Wołów: Malsamoj inter versioj
[nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Kozyra (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Kozyra (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 4: | Linio 4: | ||
| genitivo = Wołowa |
| genitivo = Wołowa |
||
| blazono = POL Wołów COA.svg |
| blazono = POL Wołów COA.svg |
||
| flago = |
| flago = POL Wołów flag.svg |
||
| mapo = |
| mapo = |
||
| provinco = [[Malsupra Silezio]] |
| provinco = [[Malsupra Silezio]] |
||
Linio 35: | Linio 35: | ||
}} |
}} |
||
'''Wołów''' estas urbo en [[Malsupra Silezio]] en [[Pollando]]. Ĝi apartenas al [[komunumo Wołów]] en [[distrikto Wołowski]]. |
'''Wołów''' estas urbo en [[Malsupra Silezio]] en [[Pollando]]. Ĝi apartenas al [[komunumo Wołów]] en [[distrikto Wołowski]]. |
||
{{Urbo pl |
|||
⚫ | '''Wołów''' (legu: Voŭuf) ([[latino|latine]] ''Wolavia'', [[Germanio|germane]] ''Wohlau'', [[Ĉeĥio|cheĥe]] ''Volov'') – [[urbo]] en sud-okcidenta Pollando, en [[Malsupra Silezio]], w [[Distrikto wołowski]], leżące na [[Wał Trzebnicki|Wale Trzebnickim]] na [[Dolny Śląsk|Dolnym Śląsku]]. Miasto jest siedzibą [[gmina Wołów|gminy miejsko-wiejskiej Wołów]]. |
||
|kod mapy = PL-DS |
|||
|pola nomo = Wołów |
|||
|genetivo = Wołowa |
|||
|dosiero = Wołów ratusz.JPG |
|||
|opis zdjęcia = Urbodomo |
|||
|blazono = POL Wołów COA.svg |
|||
|flago = POL Wołów flag.svg |
|||
|devizo = |
|||
|vojevodio = [[Malsupra Silezio]] |
|||
|distrikto = [[Distrikto wołowski]] |
|||
|komunumo = [[komunumo Wołów]] |
|||
|aglomeraĵo = |
|||
|establita = |
|||
|urborajtoj = 1285 |
|||
|estro = Urbestro |
|||
|estraro = Dariusz Chmura |
|||
|surfaco = 18,54 |
|||
|situo = |
|||
|alteco = |
|||
|populacio = 12 597 {{zmiana|wzrost}}<ref name=ludnosc_marzec2011>[http://www.stat.gov.pl/gus/5840_13169_PLK_HTML.htm Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 III 2011].</ref>. |
|||
|jaro = 2011 |
|||
|denseco = 662 |
|||
|strefa numeracyjna = (+48) 71 |
|||
|kod pocztowy = 56-100 |
|||
|autokodo = DWL |
|||
|stopniN = 51 |minutN = 20 |sekundN = 29 |
|||
|stopniE = 16 |minutE = 37 |sekundE = 42 |
|||
|opis miejsca = |
|||
|TERYT = 5020222034 |
|||
|SIMC = |
|||
|slogan = |
|||
|adres urzędu miasta = Rynek-Ratusz<br />56-100 Wołów |
|||
|commons = Category:Wołów |
|||
|wikinews = |
|||
|wikicytaty = |
|||
|wikisłownik = Wołów |
|||
|www = http://www.wolow.pl |
|||
|bip = |
|||
}} |
|||
⚫ | '''Wołów''' ([[ |
||
W krajobrazie dominują pola uprawne, łąki i lasy. Na płn.-zach. od miasta rozciąga się [[Park Krajobrazowy Dolina Jezierzycy|Park Krajobrazowy Doliny Jezierzycy]] (7953 ha), do której wpływa rzeczka [[Juszka]] oddzielająca Wołów od [[Krzywy Wołów|Krzywego Wołowa]]. W obrębie PK Doliny Jezierzycy znajduje się ścisły [[rezerwat przyrody Uroczysko Wrzosy]] (576 ha). |
W krajobrazie dominują pola uprawne, łąki i lasy. Na płn.-zach. od miasta rozciąga się [[Park Krajobrazowy Dolina Jezierzycy|Park Krajobrazowy Doliny Jezierzycy]] (7953 ha), do której wpływa rzeczka [[Juszka]] oddzielająca Wołów od [[Krzywy Wołów|Krzywego Wołowa]]. W obrębie PK Doliny Jezierzycy znajduje się ścisły [[rezerwat przyrody Uroczysko Wrzosy]] (576 ha). |
