Félix de Avelar Brotero
| Félix de Avelar Brotero (1744-1828) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Bildo de la portugala botanikisto Félix de Avelar Brotero.
| |||||
| Persona informo | |||||
| Naskiĝo | 25-a de novembro 1744 en Santo Antão do Tojal, "Loures", Portugalio | ||||
| Morto | 4-a de aŭgusto 1828 en Santa Maria de Belém, Lisbono, Portugalio | ||||
| Lingvoj | portugala vd | ||||
| Ŝtataneco | Reĝlando Portugalio vd | ||||
| Alma mater | Universitato de Koimbro | ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | botanikisto vd | ||||
| Laborkampo | plantoscienco vd | ||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Félix da Silva Avelar Brotero (1744-1828) estis portugala katolika prelato, 6-a episkopo de la diocezo São Luís (1739-1747) kaj 1-a Episkopo por la diocezo de Mariana (1748-1762), en Brazilo. Doktoro pri teologio de la Universitato de Koimbro, en 1726, li estis nomumita rektoro en 1728 de Dom Johano la 5-a. Li estis majstro de la novicoj ĉe la Reĝa Monaĥejo de Alcobaça ĝis plena enoficigo al la diocezo de Maranjono, en Brazilo. La skribaĵoj de Alexandre Rodrigues Ferreira servis kiel bazo por la raportoj de Joaquim Nabuco pri la disputo inter Brazilo kaj Angla Gvajanio (1903).
Biografio[redakti | redakti fonton]
Félix de Avelar Brotero estis filo de D-ro José da Silva Pereira e Avelar, kuracisto de la Universitato de Koimbro, kaj lia edzino, D. Maria René da Encarnação Frazão.
En la aĝo de du jaroj, li perdis sian patron, estante metita sub la prizorgon de sia avino, D. Bernarda da Silva Avelar, ĉar lia patrino ekhavis mensajn problemojn. Poste, la patrinflanka avo, José Rodrigues Correia Frazão, provizejestro de la reĝaj palacoj de Mafra, helpis al Félix de Avelar, kiu estis nur sepjara, en siaj unuaj studoj, kiuj estis frekventitaj en la kolegio de religiulaj Arrábidos en la menciita vilaĝo.
_-_Veloso_Salgado_(Reitoria_da_Universidade_do_Porto,_destru%C3%ADdo_em_1974).png)
Kiam siaj geavoj mortis, al li mankis tiel valora protekto en la mezo de sia homscienca kurso, kaj vidante sin deknaŭjara, sola kaj sen riĉaĵo, kaj bezonanta vivteni sin, li uzis la arton de kantado, en kiu li estis scivolema, kaj akiris lokon kiel kantanta kapelano en la Katedralo de Lisbono.
En tiu tempo, li mem plimultiĝis studi, perfektiĝinte en la greka lingvo ĝis li povis ĝin instrui; kaj, kaptante sufiĉan scion pri kanonika juro por iri al Koimbro por ekzameniĝi tri jarojn sinsekve, li finintus sian diplomiĝon se la universitata reformo de 1772 ne okazus, en kiu ekzamenoj sen ĉeesto estis malpermesitaj.
Ĉar li estis destinita por la eklezia servo, al li estis koncedita, per dekreto de la 19-a de julio 1766, tritikmuelejon en la provizejo de "Reguengo do Alviela"[1], kiel heredaĵo por lia eklezia ordiniĝo. Tamen, li estis ne pli ol la posteno de diakono.
La ardo kun kiu li dediĉis sin al la scienco, al siaj filozofiaj ideoj, kaj la proksima amikeco, kiu ligis lin al Francisco Manuel do Nascimento (kies kromnomo estis Filinto Elísio) igis lin suspektita antaŭ la Sankta Ofico, kaj Félix de Avelar estis devigita elmigri kune kun sia amiko, kaj la 5-an de julio 1778, ambaŭ enŝipiĝis sur la svedan ŝipon Nicolau Roque, dank'al la protekto de Timoteo Verdier, kiu transportis ilin al Francio.
