Fiŝoj en antikva Egiptujo: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively

[kontrolita revizio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo Iru al sekvanta ŝanĝo →

Enhavo forigita Enhavo aldonita

VidaVikiteksto

Enteksta

Kiel registrite je 13:42, 20 okt. 2011

Fiŝoj kaj aliaj akvobestoj estis en antikva Egiptujo unu el la plej gravaj nutraĵoj. De prahistorio ili estis la plej grava provizantoj de proteino por granda parto de la egipta loĝantaro^[1]. Skribaj kaj arkeologiaj fontoj prezentas vastajn informojn pri diversaj fiŝoj kaj akvaj bestoj, kiel ankaŭ ties kaptado kaj uzado. Fiŝojn kaj akvobestojn oni prezentis en la egipta arto, uzis ilin kiel kuracilo, prilaboris konkojn al ornamaĵoj, juveloj aŭ iloj. Fiŝkaptado estis aparata entreprena branĉo, oni komercis pri akvobestoj, kaj ilia kaptado estis ŝatokupo de la egipta elito. La biblio mencias la gravecon de fiŝaĵo kiel nutraĵo en antikva Egiptujo.^[2]

Fiŝoj

. Kontraŭe al aliaj mediteraneaj kulturoj de la antikvo la egiptoj kaptis ĉefe dolĉakvaj fiŝoj en la delto de la Nilo. Laŭ la nun konataj fontoj la kaptado de salakvaj fiŝoj estis sensignifa.^[3] La kialoj estas neklaraj, eble la risko de kapti fiŝojn el la maro estis pli granda, kaj estis pli facile fiŝkapti en la Nilo aŭ oazaj lagoj. La ĉefa kaptoregiono estis la Nilo, ties delto kaj la lagoj en Fayum^[1].

En la moderno oni priskribis pli ol 65 nilfiŝoj. Ĉirkaŭ 30 inter ili estis konataj jam en antikva Egiptujo laŭ arkeologiaj fontoj, ĉefer per bildoj en tomboj. Por ĉirkaŭ duono de tiuj identigitaj fiŝoj konatas la ĉiutagajn nomojn. Diversaj specioj havas plurajn nomojn. Entute konatas nuntempe ĉirkaŭ 50 diversaj antikvegiptaj fiŝnomoj.^[4] Kelkaj bildoj el tiu epoko de la antikva imperio estas tiel elstaraj, ke la fiŝspecioj estas science sendube identigeblaj. Tio nur malofte eblas por pli postaj fazoj de la egipta historio. Unuopaj specioj estas tiam malfacile distingeblaj. Ofte tamen eblas identigi la genron aŭ almenaŭ la familion de la prezentitaj bestoj.^[5] La egiptoj verŝajne jam sciis pri la vivkutimoj de kelkaj fiŝspecioj, tiel ili prezentis ekzemple sur diversaj murbildoj surdorse naĝantajn Mochokidae^[6] kaj mugiledojn naĝantajn en aroj^{[A 1]}. El skribaĵoj kanatas ne nur nomojn de fiŝoj, sed ankaŭ nomoj de diversaj korpopartoj kaj organoj.^[7]

Gravaj fiŝoj estis:

Mugiledoj. Plej ofte estis ili, kiuj troviĝas sur murbildoj. Ankoraŭ nun ili estas inter la plej multe kaptitaj nilfiŝoj. Oni emis ilin ĉefe pro la malmola, bongusta fiŝaĵo kaj estis kaptitaj per tirretoj. Frajo estis salita, presita kaj sekigita kaj tiel prilaborita al altvalora produkto simila al kaviaro.^[8]
Perkoj estis la dua plej ofte prezentita fiŝordo, kaj inter ili ĉefe ciklideoj kaj la ĝis 60 cm longa nilciklideo. Tiun ĉi oni kaptis ĉefe en la delto kaj en la regiono de Fayum, pri kio atestas granda nombro de fiŝostoj. La egiptoj ŝajne sciis, ke nilciklideoj estas faŭkokovantoj, ĉar la nilciklideo estis simbolo de fekundeco kaj reenkarniĝo. Ankaŭ la kovzorgo de la ciklideo de Zille estis rimarkita de la egiptoj kaj prezentita bilde. La fiŝo formas kuglon el la frajo, kiun li metas en kaveton aŭ fiksas al ŝtono. Nuntempe perkoj estas la plej gravaj fiŝoj el la nilo kaj reprezentas 70 % de la tuta fiŝkaptado. Oni ne konas la antikvajn fiŝkaptadkvantojn, sed oni povas supozi, ke la nombro de fiŝoj kaptitaj estis granda kaj ke perkoj estis grava nutraĵfonto ankaŭ en antikva Egiptujo. Apartan rolon ludis la nila perko (en la antikva egipta lingvo: Aha), kiun oni kaptis ĉefe en la rapide fluanta kaj oksigenriĉa supera Nilo. Tiuj rabfiŝoj povis atingi longecon de du metroj kaj pezi 175 kilogramojn. En iuj regionoj de Egiptujo oni adoris ilin kulte kaj ili estis oferofiŝoj por la dioj. En post epoko ili estis ofte mumiigitaj kaj kiel ekzemple en Esna enĉerkitaj entombigitaj en grandaj fiŝnekropoloj.^[9]