Kiel registrite je 16:51, 27 apr. 2013
Wołów | |||||
Flago | Blazono | ||||
urbo | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Genitivo de la nomo | Wołowa | ||||
Provinco | Malsupra Silezio | ||||
Distrikto | Distrikto Wołowski | ||||
Komunumo | Komunumo Wołów | ||||
Speco de komunumo | Urbo-kampa | ||||
Urborajtoj | 1285 | ||||
Loĝdenso | 774,2 loĝ./km² | ||||
Poŝtkodo | 56-100 | ||||
Telefona antaŭkodo | 71 | ||||
Aŭtokodo | DWL | ||||
TERYT | 5020222034 | ||||
Estro | Witold Krochmal | ||||
Titolo de estro | Urbestro | ||||
Adreso de estraro | Rynek-Ratusz | ||||
Poŝtkodo de estraro | 56-100 | ||||
Telefono de estraro | 71 389-24-29 | ||||
Fakso de estraro | 71 389-30-70 | ||||
Poŝto de estraro | sekretariat@wolow.pl | ||||
Ĝemelaj urboj | Canteleu (Francio) Buchholz in der Nordheide (Germanio) | ||||
Komunuma retejo | http://www.wolow.pl | ||||
Wołów estas urbo en Malsupra Silezio en Pollando. Ĝi apartenas al komunumo Wołów en distrikto Wołowski.
Wołów (legu: Voŭuf) (latine Wolavia, germane Wohlau, cheĥe Volov) – urbo en sud-okcidenta Pollando, en Malsupra Silezio, w Distrikto wołowski, leżące na Wale Trzebnickim na Dolnym Śląsku. Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Wołów.
W krajobrazie dominują pola uprawne, łąki i lasy. Na płn.-zach. od miasta rozciąga się Park Krajobrazowy Doliny Jezierzycy (7953 ha), do której wpływa rzeczka Juszka oddzielająca Wołów od Krzywego Wołowa. W obrębie PK Doliny Jezierzycy znajduje się ścisły rezerwat przyrody Uroczysko Wrzosy (576 ha).
Według danych z 31 marca 2011 r. miasto miało 12 597 mieszkańców.
Toponimio
La nomo devenas de worto "Wół" / Eksvirbovo - kiuj estis bredataj en la apudaj vastaj paŝtejoj – „miejsce z wołami” / Loko ligita kun eksvirbovoj .[2]
W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Wolow.[3][4] W 1475 roku w Statuta synodalia episcoporum Wratislaviensis miejscowość wymieniona jest jako Wolauia.[5]
W historii miasto nosiło również nazwę łacińską Wolavia, w 1645 roku Wolaw, zgermanizowaną nazwę Wohlau. Jeszcze w 1750 roku nazwa "Wolow" wymieniona jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska[6].
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880-1906 notuje nazwę miasta pod polską nazwą Wołów oraz niemiecką Wohlau. Słownik podaje również starze wersje wynotowane z łacińskich dokumentów jak Wolaw oraz Wolau.[7]
Situo
Położone na wysokości 108 m n.p.m. na południowo-zachodnich stokach Wzgórz Trzebnickich (zw. potocznie Kocimi Górami (z niemieckiego: Katzengebirge), stanowiącymi środkową część Wału Trzebnickiego, łagodnie opadającymi na południe i zachód w pradolinę Odry, a na północy w pradolinę Baryczy.
Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 18,54 km²[8].
Od 1945 miasto należy do województwa z siedzibą we Wrocławiu (z wyjątkiem krótkiego okresu przejściowego w 1945, kiedy siedziba znajdowała się w Trzebnicy, a potem w Lignicy (obecnie Legnica), które wielokrotnie zmieniało granice i nazwę na skutek reform podziału administracyjnego kraju (1946, 1950, 1957, 1975, 1998).
