Abatejo Kremsmünster
La Abatejo Kremsmünster (germane: Stift Kremsmünster, latine: Abbatia Cremifanensis) estas benediktana monaĥejo en Kremsmünster, Distrikto Kirchdorf an der Krems, Aŭstrio.
Historio[redakti | redakti fonton]
La monaĥejo estis fondita en 777 fare de Tasilo la 3-a, Duko de Bavario. Laŭ legendo, Tassilo fondis la monaĥejon en la loko kie lia filo, Gunther, estis atakita kaj mortigita de apro dum ĉasekskurso. La unua kolonio de monaĥoj venis de Malsupra Bavario, sub Fateric, la unua abato. La nova fundamento ricevis malavarajn fondusojn de la fondinto kaj ankaŭ de Karlo la Granda kaj liaj posteuloj. La pozicio kaj reputacio de la abatejo baldaŭ iĝis tia ke ĝiaj abatoj, en la foresto de la episkopo de la diocezo Passau, ekzercis la episkopan jurisdikcion.
En la 10-a jarcento la abatejo estis detruita en atako fare de la hungaroj, kaj ĝiaj havaĵoj estis disigitaj inter la duko de Bavario kaj aliaj nobeloj kaj la episkopoj. Ĝi estis reestigita, aliflanke, kaj reakiris sian posedaĵon, sub la imperiestro Henriko la 2-a, kiam Gotardo iĝis abato. Kremsmünster, en ofta kun aliaj monaĥejoj, tiam falis en malkreskon, kio estis bonŝance haltita per la ago de episkopo Altmann de Passau, kiu alportis komunumanojn de Gottesau, kaj lanĉis la reformitan observon de Klunizo en la abatejo. Post tio ĝi iĝis konata kiel unu el la plej floraj domoj en Germanio, "elstarante el ĉiu aliaj abatejoj" kiel diriss anonima kronikisto, "en observo kaj pieco, ankaŭ en respekto al siaj teroj, konstruaĵoj, libroj, pentraĵoj, kaj aliaj havaĵoj, kaj granda koncerne lernadon kaj artojn".
La monaĥa biblioteko estis fama, kaj tiris eminentajn akademiulojn al Kremsmünster, kie pluraj gravaj historiaj verkoj estis skribitaj, inkluzive de historioj de la episkopoj de Passau kaj de la dukoj de Bavario, kaj la kroniko de la abatejo mem. Schrodl donas liston de verkistoj ligitan kun Kremsmünster de la dekunua ĝis la 16-a jarcentoj, kaj pri iliaj literaturaj laboroj. Unu el la plej eminentaj abatoj estis Ulrich Schoppenzaun (1454-1484), al kiun, kaj al lia disĉiplo kaj posteulo Johann Schreiner (1505-1524), estas dankende ke Kremsmünster postvivis la Reformacion.
Sed ankaŭ post reformacio multis kapablaj abatoj. Abato Gregor Lechner (1543-1558) transformis la monaĥejan lernejon, antaŭe privatan, en publikan lernejon, kaj faris multon por konservi katolikismon en regiono, kie la protestantaj doktrinoj disvastihis multe . Lia posteulo, abato Weiner (1558-1565) protestantismon ne malŝatis kaj estigis malkonkordon en la abatejo, Tio estis malhelpita danke al la sekvintaj abatoj: abato Wolfradt aparte (1613-1639) igis la monaĥejon en tiel flora ke li estis konata kiel ĝia tria fondinto. Ĝia reputacio kiel domo de studoj kaj lernado estis pliigita daŭre plu sub lia posteulo, Placid Buchauer (1644-1669). Ties antaŭulo estis la diboĉa Bonifaz Negele.
Inter la abatoj de la 18-a jarcento la plej elstara kaj eminenta estis Alexander Fixlmillner (1731-1759), kiu konstruis la grandan observatorion, konstruigis multajn vojojn sur la monaĥa biendomo, kaj estis viro de edifado de vivo kaj bonfarulo por la senhavuloj. Lia nevo Placidus Fixlmillner, la unua astronomo se temas pri komputi la orbiton de Urano, poste estis nomumita la direktoro de la observatorio. Je la fino de la 18-a jarcento minacis eĉ fermo pro la reformoj de imperiestro Jozefo la 2-a. Joseph II kun konsidero al la monaĥejoj de lia imperio minacis fermi Kremsmünster, kiel multaj aliajn, sed estis bonŝance sufiĉe por eskapi.
La abatejo suferegis dum la Napoleonaj militoj, kaj estis malrapida en reakirado de sia pozicio. Daŭris ĝis la abata jurisdikcio de Thomas Mitterndorfer (1840-1860) por reakiri materialan sekurecon. La nova lernada disciplino reakirigis la iaman prestiĝon. Unu el la plej gloraj abatoj en la 19-a jarcento estis Dom Cölestin Ganglbauer (mortinta en 1889), kiu festis en 1877 la 1100-an datrevenon de la fundamentŝtonmeto. Li iĝis ĉefepiskopo de Vieno en 1881 kaj kardinalo en 1884. En la 20-a-jarcenta Leander Czerny, eminenta entomologo, estis abato de 1905 ĝis 1929.