Silouroj ekzistis en multaj diversaj specioj kaj havis altan ekonomian signifon. La akveca, malpli bongusta fiŝaĵo estis malpli ŝatata, tiel supozeblas ke silurojn manĝis ĉefe malriĉuloj.

Bibliografio

Joachim Boessneck: Die Tierwelt des Alten Ägypten. Untersucht anhand kulturgeschichtlicher und zoologischer Quellen. C.H. Beck, München 1988, ISBN 3-406-33365-6.
Angela von den Driesch: Fische im Alten Ägypten. Eine osteoarchäologische Untersuchung. Kanzler, München 1986 (Documenta naturae, Nr. 34).
Heinz Felber: Fischerei, Fischereigewerbe. II. Ägypten. In: Der Neue Pauly Band 4 (1998), Sp. 527.
Ingrid Gamer-Wallert: Fische und Fischkulte im Alten Ägypten. Harrassowitz, Wiesbaden 1970 (Ägyptologische Abhandlungen, Bd. 21), ISBN 3-447-00779-6.
Dietrich Sahrhage: Fischfang und Fischkult im Alten Ägypten. von Zabern, Mainz 1998 (Kulturgeschichte der Antiken Welt, Bd. 70), ISBN 3-8053-1757-3.

Notoj

↑ Kiel sur la sezona rieliefo de la tiel nomata mondoĉambro de la sunsanktejo de Niuserre, kiu nuntempe videblas en la egipta muzeo de Berlino, aŭ en la piramido Unas en Sakkara.

Referencoj

↑ ^1,0 ^1,1 Heinz Felber: Fischerei, Fischereigewerbe. II. Ägypten, en: Der Neue Pauly vol. 4 (1998), p. 527
↑ Nombroj: 11,5 "Ni memoras la fiŝojn, kiujn ni manĝis en Egiptujo senpage.
↑ Dietrich Sahrhage: Fischfang und Fischkult im alten Ägypten, von Zabern, Mainz 1998, S. 77
↑ Dietrich Sahrhage: Fischfang und Fischkult im alten Ägypten, von Zabern, Mainz 1998, p. 57
↑ Dietrich Sahrhage: Fischfang und Fischkult im alten Ägypten, von Zabern, Mainz 1998, p. 80
↑ Dietrich Sahrhage: Fischfang und Fischkult im alten Ägypten, von Zabern, Mainz 1998, p. 58
↑ Ingrid Gamer-Wallert: Fische und Fischkulte im Alten Ägypten, Harrassowitz, Wiesbaden 1970, p. 47-50
↑ Dietrich Sahrhage: Fischfang und Fischkult im alten Ägypten, von Zabern, Mainz 1998, S. 62-66
↑ Dietrich Sahrhage: Fischfang und Fischkult im alten Ägypten, von Zabern, Mainz 1998, S. 66-69

[7] Kiel sur la sezona rieliefo de la tiel nomata mondoĉambro de la sunsanktejo de Niuserre, kiu nuntempe videblas en la egipta muzeo de Berlino, aŭ en la piramido Unas en Sakkara.

[Heinz_Felber-1] 1,0 ^1,1 Heinz Felber: Fischerei, Fischereigewerbe. II. Ägypten, en: Der Neue Pauly vol. 4 (1998), p. 527

[2] Nombroj: 11,5 "Ni memoras la fiŝojn, kiujn ni manĝis en Egiptujo senpage.

