitas freneziĝis post la travivado de la Armena genocido en 1915 kaj estas vicigita inter la armenaj martiroj de tiu etna kaj kultura genocido.

Unuaj jaroj

Soghomon (Gevorki) Soghomonyan estis naskita en familio kies membroj estis profunde implikitaj en muziko kaj estis unulingvaj turklingvanoj. Li estis orfo jam kiam li estis 10-jara infano. Lia avino zorgis pri li ĝis 1881 kiam prelato de la loka armena diocezo iris al Eĉmiadzin por esti konsekrita episkopo. La Katolikoso Gevork la 4-a ordonis al li porti orfojn por esti edukitaj ĉe la Seminario de Eĉmiadzin. Soghomon estis elektita inter 20 kandidatoj kaj eniris la seminarion (kie li impresis la Katolikoson per sia muziktalento) kaj finis ĝin en 1893 kiam li iĝis monaĥo. Laŭ eklezia tradicio, pastroj ricevas novajn nomojn, kaj Soghomon estis renomita "Komitas" (kiel armena Katolikoso de la 7-a jc. kiu ankaŭ estis himnoverkisto). Du jarojn poste li iĝis pastro kaj akiris la titolon "Vardapet" (aŭ Vartabed), kio signifas pastro aŭ eklezia akademiano.

En Eŭropo

Li establis kaj kondukis la monaĥejan ĥoron ĝis 1896 kiam li iris al Berlino, por studi muzikon en la privata konservatorio de Profesoro Richard Schmidt. En 1899 li akiris la titolon doktoro je muzikologio kaj revenis al Eĉmiadzin, kie li transprenis la gvidadon de polifonia maskla ĥoro. Li vojaĝis amplekse ĉirkaŭ la lando, aŭskultante kaj registrante detalojn pri armenaj popolkantoj kaj dancoj en diversaj vilaĝoj. Per tiu maniero lia, li kolektis kaj publikigis proksimume 3000 kantojn, multaj el ili adaptitaj al ĥorkantado.

Lia plej grava laboro estas Badarak (Dia liturgio), daŭre utiligita hodiaŭ kiel unu el la du plej popularaj muzikaj fiksoj de la armena eklezia liturgio aŭ meso, kiujn li komencis kunmeti en 1892 kaj neniam tute finis pro la tuja alveno de la Unua Mondmilito kaj la Armena Genocido. Por la bazo de la laboro li prenis la kantojn kantitaj de la plej aĝaj pastroj kaj ĝisdatigis ilin kun tipaj armenaj muzikelementoj. Hodiaŭ la plej konata versio de Badarak estas lia ŝatata por tri-esprimita maskla koruso. Devas esti komprenite ke la Komitas Badarak ne estis origine kunmetaĵo en si mem, sed prefere aranĝo de la antaŭekzistantaj melodioj en uzo de armenaj pastroj por la kantado de la meso. La vortoj certe estas ne originalaj sed estas la teksto de la armena meso kiu estis uzita dum jarcentoj. Armena religia muziko estis tradicie monofonia, sed Makar Yekmalian, Komitas, kaj pluraj aliaj muzikistoj/komponistoj en la 19-a kaj 20-a jarcentoj ŝanĝis tion al fiksitaj polifonaj versioj de la antaŭekzistantaj melodioj. Kelkaj komponistoj (sed ne Komitas aŭ Yekmalian) kreis tute originalajn muzikajn fiksojn de la liturgio.

Vivo en Turkio kaj morto

De 1910 li vivis kaj laboris en Istanbulo. Tie li establis 300-membran koruson Gusan. La 24-an de aprilo 1915, estas tradicie la tago kiam la Armena genocido oficiale komenciĝis, li estis arestita kaj entrajnigita la venontan tagon kune kun 180 aliaj armenaj elstaruloj kaj sendita al la granda urbo Çankırı en pli norda Centra Anatolio, je distanco de proksimume 300 mejloj. Lia bona amiko, turka naciisma poeto Mehmet Emin Yurdakul, la aŭtorino Halide Edip, kaj la usona ambasadoro Henry Morgenthau intervenis antaŭ la registaro, kaj je specialaj ordonoj de Talat Pasha, Komitas estis ekspedita reen al la ĉefurbo kun ok aliaj armenoj deportitaj. Armenaj fontoj neas onidirojn pri frua skizofrenio aŭ venerea malsano kaj streso kiun li neniam plene reakiris de tiu sperto. En aŭtuno 1916 li estis internita en turka militista hospitalo kaj li moviĝis al Parizo en 1919, kie li mortis en psikiatria kliniko Villejuif en 1935. Venontan jaron liaj ostoj estis transdonitaj al Erevano kaj entombigitaj en la Panteono. En 1950-aj jaroj liaj manuskriptoj ankaŭ estis transdonitaj de Parizo ĝis Erevano.