Antikvaĵoj
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[9]:
- ośrodek historyczny miasta
- zespół klasztorny karmelitów, z l. 1712-24:
- kościół obecnie par. pw. św. Karola Boromeusza, barokowy z lat 1712-1724
- klasztor - budynek poklasztorny, obecnie plebania
- kościół ewangelicki, obecnie rzym.kat. pomocniczy pw. św. Wawrzyńca, gotycki z XIV-XV w., l. 1701-11, wystrój wnętrza barokowy, renesansowe i barokowe epitafia mieszczan wołowskich, do 1973 r. ewangelicko-augsburski, od 1998 r. parafia rzymskokatolicka. We wnętrzu unikatowe barokowe organy Adama Horatio Caspariniego z 1716 r. Od 2001 r. miejsce Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej
- figura Matki Boskiej - kolumna maryjna w otoczeniu Aniołów, pl. Zamkowy, z 1733 r., przed zamkiem
- cmentarz katolicki, nieczynny, z poł. XVII w., ul. Piłsudskiego, d. Fornalskiej
- kaplica pw. Świętego Krzyża, z 1676 r., XIX/XX w.
- zamek piastowski z pierwszej poł. XIV w., wielokrotnie przebudowywany w: 1578 r., XIX w., obecny kształt nadano mu w latach 1923-28 - XX w. Na pierwszym piętrze gotycki kamienny portal
- mury miejskie, z XIV-XV w., fragmenty średniowiecznych murów obronnych wraz z pomnikiem "wołowskich byków"
- ratusz, z drugiej poł. XV w., wielokrotnie przebudowywany w: XVII/XVIII w., l. 1820-40, odbudowany po zniszczeniach w 1945 r. Na południowej ścianie kamienne średniowieczne znaki cechowe
- pałac, pl. Piłsudskiego 23, z drugiej poł. XVIII w., k. XIX w.
- dom, obecnie sąd, Rynek 26, z k. XVII w., pocz. XX w.
Wołów - Garncarze
- cmentarz, zamknięty, z 1919 r.
- budynek bramny z fragmentami ogrodzenia, z 1919 r.
inne zabytki:
- budynek wagi. obok ratusz, zrekonstruowany
- więzienie wybudowane w latach 1891-93 w tzw. systemie pensylwańskim na planie krzyża na miejscu starszego i małego więzienia pomocniczego. Od końca 1944 r. Niemcy przetrzymywali i mordowali w nim jeńców z powstania warszawskiego, od stycznia 1945 r. do początku 1949 r. w rękach radzieckiego NKWD, które więziło tu i także mordowało głównie byłych żołnierzy armii Własowa. W drugiej połowie 1949 r. przejęte przez władze PRL, które w latach 50. oraz 80. XX w. przetrzymywały w nim więźniów politycznych. Najprawdopodobniej to więzienie (ZK Wołów) wspomina Marek Hłasko w opowiadaniu "Sowa, córka piekarza" z 1968 r.
- zespół opactwa oo. cystersów z budynkami poklasztornymi w Lubiąż, znajduje się na terenie gminy Wołów.
Historio
Epoko antaŭ piastoj
Ziemia wołowska dzieliła historię rejonu Dolnego Śląska, który w VII w. został zasiedlony przez lechickie plemiona słowiańskie (m.in. Trzebowian). Potem znalazł się w obrębie państwa Wielkich Moraw (IX-X w.), a ok. 990 został włączony do państwa Mieszka I.
En Pollando de piastoj
Wołów to jedno z najstarszych miast śląskich, wspomniane w 1157, kiedy Władysław II Wygnaniec nakazał budowę zamku drewnianego (na palach) na bagnistych terenach nad rzeką Juszką; obok zamku rozwinęła się osada.[7] Miasto otrzymało prawa miejskie ok. 1285, prawdopodobnie było lokowane przez jednego z Piastów głogowskich – Przemka ścinawskiego (najstarsza zachowana pieczęć z herbem miasta pochodzi z 1473), potem nastąpił napływ osadników niemieckich, przedmieścia – gdzie obecnie jest zlokalizowane więzienie – długo zamieszkane były głównie przez ludność polską. Polskie nazwiska występowały tam jeszcze w końcu XIX w. (Kasowskiy), a nazwa tych przedmieść Polska Wieś (Polnischdorf) przetrwała aż do lat 30. XX w. Pod koniec XIII w. miasto i okolice zostały zniszczone przez jedno z najsilniejszych na obecnych ziemiach polskich trzęsień ziemi. Na miejscu drewnianego zamku w połowie XIV w. książę oleśnicki Konrad I wzniósł murowany zamek z cegły.