[3] Dietrich Sahrhage: Fischfang und Fischkult im alten Ägypten, von Zabern, Mainz 1998, S. 77

[4] Dietrich Sahrhage: Fischfang und Fischkult im alten Ägypten, von Zabern, Mainz 1998, p. 57

[5] Dietrich Sahrhage: Fischfang und Fischkult im alten Ägypten, von Zabern, Mainz 1998, p. 80

[6] Dietrich Sahrhage: Fischfang und Fischkult im alten Ägypten, von Zabern, Mainz 1998, p. 58

[8] Ingrid Gamer-Wallert: Fische und Fischkulte im Alten Ägypten, Harrassowitz, Wiesbaden 1970, p. 47-50

[9] Dietrich Sahrhage: Fischfang und Fischkult im alten Ägypten, von Zabern, Mainz 1998, S. 62-66

[10] Dietrich Sahrhage: Fischfang und Fischkult im alten Ägypten, von Zabern, Mainz 1998, S. 66-69

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[A 1]

[7]

[8]

[9]

@@ Linio 14: / Linio 14: @@
 [[Dosiero:Maler der Grabkammer des Menna 003.jpg|eta|dekstra|Bildo de du [[tilapio]]j kaptitaj per lanco, tombo de Menna, murpentraĵo, ĉirkaŭ [[1422 a.K.|1422]]-[[1411 a.K.]]]]
+* [[Mugiledo]]j. Plej ofte estis ili, kiuj troviĝas sur murbildoj. Ankoraŭ nun ili estas inter la plej multe kaptitaj nilfiŝoj. Oni emis ilin ĉefe pro la malmola, bongusta fiŝaĵo kaj estis kaptitaj per tirretoj. Frajo estis salita, presita kaj sekigita kaj tiel prilaborita al altvalora produkto simila al [[Kaviaro|kaviaro]].<ref>Dietrich Sahrhage: ''Fischfang und Fischkult im alten Ägypten'', von Zabern, Mainz 1998, S. 62-66</ref>
-* [[Mugiledo]]j.
+* [[Perkoformaj|Perkoj]] estis la dua plej ofte prezentita fiŝordo, kaj inter ili ĉefe [[ciklideoj]] kaj la ĝis 60 cm longa [[nilciklideo]]. Tiun ĉi oni kaptis ĉefe en la delto kaj en la regiono de Fayum, pri kio atestas granda nombro de fiŝostoj. La egiptoj ŝajne sciis, ke nilciklideoj estas faŭkokovantoj, ĉar la nilciklideo estis simbolo de [[fekundeco]] kaj [[Rejno|reenkarniĝo]]. Ankaŭ la kovzorgo de la ciklideo de Zille estis rimarkita de la egiptoj kaj prezentita bilde. La fiŝo formas kuglon el la [[frajo]], kiun li metas en kaveton aŭ fiksas al ŝtono. Nuntempe perkoj estas la plej gravaj fiŝoj el la nilo kaj reprezentas 70 % de la tuta fiŝkaptado. Oni ne konas la antikvajn fiŝkaptadkvantojn, sed oni povas supozi, ke la nombro de fiŝoj kaptitaj estis granda kaj ke perkoj estis grava nutraĵfonto ankaŭ en antikva Egiptujo. Apartan rolon ludis la [[nila perko]] (en la [[antikva egipta lingvo]]: ''Aha''), kiun oni kaptis ĉefe en la rapide fluanta kaj oksigenriĉa supera Nilo. Tiuj rabfiŝoj povis atingi longecon de du metroj kaj pezi 175 kilogramojn. En iuj regionoj de Egiptujo oni adoris ilin kulte kaj ili estis oferofiŝoj por la dioj. En post epoko ili estis ofte [[Mumiigo|mumiigitaj]] kaj kiel ekzemple en [[Esna]] enĉerkitaj entombigitaj en grandaj [[nekropolo|fiŝnekropoloj]].<ref>Dietrich Sahrhage: ''Fischfang und Fischkult im alten Ägypten'', von Zabern, Mainz 1998, S. 66-69</ref>
+* [[Siluriformaj|Silouroj]] ekzistis en multaj diversaj specioj kaj havis altan ekonomian signifon. La akveca, malpli bongusta fiŝaĵo estis malpli ŝatata, tiel supozeblas ke silurojn manĝis ĉefe malriĉuloj.
 <!--
-Sie wurden am häufigsten auf Wandbildern dargestellt. Auch heute zählen sie noch zu den wichtigsten Fangfischen im Nil. Sie wurden vor allem wegen ihres festen und wohlschmeckenden Fleisches geschätzt und mit [[Zugnetz]]en befischt. Der [[Rogen]] wurde durch Salzen, Pressen und Trocknen zu einem [[kaviar]]ähnlichen, recht wertvollen Produkt verarbeitet.<ref>Dietrich Sahrhage: ''Fischfang und Fischkult im alten Ägypten'', von Zabern, Mainz 1998, S. 62-66</ref>