Estis en Parizo ke li, sekvante la uzokutimon de la tempo inter la akademiuloj, adoptis la kromnomon de Brotero, vorto kunmetita de Brothos, grekaj radikoj, kaj de eros, kun la signifo amanto de la mortantoj. Dum dek du jaroj en Parizo, li persiste ĉeestis ĉiujn klasojn kaj institutojn de natursciencoj, serĉante ankaŭ vivrimedojn en originalaj verkoj kaj iuj tradukoj, kiujn li vendis al la librovendistoj.
Li ĉeestis la naturhistorian kurson, kiun Valmont de Bomare malfermis en Parizo en 1781, kaj la botanikajn ekspoziciojn de Mathurin Jacques Brisson (1723-1806) en la apoteka kolegio. Fininte la ĉefajn studojn pri naturhistorio, kiujn li tiom ŝatis, li doktoriĝis ĉe la Medicina Lernejo de Reims, kun la celo ofici kiel klinika praktikisto, tamen agnoskante la impreson, kiun la suferoj de la malsanuloj kaŭzis al li, li rezignis ĉi tiun profesion por sin doni ekskluzive al la studo de la botaniko.
Atestinte la unuajn politikajn malordojn de la Franca Revolucio dum du jaroj, li decidis forlasi Parizon. Li alvenis en Lisbono en 1790 en la kompanio de D. Francisco de Meneses (1754-1834). Lia reputacio kiel saĝulo, kiu lin antaŭis, igis lin baldaŭ nomumiĝi kiel Lektoro pri Botaniko kaj Agrikulturo ĉe la Universitato de Koimbro, per dekreto de la 25-a de februaro 1791, donante al li samtempe kaj per speciala favoro la liberan katedron en la Fakultato de Filozofio la 13-an de marto 1792.
En 1788 li publikigis en Parizo la sekvan libron, kiu multe kontribuis al la akirita famo: "Kompendio pri Botaniko" aŭ elementaj nocioj de ĉi tiu scienco, laŭ la plej bonaj modernaj verkistoj, ekspoziciitaj en la portugala.
En la unuaj prelegoj, Brotero estis aŭskultita kun plej granda entuziasmo, ne nur de siaj disĉiploj, sed ankaŭ de granda nombro da doktoroj kaj majstroj de aliaj fakultatoj, kiuj aŭdis liajn lecionojn pri botaniko, altiritajn de la vasta scio, klareco kaj agrableco de tiel lerta instruisto, kiu malmultaj egalus tiam, laŭ raportoj de la homoj, kiuj aŭskultis lin.
Li komencis la unuan praktikan botanikan lernejon, organizante la ĝardenon per scienca klasifiko, kaj riĉigante ĝin per la nemalhaveblaj specimenoj por la studado.
La botanika ĝardeno estis komencita sub la direkto de la antaŭa profesoro, Domingos Vandelli, sed en la tempo de Brotero ĝi atingis sian maksimuman disvolviĝon.
Ne kontenta pri la laboro por konduki la katedron, li uzis sian ferian tempon por planti arbojn kaj kolekti elementojn, per kiuj li poste konigos al sciencistoj la legomajn riĉaĵojn de Portugalio, venkante la plej grandajn malfacilaĵojn por tio.
El tiuj verkoj rezultis, inter aliaj, du rimarkindaj publikaĵoj, kiuj igis lin konata kaj ŝatata de eksterlandaj naturalistoj, kvankam ili malamikigis lin kun aliaj samlandanoj. Tiuj publikaĵoj estis "Flora lusitanica", redaktita en 1801, kaj "Phytographia Lusitaniae selectior", kies publikigo komenciĝis en 1816 kaj finiĝis en 1827. En la longaj ekskursoj kiujn li faris, li foje estis viktimo de sia scienca dediĉo.