En la Ĉeĥa Reĝlando
W 1392 Wołów przyłączono do luksemburskiego Królestwa Czech. Miejsce sądów książęcych (hofgericht). W XIV i XV w. uformowały się władze miejskie (rada i burmistrz). Miasto było lokalnym ośrodkiem władzy z własną mennicą do 1492, kiedy stało się własnością króla czeskiego Władysława II Jagiellończyka (1456-1516).
En la Ŝtato de Habsburgoj
W 1526 wraz z Czechami Wołów wchodzi w skład państwa austriackich Habsburgów. W XVI w. wołowski zamek jest rozbudowany. Miasto nawiedzały zarazy, z których najstraszniejszą była epidemia dżumy z 1585. Przy życiu pozostało tylko 375 mieszkańców miasta i przedmieść. W XVI-XVII w. Wołów to znany ośrodek sukiennictwa i handlu, większość mieszkańców staje się ewangelikami. Wojna trzydziestoletnia zrujnowała miasto i region (ludność miasta zmalała o połowę). Od 1523 miasto było własnością Piastów legnicko-brzeskich, od 1653 do 1675 stolicą samodzielnego księstwa. Od 1675 po śmierci ostatniego śląskiego Piasta, księcia brzesko-legnicko-wołowskiego Jerzego IV Wilhelma, księstwo wołowskie znalazło się pod bezpośrednim zwierzchnictwem Habsburgów. 12 maja 1689 ogromny pożar zniszczył większość zabudowań, w tym ratusz, kościół i szkołę. W latach 1705-1711 cesarz Józef I Habsburg, zwolennik merkantylizmu, uwolnił chłopów od pańszczyzny w księstwie legnicko-brzesko-wołowskim, mimo sprzeciwu miejscowej arystokracji. Skutkiem było zwiększenie produkcji rolnej i zamożności miasta. Jednak wkrótce Józef I spowodował zapaść ekonomiczną, zmuszając ewangelickich chłopów do emigracji do Transylwanii i wyludniając w ten sposób okolice Wołowa. Józef I nie mógł jednak zmusić ewangelickich mieszczan wołowskich do zmiany wyznania na katolickie, ponieważ wolność wyznania gwarantował im pokój westfalski. Okres kontrreformacji zaznaczył się w Wołowie budową klasztoru i kościoła karmelitów (obecnie św. Karola Boromeusza).
En Prusio kaj Germanio
W 1742 Wołów został przyłączony do Królestwa Prus w wyniku I wojny śląskiej. Od tego czasu stał się miastem garnizonowym wojsk pruskich. Kolejny pożar w 1781 spowodował upadek miasta oraz jego stopniową odbudowę, przy czym ze względów bezpieczeństwa wznoszono budynki z cegły, kryte dachówką. Rozebrano również częściowo mury miejskie. Od 1816 siedziba powiatu. Otwarcie linii kolejowej Wrocław – Berlin i Szczecin 1 sierpnia 1874 r. oraz rozbudowa dróg i infrastruktury miejskiej spowodowało ożywienie ekonomiczne. W wyborach do Reichstagu 5 marca 1933 NSDAP otrzymała wyjątkowo wysokie poparcie wynoszące 60,7%[10]. W czasie II wojny światowej w mieście istniała baza zaopatrzeniowa formacji SS.