+Besonders weit verbreitet waren die Fliederbartwelse. Sie haben starke Rücken- und Brustflossenstachel, an denen Giftdrüsen sitzen. Diese konnten zu schwer heilenden Verletzungen führen, weshalb die Stachel von den Fischern sofort nach dem Fangen abgebrochen wurden. Selten vorkommend, aber ebenfalls bejagt wurde der [[Zitterwels]]. Ihm kam in der altägyptischen Medizin eine bedeutende Rolle zu.<ref>Dietrich Sahrhage: ''Fischfang und Fischkult im alten Ägypten'', von Zabern, Mainz 1998, S. 69f.</ref>
-* [[Barschartige|Barschfische]] wurden am zweithäufigsten dargestellt. Dabei sind vor allem [[Buntbarsch]]e und der eine Länge von bis zu 60 Zentimetern erreichende [[Nilbuntbarsch]] abgebildet. Letzterer wurde hauptsächlich im Delta und im Fayum bejagt, was Funde einer großen Menge von Gräten belegen. Dass Nilbuntbarsche [[Maulbrüter]] sind, war den Ägyptern offenbar bekannt, galt ihnen der Nilbuntbarsch doch als [[Symbol]] für Fruchtbarkeit und Wiedergeburt. Auch die Brutpflege von [[Zilles Buntbarsch]] wurde von den Ägyptern wahrgenommen und von ihnen bildlich festgehalten. Demnach formt der Fisch aus dem Laich eine Kugel, die er in einer Grube ablegt oder an einem Stein befestigt. Heute sind Barsche die wichtigsten Speisefische aus dem Nil und machen mehr als 70 % des Fanges aus. Die altägyptischen Zahlen sind naturgemäß nicht bekannt, doch ist davon auszugehen, dass die Fangzahlen sehr hoch und Barsche auch im Alten Ägypten wichtige Speisefische waren. Eine besondere Rolle spielte der [[Nilbarsch]] ([[Altägyptische Sprache|altägyptisch]] ''Aha''), der vor allem am schnell fließenden und sauerstoffreichen oberen Nil gefangen wurde. Die Raubfische konnten bis zu zwei Meter lang und 175 Kilogramm schwer werden. In manchen Gegenden Ägyptens wurden sie [[kult]]isch verehrt und waren Opferfische für die Götter. In der Spätzeit wurden sie häufig [[Mumifizierung|mumifiziert]] und beispielsweise in [[Esna]] in Särgen in großen Fisch[[nekropole]]n bestattet.<ref>Dietrich Sahrhage: ''Fischfang und Fischkult im alten Ägypten'', von Zabern, Mainz 1998, S. 66-69</ref>
-* [[Welsartige|Welse]] kamen in vielen verschiedenen Arten vor und waren von hoher wirtschaftlicher Bedeutung. Das wässrige, weniger gut schmeckende Fleisch war jedoch weniger beliebt, weshalb anzunehmen ist, dass Welse eher von ärmeren Bevölkerungsschichten gegessen wurden. Besonders weit verbreitet waren die Fliederbartwelse. Sie haben starke Rücken- und Brustflossenstachel, an denen Giftdrüsen sitzen. Diese konnten zu schwer heilenden Verletzungen führen, weshalb die Stachel von den Fischern sofort nach dem Fangen abgebrochen wurden. Selten vorkommend, aber ebenfalls bejagt wurde der [[Zitterwels]]. Ihm kam in der altägyptischen Medizin eine bedeutende Rolle zu.<ref>Dietrich Sahrhage: ''Fischfang und Fischkult im alten Ägypten'', von Zabern, Mainz 1998, S. 69f.</ref>
 * [[Nilhecht]]e wurden vor allem in stehenden und langsam fließenden Gewässern gefangen. Die Art ''[[Mormyrus kannume]]'' wurde ''Oxyrhynchos'' genannt und an mehreren Orten göttlich verehrt. Das Fleisch der Nilhechte ist einerseits von weniger guter Qualität, andererseits sehr fetthaltig.<ref>Dietrich Sahrhage: ''Fischfang und Fischkult im alten Ägypten'', von Zabern, Mainz 1998, S. 71</ref>
 [[Datei:Maler der Grabkammer des Menna 009.jpg|miniatur|links|Darstellung von Nilbuntbarschen in der Grabkammer des Menna, Wandbild um 1422-1411 v. Chr.]]