En Serra da Estrela, li havis tri katastrofajn falojn, unu el kiuj estis la origino de la malsano, kiun li suferis ĝis la fino de sia vivo; li foje estis atakita de rabistoj en la Alentejo, kaj iam elmetita al murdantaj paŝtistoj, suspektante, ke Brotero vizitas la senkulturajn kampojn por esti donacita al li.
Per dekreto de la 16-a de aŭgusto, 1811, li estis eksigita per la honoroj kaj interesoj, kiuj konvenas al li, se li ekzercus ĝin. Per dekreto de la 27-a de aprilo de tiu sama jaro, li estis nomumita de D. Johano la 6-a, tiam princo reganta, direktoro de la reĝa muzeo kaj botanika ĝardeno de Ajuda, jam favorinte lin, en 1800, kiel principo de rekompenco pri liaj valoraj servoj, de simpla avantaĝo de la Ordeno de Sankta Benedikto de Avis en la kolegiata preĝejo de Santa Maria de Beĵa.
En la konstituantaj tribunaloj de 1820, li estis elektita deputito por la provinco de Ekstremaduro, ekoficante en la kunsido de la 26-a de januaro 1821, la tago de la instalado de la samaj tribunaloj; sed post partoprenado de la leĝdonaj procedoj kun decidita reguleco, li petis sian forpermeson, kiu estis donita la 7an de majo de tiu jaro.
Verkaro[redakti | redakti fonton]
- Compendio de botanica ..., Lisbono, 1788
- Principios de agricultura philosophica, 1793
- An account of the fructification of Lycopodium denticulatum, 1800
- Phitographia Lusitaniæ selectior..., 1801
- Description of Callicocca Ipecacuanha, 1802
- Flora Lusitanica, 1804
- Descriptions of a New Genus of Plants Named Araujia, and of a New Species of Passiflora [P. Racemosa, 1818
- Historia natural da Orzella, 1824
- Descriptions of Two New Species of Erythina, 1824
- Noções geraes das dormideiras, da sua cultura, e da extracção do verdadeiro opio que ellas contém, 1824
- Noções botanicas das especies de Nicociana mais usadãs nas fabricas de tabaco, e da sua cultura, 1826
- Historia natural dos pinheiros, larices, et abetos, 1827
Literaturo[redakti | redakti fonton]
Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]
- Veloso Salgado (02.04.1864-22.07.1845)
- Filinto Elísio (poeto) (23.12.1734-25.02.1819)
- Valmont de Bomare|Jacques-Christophe Valmont de Bomare (naturalisto) (17.09.1731-24.08.1807)
- Jacques Pierre Brissot (1754-1793)
- Domenico Agostino Vandelli (1735-1816)
- Johano la 6-a (Portugalio) (1767-1826)
- Carl Ludwig Sprenger (botanikisto) (30.11.1846-13.12.1917)
- Antonio José Cavanilles (botanikisto) (16.01.1745-05.05.1804)
- Sauvages de Lacroix|François Boissier de Sauvages de Lacroix (botanikisto) (12.05.1706-19.02.1767)
- Boissier de Sauvages|Pierre Augustin Boissier de Sauvages (enciklopediisto) (28.08.1710-13.12.1795)
- Augustin-Pyrame de Candolle (1778-1841)
- Heinrich Moritz Willkomm (botanikisto) (1821–1895)
- 1-a Grafo da Barca|António de Araújo e Azevedo (nobelulo) (14.05.1754-21.06.1817)
- António Albino da Fonseca Benevides (kuracisto) (11.02.1816-07.05.1885)
- Bernardino António Gomes (kuracisto) (29.10.1768-13.01.1823)
- Sebastião José de Carvalho e Melo (1699-1782)
- Christiaan Hendrik Persoon (mikologo) (01.02.1761-16.11.1836)