Nowogard
| Nowogard | |||||
|
| |||||
| Blazono | |||||
 | |||||
| urbo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| |||||
|
| |||||
| Genitivo de la nomo | Nowogardu | ||||
| Provinco | Okcidenta Pomerio | ||||
| Distrikto | Distrikto Goleniowski | ||||
| Komunumo | Komunumo Nowogard | ||||
| Speco de komunumo | Urbo-kampa | ||||
| Koordinatoj | 53° 40′ N, 15° 7′ O (mapo)53.66666666666715.116666666667Koordinatoj: 53° 40′ N, 15° 7′ O (mapo) | ||||
| Areo | 12,46 km² | ||||
| Loĝantaro | 16733 (en 2004) | ||||
| Loĝdenso | 1 342,9 loĝ./km² | ||||
| Poŝtkodo | 72-200 | ||||
| Telefona antaŭkodo | 91 | ||||
| Aŭtokodo | ZGL | ||||
| TERYT | 4324304044 | ||||
| Estro | Kazimierz Ziemba | ||||
| Titolo de estro | Urbestro | ||||
| Adreso de estraro | pl. Wolności 1 | ||||
| Poŝtkodo de estraro | 72-200 | ||||
| Telefono de estraro | 91 39 26 200 | ||||
| Fakso de estraro | 91 39 26 206 | ||||
| Komunuma retejo | http://nowogard.pl | ||||
Nowogard (kaŝube: Nowògard, dum historio deversaj nomoj: Nogart Castrum 1268, Nowgart 1274, Newgard, Naugard, germane: Naugard) estas urbo en Okcidenta Pomerio en Pollando.
Ĝi apartenas al komunumo Nowogard en distrikto Goleniowski.
Historio[redakti | redakti fonton]
Historio de Nowogard en la Mezepoko[redakti | redakti fonton]
.jpg)
La komenco de la urbo Nowogard estis la burgo kiu estis sur la duoninsulo de la lago, kun la ligno-tera remparo. Wewnątrz znajdowały się budynki zamieszkane przez kasztelana i jego otoczenie. Na podgrodziu zamieszkiwała osiadła tu ludność słowiańska, zajmująca się rybołówstwem, rolnictwem i rzemiosłem. Pierwsza wzmianka o grodzie jako własności biskupa kamieńskiego pojawiła się w 1268 roku. Z kolei w roku 1274 episkopo Herman von Gleichen osadził w grodzie nowogardzkim swego krewnego, grafa Ottona von Eberstein el Brunsviko. Jego następcy przez kilka stuleci pozostali w posiadaniu tego lenna, które obejmowało także okoliczne ziemie. W 1309 roku Nowogard otrzymał przywilej przenoszący jego lokację na laŭ leĝo deLubeko, mimo że jego mieszkańcy cieszyli się mniejszymi uprawnieniami niż mieszczaństwo w innych miastach pomorskich. W pierwszej połowie XIV wieku rozpoczęto w Nowogardzie budowę murów obronnych wokół miasta, w wyniku czego przybrało ono kształt spłaszczonego koła. W środku znajdował się duży prostokątny rynek, w centrum którego wznosił się ceglany, gotycki ratusz. Obok, po stronie zachodniej, usytuowano istniejący do dziś la Maria Preĝejo (vidu la apudan foton). Dum la Mezepoko Nowogard estis malgranda centro agro-metiista, kiu malgraŭ la bona situo ne disvolviĝis al la grava komerca centro.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Nowogard de la 16a jc ĝis la 19a jc[redakti | redakti fonton]
En la jaro 1663, post la morto de la lasta ano de familio Eberstein, la posedaĵoj de Nowogard transiris al la princo Bogusław Croy d’Archot (vidu la apudan desegnaĵon), kaj en la jaro 1684 fariĝis la posedaĵo de la elektistoj de Brandenburgio. W 1724 roku do okręgu nowogardzkiego przyłączono powiat Dewitzów, właścicieli Dobrej, i w taki sposób powstał powiat Dobra-Nowogard, który przetrwał aż do początku XIX wieku. Podczas licznych wojen toczonych przez Prusy w XVIII wieku miasto poważnie ucierpiało. W 1770 roku liczyło zaledwie 726 mieszkańców, utrzymujących się wyłącznie z rolnictwa i hodowli, a w 1807 roku zostało zajęte przez wojska napoleońskie, które wcześniej toczyły zacięte boje o Nowogard z żołnierzami i ochotnikami dowodzonymi przez majora Ferdynanda von Schilla. W 1808 roku Nowogard został ustanowiony siedzibą powiatu, ale w 1819 roku nastąpiła kolejna reforma administracyjna, w wyniku której w skład powiatu weszły Goleniów i Nowogard. Przyspieszony rozwój miasta miał miejsca w drugiej połowie XIX wieku. W maju 1883 roku ze stacji w Nowogardzie odjechał pierwszy pociąg pasażerski, a w następnych latach wybudowano wiele obiektów użyteczności publicznej. Oni establigis la novajn entreprenojn.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Nowogard dum la 20a jc[redakti | redakti fonton]
Tuj antaŭ la komenco de la Dua Mondmilito Nowogard havis 8 148 da loĝantoj. W trakcie działań wojennych miasto zostało zniszczone, a do jego odbudowy przystąpiono w okresie powojennym. Nowogard został zdobyty nocą 4 marca 1945 roku przez żołnierzy Ruĝa Armeo oraz pułk piechoty złożony z polskich żołnierzy. W walkach o Nowogard zginęło 30 polskich żołnierzy, a w okolicach Nowogardu 32 żołnierzy polskich. Do wyzwolenia istniało w Nowogardzie co najmniej 7 obozów jenieckich, ĉefe por francoj kaj kelkcent da afrikanoj. Tuż przed opuszczeniem miasta niemieccy żołnierze zamordowali 40 jeńców na terenie późniejszej składnicy złomu.
Post la fino de Dua Mondmilito la urbo eniris Pollandon laŭ la decido de la Potsdama konferenco kaj ankaŭ laŭ la decidoj de la konferenco komenciĝis la procedo de translokiĝo de la germana popolo kaj anstataŭigo de ili per poloj de la centra Pollando kaj de orienta Pollando de post la Curzon-linio (vidu la apudan mapon). Przez pierwsze miesiące po wojnie miasto nosiło nazwę Nowogród. Obecną nazwę miasta wprowadzono w dniu 7 maja 1946 roku. Miasto zostało w okresie powojennym częściowo odbudowane i rozbudowane. Zabudowano zniszczone całkowicie zabytkowe centrum miasta oraz wybudowano nowe osiedla mieszkaniowe. Powstały też obiekty użyteczności publicznej, takie jak hotel, dom kultury, biblioteka, szkoły. Laste oni konstruis ankaŭ la bazon hotel-gastronomian, oni konstruis tri grandajn sport-halojn kaj sur la plaĝo aperis la akvo-malsupren-glitejo.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Bibliografio[redakti | redakti fonton]
- Fritz R. Barran, Städte-Atlas Pommern, Leer: Rautenberg, 1993.
- Czesław Czubryt-Borkowski, Zygmunt Czarnocki, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945, Varsovio: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1988.
- Jan Kopyciński, VII wieków Nowogardu 1309-2009: wydawnictwo okolicznościowe z okazji 700-lecia nadania praw miejskich, Nowogard: Urząd Miasta i Gminy Nowogard, 2009.
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, tom 6, Varsovio: Nakładem Władysława Walewskiego, 1885.