Tejeda

Tejeda
municipo en Hispanio
Flago	Blazono
Administrado
Poŝtkodo	35...
En TTT	Oficiala retejo [+]
Demografio
Loĝantaro	1 844 (2023) [+]
Loĝdenso	18 loĝ./km²
Geografio
Geografia situo	28° 0′ N, 15° 37′ U (mapo)27.9974436-15.6139433Koordinatoj: 28° 0′ N, 15° 37′ U (mapo) [+]
Alto	1 050 m [+]
Areo	103,3 km² (10 330 ha) [+]
Horzono	UTC+01:00 [+]
	Tejeda (Kanariaj insuloj) Tejeda
	Situo de Tejeda
Alia projekto
	Vikimedia Komunejo Tejeda [+]
	v • d • r

Tejeda [teĤEda] estas urbo kaj municipo apartenanta al la provinco Las Palmas, en la regiono Kanarioj.^[1]^[2] Ĝi etendiĝas sur la centra parto de la insulo Gran Canaria.

Ĝi estas unu el nur sep municipoj en la insulo (la aliaj estas Firgas, Santa Brígida, Valsequillo de Gran Canaria, Teror, Valleseco kaj Vega de San Mateo), kaj dek unu en la insularo, kiuj ne havas aliron al la maro.

Geografio[redakti | redakti fonton]

Tejeda estas en la centra parto de la insulo Gran Canaria, je 43,7 km de la provinca kaj insula ĉefurbo, kio helpis ĝian disvolvigon. Ĝi enhavas areon de 103,3 km², kiel la 4a plej granda teritorio de la insulo.^[3]^[4]

La municipa teritorio limas kun tiuj de La Aldea de San Nicolás, Artenara, Valleseco, Vega de San Mateo, San Bartolomé de Tirajana kaj Mogán.^[4] La municipa teritorio enhavas la nomitan Kalderon de Tejeda, formacio de vulkana deveno trairata de krutaj torentejoj en kiu elstaras du rokmontetoj kaj geologiaj simboloj de la insulo: nome Roque Nublo kaj Roque Bentayga.

La municipa ĉefurbo, nome la urba kerno, estas je 1 050 m.s.m., kiel dua plej alta municipa ĉefurbo en la insulo,^[3], kaj la plej alta loko de la municipo estas 1947,08 m.s.m. proksime de Monto Pico de las Nieves. La plej malalta loko estas 117 m.s.m. en la fluejo de la torento Juncos.^[4]

Tejeda posedas la tuton de sia teritorio protektita ene de la Kanaria Reto de Protektitaj Naturaj Areoj, nome integre la naturan monumenton Roque Nublo, kunhavante kun najbaraj municipoj la samnoman naturan parkon, la naturan rezervejon Inagua, kaj la kulturan pejzaĝon Risco Caído kaj sanktaj montoj de Gran Canaria, Monda Heredaĵo de Unesko.^[5] Granda parto el tio estas inkludita en la Reto Natura 2000 kiel Zono de speciala konservado (ZSK). Krome Inagua estas Birdoprotekta Areo.^[4]^[6]

Historio[redakti | redakti fonton]

En la areo estis setlado de guanĉoj. Ili praktikis brutobredadon kaj agrikulturon, kiel atestas restaĵoj de tiu epoko, ĉefe ĉe Roque Bentayga, kie okazis batalo inter la indiĝenoj kaj la kastiliaj invadantoj.

La municipo havis alirejon al la maro ĝis 1815, kiam la suda parto administracie disiĝis disde Tejeda, kaj iĝis sendependa municipo Mogán.

La malabundo de akvo por irigacio malhelpis la ekonomian kreskon kaj la disvolvigon de agrikultura aktiveco kaj demografian kreskon. La geologia formo de la valo ebligas la tujan foriron de la akvo kolektita vintre okcidenten, al municipo La Aldea de San Nicolás, sed ankaŭ tie ĝi ne helpas profiton de la akvo por kultivado.

La 30an de novembro 1946 Tejeda suferis katastrofan ŝtormon, kiu rezultis en ses mortoj kaj grandaj damaĝoj.

Demografio[redakti | redakti fonton]

La municipo havis 1 865 loĝantojn je 2021, estante la 3a malplej loĝata municipo de la provinco Las Palmas kaj la 2a de la insulo Gran Canaria.^[7]

Historie la loĝantaro regule kreskiĝis laŭlonge de la unua duono de la 20-a jarcento ĝis 4 477 loĝantoj en 1960, sed poste malaltiĝis ĝis nunaj malpli ol 2 000 loĝantoj.

Teritoria organizado[redakti | redakti fonton]

Tejeda dividiĝas en la jenaj entoj kaj loĝlokoj kun korespondaj kernoj:^[7]

El Carrizal
Casas del Lomo
El Chorrillo
Las Crucitas
Cuevas Caídas
La Culata
La Degollada
El Espinillo
El Juncal
Lomo de los Santos
El Majuelo
El Rincón
El Roque
La Solana
Tejeda (capital municipal)
Timagada
El Toscón
Juan Gómez
Ayacata
Casas de la Huerta
La Cumbre
La Higuerilla
Las Moradas
Peña Rajada

Ekonomio kaj vidindaĵoj[redakti | redakti fonton]

Tejeda bazis sian ekonomion en agrikulturo (tradicie por migdaloj).^[4] Estas ankaŭ brutobredado de kaproj kaj ŝafoj; gravas produktado de fromaĝo. Sed lastatempe servoj kaj turismo iĝis ĉefa ekonomia rimedo.^[4]

Turismo[redakti | redakti fonton]

La turisma disvolviĝo okazis el la dua duono de la 20-a jarcento. Eblas montara piedirado, kultura turismo, kaj aliaj okupitecoj.^[4]

Estas multaj vidindaĵoj en la municipo.^[8]

Preĝejo.
Pinaro Llanos de la Pez (pomarbejo kaj distrejo).
Ŝtata Hotelo Parador Cruz de Tejeda.
Rokmontoj Roque Nublo kaj Roque Bentayga.
Interpretejoj de Bentayga kaj de Risco Caído kaj Montañas Sagradas de Gran Canaria.
Aliaj naturaj lokoj.
Muzeo de Abraham Cárdenes.
Centro de Kuracplantoj.