En Pollando
Zdobyte przez Armię Czerwoną 26 stycznia 1945 i przyłączone do Polski. Zabudowa zniszczona w 70%. Po II wojnie światowej zasiedlone w większości przez emigrantów wysiedlonych z dawnych obszarów wschodnich II Rzeczypospolitej (głównie z dawnego województwa wileńskiego i tarnopolskiego), repatriantów (np. z Francji, Związku Radzieckiego) oraz przez ludność łemkowską wysiedloną z Bieszczadów i innych obszarów obecnej Polski południowo-wschodniej (do 1948 osiedlono w d. powiecie wołowskim 2800 osób po zakończeniu Akcji "Wisła"). Praktycznie nie było tutaj polskich autochtonów ani też nie ostała się ludność niemiecka (w większości ewakuowana przed zdobyciem miasta przez Armię Czerwoną). Wołów stał się także miejscem osiedlenia zakonu (w założeniu kaplicy św. Józefa przy ul. Poznańskiej) benedyktynek ormiańskich ze Lwowa. Jednakże z powodu braku rodzimych powołań i faktycznego zaniku społeczności ormiańskiej w granicach powojennej Polski zdecydowały się one, w 1961, na konwersję na obrządek łaciński. Po wojnie znaczna rozbudowa i modernizacja miasta jako lokalnego ośrodka usługowo-przemysłowego. O dobrej sytuacji współczesnego Wołowa świadczy stale rosnąca liczba mieszkańców (w 1939 miasto wraz z Krzywym Wołowem liczyło tylko 7971 mieszkańców). Ponadto w więzieniu ZK Wołów przebywa jednorazowo ok. 1400 penitencjariuszy. 19 sierpnia 1962 miał miejsce w Wołowie napad na bank największy w historii Polski pod względem wysokości łupu (12 531 000 zł). W 2005 otworzono Ośrodek Sportu i Rekreacji (na miejscu przedwojennego basenu) z ośmiotorowym 50-metrowym otwartym basenem, na którym odbyły się w lipcu 2006 pierwsze w Wołowie ogólnopolskie zawody pływackie (Mistrzostwa Polski Juniorów 16-letnich).
Religiaj komunumoj
Większość mieszkańców Wołowa stanowią katolicy – siedzibę mają tu dwie parafie rzymskie, św. Wawrzyńca i św. Karola Boromeusza, oraz parafia greckokatolicka. Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi także zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów, protestancka wspólnota o charakterze ewangelicznym. W pobliskim Starym Wołowie siedzibę ma także parafia prawosławna oraz Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy[11].
Mastrumado
Znaczna część ludności znajduje zatrudnienie w dolnobrzeskich zakładach chemicznych PCC Rokita, w ZK Wołów oraz mniejszych przedsiębiorstwach produkcyjno-usługowych.
Transporto
Wołów jest położony przy drodze wojewódzkiej nr 340 ze Ścinawy do Oleśnicy (przez Oborniki Śl. i Trzebnicę). W Wołowie w roku 1897 testowano linię tramwajową na późniejszy pożytek Wrocławia. Linię jednak rozebrano na początku XX wieku.
Fervojoj
W roku 1874 uruchomiono połączenia kolejowe miasta z Wrocławiem, wraz z wybudowaniem stacji kolejowej Wołów. Po II wojnie światowej Armia Czerwona rozebrała zachodni tor poprzednio dwutorowej trasy kolejowej Wrocław – Głogów i, wraz z mostami, wywiozła do ZSRR. W rezultacie, po odbudowie i reperacji toru wschodniego, wraz z mostami na Odrze w Brzegu Dolnym i Ścinawie, uruchomiono połączenie zwane "trasą szczecińską" lub "magistralą nadodrzańską", łączące Szczecin z Przemyślem przez Zieloną Górę, Wrocław, Katowice i Kraków. Była to trasa pasażerska (najdłuższa w Polsce linia osobowa) oraz towarowa, szczególnie ważna dla masowego transportu węgla kamiennego z Górnego Śląska do portów w Szczecinie i Świnoujściu. W latach 60. odbudowano tor zachodni wraz z mostami na Odrze, a w latach 70. trasę zelektryfikowano. Większość ruchu pasażerskiego była obsługiwana przez wrocławski Dworzec Świebodzki, który zamknięto w 1992. Intensywna eksploatacja linii oraz niewystarczające nakłady na jej utrzymanie spowodowały w latach 90. zamknięcie dla ruchu pasażerskiego toru wschodniego, wraz z mostem na Odrze, na odcinku pomiędzy Księginicami a Wołowem, ze względu na zły stan techniczny.
Wcześniej, w 1960 roku, zamknięto lokalną linię kolejową Wołów – Lubiąż, która została uruchomiona 15 grudnia 1916 i następnie w 1923 przedłużona do Malczyc. Po II wojnie światowej, na skutek zniszczenia mostu na Odrze w Lubiążu, udostępniono tylko odcinek Wołów – Lubiąż o dł. 16 km, z pośrednimi stacjami w Mojęcicach, Krzydlinie Małej i Ratajach. Linię rozebrano w 1970 roku.
