Greka alfabeto
La greka alfabeto estas la alfabeto, per kiu la greka lingvo estas skribata ekde la 8-a jarcento a. K. Ĝi estiĝis el la fenica alfabeto, kaj ĝi estas la bazo de la etruska (el kiu estiĝis la latina) kaj cirila alfabetoj.
La grekaj literoj estas gravaj ankaŭ en la modernaj matematiko kaj scienco, kie ĝi estas uzataj kiel variabloj kaj konstantoj kaj por indiki operaciojn (ekzemple la sumon).
La klasika greka alfabeto entenas 24 literojn. Ili ĉiuj ankaŭ havas ciferan signifon. Antaŭ la klasika periodo estis uzataj sep pluaj literoj, kiuj – parte – daŭre estis uzataj kiel ciferoj. En la suba tabelo steleto montras la arĥaikajn literojn. En la kolumno nomo de la tabelo troviĝas tri kampoj: la malnovgreka nomo, la proksimuma Esperanta prononco kaj la plene esperantigita nomo laŭ PMEG.
Ligilo | Litero | Nomo | Klasika prononco laŭ IFA | Numera valoro | ||
---|---|---|---|---|---|---|
Α | Α α | ἄλϕα | ALfa | alfo | [a], [a:] | 1 |
Β | Β β | βῆτα | BEta | beto | [b] | 2 |
Γ | Γ γ | γάμμα | GAma | gamo | [g] | 3 |
Δ | Δ δ | δέλτα | DELta | delto | [d] | 4 |
Ε | Ε ε | ἒ ψιλόν | e psilON | epsilono | [e] (mallonga "e" malvasta) | 5 |
Ϝ* | Ϝ ϝ | ϝαύ, δίγαμμα | VAŬ, DIgama | digamo | [w] | 6 |
Ζ | Ζ ζ | ζῆτα | ZEta | zeto | [dz]; malfrue [z:] | 7 |
Η | Η η | ήτα | Eta | eto | [ɛ:] (longa "e" vasta) | 8 |
Θ | Θ θ | θῆτα | TEta | teto | [tʰ]; malfrue /θ/ kiel en la angla thin | 9 |
Ι | Ι ι | ἰῶτα | IOta | joto | [i], [i:] | 10 |
Κ | Κ κ | κάππα | KApa | kapo | [k] | 20 |
Λ | Λ λ | λάμβδα | LAMB da | lambdo | [l] | 30 |
Μ | Μ μ | μῦ | mu | muo | [m] | 40 |
Ν | Ν ν | νῦ | nu | nuo | [n] | 50 |
Ξ | Ξ ξ | ξῖ | ksi | ksio | [ks] | 60 |
Ο | Ο ο | ὂ μικρόν | omikrON | omikrono | [o] malvasta kaj mallonga | 70 |
Π | Π π | πῖ | pi | pio | [p] | 80 |
Ϻ* | Ϻ ϻ | ϻάν | san | sano | [s] | 90 |
Ϙ* | Ϙ ϙ | ϙόππα | KOpa | kopo | [q] | 90 |
Ρ | Ρ ρ | ῥῶ | ro | roto | [r] | 100 |
Σ | Σ σ/ς | σίγμα/σῖγμα | SIGma | sigmo | [s] | 200 |
Τ | Τ τ | ταῦ | taŭ | taŭo | [t] | 300 |
Υ | Υ υ | ὖ ψιλόν | upsilON | upsilono | [y], [y:] (pli frue [u], [u:]) | 400 |
Φ | Φ ϕ | ϕῖ | fi | fio | [pʰ] ("p" spira; malfrue /ϕ/, simila al "f" sendenta) | 500 |
Χ | Χ χ | χῖ | ĥi | ĥio | [kʰ] ("k" spira; malfrue /x/, "ĥ") | 600 |
Ψ | Ψ ψ | ψῖ | psi | psio | [ps] | 700 |
Ω | Ω ω | ὦ μέγα | O MEga | omego | [ɔ:] (longa "o" vasta) | 800 |
ϡ* | praaj formoj: , | σάμπι | SAMpi | sampio | [s:] (longa "s" vasta) | 900 |
LITEROJ KAJ LITERAJ AROJ | NOMO | PRONONCO |
---|---|---|
α | άλφα (álfa) | [a] |
αι | [ɛ] | |
αυ | [af] (antaŭ κ, π, τ, χ, φ, θ, σ, ξ, ψ), [av] (antaŭ β, γ, δ, ζ, λ, μ, ν, ρ kaj vokaloj) | |
β | βήτα (víta) | [v] |
γ | γάμμα (gámma) | [ɣ] antaŭ /a/, /ɔ/ kaj /u/; [ʝ] antaŭ /i/ kaj /ɛ/ |
γγ, γκ | [g], [ŋɟ] vortmeze | |
δ | δέλτα (dhélta) | [ð] kiel en la angla this |
ε | έψιλον (épsilon) | [ɛ] |
ει | [i] | |
ευ | [ɛf] (antaŭ κ, π, τ, χ, φ, θ, σ, ξ, ψ), [ɛv] (antaŭ β, γ, δ, ζ, λ, μ, ν, ρ kaj vokaloj) | |
ζ | ζήτα (zíta) | [z] |
η | ήτα (íta) | [i] |
ηυ | [if] (antaŭ κ, π, τ, χ, φ, θ, σ, ξ, ψ), [iv] (antaŭ β, γ, δ, ζ, λ, μ, ν, ρ kaj vokaloj) | |
θ | θήτα (thíta) | [θ] kiel en la angla thin |
ι | ιώτα (ióta) | [i] |
γι | [ʝ] | |
κ | κάππα (káppa) | [k] |
λ | λάμδα (lámdha) | [l] |
λι | [ʎ] kiel en la itala aglio | |
μ | μι (mi) | [m] |
μπ | [b], [mb] vortmeze | |
ν | νι (ni) | [n] |
νι | [ɲ] kiel en la hispana español | |
ντ | [d], [nd] vortmeze | |
ξ | ξι (ksi) | [ks] |
ο | όμικρον (ómikron) | [ɔ] |
οι | [i] | |
ου | [u] | |
π | πι (pi) | [p] |
ρ | ρω (ro) | [ɾ] |
σ | σίγμα (sígma) | [ss] |
τ | ταυ (taf) | [t] |
τσ | [ʦ] | |
τζ | [ʣ] | |
υ | ύψιλον (ípsilon) | [i] |
ϕ | φι (fi) | [f] |
χ | χι (ĥi) | [ç] antaŭ /i/ kaj /ɛ/, [x] antaŭ /a/ kaj /u/ |
ψ | ψι (psi) | [ps] |
ω | ωμέγα (oméga) | [ɔ] |
Vidu ankaŭ
Referencoj
- angle L. Hamilton Jeffery: The Local Scripts of Archaic Greece: A Study of the Origin of the Greek Alphabet and its Development from the Eighth to the Fifth Centuries B.C. (La lokaj skriboj de de arĥaika Grekio: studo pri la origino de la greka alfabeto kaj ĝia evoluo de la oka ĝis la kvina jarcentoj a.K.). Oxford: Clarendon Press 1990, ISBN 978-0-19-814061-0.
Eksteraj ligiloj
- greke Esperantaj nomoj de grekaj literoj laŭ PMEG
- greke Tabelo (PDF) de unikodaj kodoj por grekaj kaj koptaj literoj sur www.unicode.org