Ekde 1625 la abatejo estis membro de la aŭstra parokanaro, nun ene de la Benediktina Konfederacio.
La abatejo ankaŭ ludis rolon en la fino de la Dua mondmilito kiam surloke en la 8-a de majo 1945 la ekzilita slovaka registaro kapitulacis antaŭ la usona generalo Walton Walker.
Konstruaĵoj[redakti | redakti fonton]
De la mezo de la 17-a jarcento, danka al ampleksa programo de konstruo - oni ofte simple recikligis pli aĝajn konstrumaterialojn, la abatejo kreskis tiom ke en la tutaĵo de Aŭstrio ĝi estis nur devancita de la benediktantoj de Melk. La arkitekto kaj konstruanto estis Jakob Prandtauer, kiu ankaŭ respondecis pri la monaĥeja preĝejo ĉe Melk.
Kremsmünster atingis sian plej grandan amplekson en la suda alo, kio estas proksimume 290 metrojn longa. La plej gravaj ĉambroj estis situantaj ĉi tie: la refektorio, la biblioteko, la halo de la imperiestro. La alo finiĝas en la oriento en la matematika turo, 51 metrojn alta, kie la fama stelobservejo situas. Ekzistas interesa kolekto de objektoj de naturhistorio en la subo de la observatorio, kio estas ok etaĝojn alta; belega trajto estas ankaŭ la serio de akvarioj ornamitaj kun statuoj kaj arkado.
Monaĥeja preĝejo[redakti | redakti fonton]
La ĉefeklezio estas sub la patroneco de Kristo Savinto kaj Sankta Agapito. Konstruo estis kompletigita en 1277, en la malfrua romanika kaj frua gotika stilo. Post 1613 la preĝejoj estis restrukturita en la barokstilo. Inter 1680 kaj 1720, la interno de la eklezio estis renovigita kun grandioza barokornamado laŭ dezajnoj fare de Carlo Antonio Carlone, Giovanni Battista Colomba kaj Giovanni Battista Barberini.
De speciala noto estas la baroka sakrario, kreita fare de Johann Andreas Wolf en 1712, post dek du jaroj da dezajno kaj preparo. La anĝeloj de Johann Michael Zürn la pli juna, kiuj surgenuiĝas kaj staras ĉe la multaj flanko-altaroj, ankaŭ estas imponaj ekzemploj de la aŭstra baroko. La kirko ankaŭ enhavas la famkonatan tombon de Gunther, tomba monumento kiu origine estis metita antaŭ la sakrarion, kaj en sia nuna formo originas de iam antaŭ 1304.
Lernejo[redakti | redakti fonton]
La monaĥejlernejo ekzistis ekde almenaŭ 1549. La poeto kaj verkisto Adalbert Stifter estis edukita ĉi tie. La monaĥoj daŭre laboras hodiaŭ en eduko kaj konservas lernejon, same kiel en spirita asisto. En marto 2010 pluraj monaĥoj estis suspenditaj por severaj akuzoj de seksa krueleco kaj fizika perforto, la raportitaj okazaĵoj kiuj intervalas dum periodo de la 1970-aj jaroj ĝis la malfruaj 1990-aj jaroj estis sekvitaj de policesploro.
Biblioteko[redakti | redakti fonton]
La grandioza monaĥejbiblioteko estis konstruita inter 1680 kaj 1689, ankaŭ fare de Carlo Antonio Carlone. Ĝi estas unu el la grandaj bibliotekoj de Aŭstrio kaj enhavas proksimume 160,000 volumojn, krom 1,700 manuskriptoj kaj preskaŭ 2,000 inkunabloj. La plej valora libro estas "Codex Millenarius" (evangelioj) verkita ĉirkaŭ la jaro 800 en la Abatejo de Mondsee. Faksimiloj de tiu kodekso povas esti trovitaj en la bibliotekoj de kelkaj universitatoj ĉie en la mondo.
Trezoroj[redakti | redakti fonton]
La plej fama objekto de la fisko de la monaĥejo estas la t.n.Tassilo-kaliko, donacita al la monaĥejo fare de la fondinto mem. La kupra kaj arĝentorumada pokalo (25.5 cm alta, pezanta 3 kg kaj tenanta 1.75 litrojn) estis kreitaj iom da tempo inter 768/769 kaj 788, eventuale en Mondsee aŭ Salzburg. La du Tassilo-kandelingoj supozitis esti ellaboritaj samtempe; sed hodiaŭ ili estas rekonitaj kiel verkoj de la meza 10-a jarcento. Ĉiuj tri altvaloraĵoj uzatas ĝis hodiaŭ dum specialaj okazoj.
Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]
- Hejmpaĝo de la abatejo
- konventa lernejo
- En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Kremsmünster Abbey en la angla Vikipedio.