Administracio
Wołów estas ano de la Unio de Polaj Urbetoj[12].
Partner-urboj
Wołów | |
Detaloj | Detaloj |
urbo | |
---|---|
Bazaj informoj | |
Loĝantaro | 12 275 (31-a de marto 2021) |
Horzono | UTC+01:00 |
Politiko | |
Ekonomio | |
Personoj ligitaj kun Wołów
- Franz Karl Achard – odkrywca metody produkcji cukru z buraków, zmarł w Wołowie w 1821.
- Ludwika Anhalcka (Louise von Anhalt-Dessau) – księżna legnicko-brzesko-wołowska, jedna z najbardziej wpływowych kobiet swojej epoki, regentka księstwa w latach 1672-1680, często rezydowała w Wołowie.
- Emil Adolf von Behring – laureat Nagrody Nobla (medycyna) w 1901, w 1880 pracował jako lekarz wojskowy w Wołowie.
- Johann Heermann – poeta i pastor ewangelicki, twórca hymnów, w 1597 uczył się w szkole łacińskiej w Wołowie.
- Mirosław Hermaszewski – pola kosmonaŭto. En Wołów li pasis infanecon kaj junecon, tie li finis elementan lernejon kaj liceon.
- Josef Lenzel – ksiądz rzymskokatolicki, wikary w wołowskiej parafii w latach 1915-1916, przeciwnik nazizmu, który za obronę polskich robotników przymusowych został zamęczony w KL Dachau.
- Oskar Müller – działacz lewicowy prześladowany przez nazistów. Za pomoc niesioną więźniom obozu koncentracyjnego nazwany "aniołem z Dachau". W latach 1945-1947 minister Pracy i Polityki Społecznej w Hesji (RFN), do 1953 poseł do Bundestagu, urodzony w Wołowie w 1896, tu ukończył gimnazjum.
- Daniel Czepko von Reigersfeld – mistikulo kaj poeto en baroko, li mortis en Wołów en la jaro 1660.
- Jan II Szalony (1435 - 1504) – princo de Żagań kaj Głogów, la lasta de la lokaj Piastoj el la branĉo de sileziaj piastoj el la 13-a jc. La lastaj jaroj de la vivo (1497 - 1504) li pasis ĉe siaj bopatroj en iliaj posedaĵij en Wołów, mortis la 22-an de septembro 1504. Entombigita en la loka paroka preĝejo.
- Marek Lechki – pola reĝisoro, scenarzysta, producent film-produktanto, muzikisto kaj komponisto. Reĝisoro de jenaj filmoj: "Moje Miasto" /Mia urbo kaj "Erratum" / Eratumo. En Wołów li pasis infanecon kaj junecon. Tie li finis liceon.
Eksteraj ligiloj
Ŝablono:Miasta województwa dolnośląskiego Ŝablono:Gmina Wołów Ŝablono:Powiat wołowski Ŝablono:Powiat wołowski (dawny)
-
Kastelo
- ↑ Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – "Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750"
- ↑ LEGENDY ZIEMI WOŁOWSKIEJ "O ZAŁOŻENIU WOŁOWA"
- ↑ Ŝablono:Cytuj stronę
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Breslau 1889.
- ↑ Franz Xaver Seppelt,"Die Breslauer Diözesansynode vom Jahre 1446", Franz Goerlich, Breslau 1912, str. 76-77 - tekst łaciński statutów w wersji zdygitalizowanej.
- ↑ "Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750".
- ↑ 7,0 7,1 Wołów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego Tom XIII, str.905
- ↑ Ŝablono:Cytuj książkę
- ↑ Ŝablono:Cytuj stronę
- ↑ Statistik des Deutschen Reichs. Band 434: Die Wahlen zum Reichstag am 31. Juli und 6. November 1932 und am 5. März 1933 (Sechste bis achte Wahlperiode). Berlin, 1935. http://www.geschichte-on-demand.de/wohlau.html
- ↑ Strażnica 15.10.1996 s. 25-29
- ↑ Ŝablono:Cytuj stronę
- ↑ 13,0 13,1 Ŝablono:Cytuj stronę