Mokŝo
Mokŝo, Moksha (en angla prononco [|ˈ|m|əʊ|k|ʃ|ə]; sanskrite मोक्ष, mokṣa), ankaŭ vimokŝa, vimukti kaj mukti,[1] estas termino en Hinduismo, Budhismo, Ĝainismo kaj Sikismo por variaj formoj de emancipiĝo, kleriĝo, liberiĝo kaj libero.[2] En siaj soteriologia kaj eskatologia sencoj, ĝi referencas al libero el saṃsāra, nome ciklo de morto kaj renasko.[3] En siaj epistemologia kaj psikologia sencoj, mokŝa estas libero el nescio: mem-realigo, mem-aktualigo kaj mem-kono.[4] Mokŝa en sia plej baza difino estas libero el renaskoj.
En Hinduaj tradicioj, mokŝo estas centra koncepto[5] kaj la ĉefa celo atingebla tra tri vojoj dum la homa vivo; tiuj tri vojoj estas dharma (virta, propra, morala vivo), artha (materia prospero, enspeza sekureco, vivrimedo), kaj kama (plezuro, sensemo, emocia plenumo).[6] Kune, tiuj kvar konceptoj estas nomataj "Puruṣārtha" en Hinduismo.[7]
En kelkaj skoloj de hindiaj religioj, mokŝo estas konsiderata ekvivalenta al kaj uzata interŝanĝe kun aliaj terminoj kiel vimokŝa, vimukti, kaivalja, apavarga, mukti, nihsreĝasa kaj nirvana.[8] Tamen, terminoj kiel mokŝa kaj nirvana diferencas kaj signifas diferencajn statojn inter variaj skoloj de Hinduismo, Budhismo kaj Ĝainismo.[9] La termino "nirvana" estas pli ofta en Budhismo,[10] dum mokŝa estas pli ofta en Hinduismo.[11]
Notoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ The Soka Gakkai Dictionary of Buddhism, vimoksha. Arkivita el la originalo je 22a de Februaro 2014. Alirita 17a de Februaro 2014.
- ↑ John Bowker, The Oxford Dictionary of World Religions, Oxford University Press, (ISBN 978-0192139658), p. 650
- ↑ Sharma 2000, p. 113.
- ↑ Vidu:
- E. Deutsch, The self in Advaita Vedanta, en Roy Perrett (eld.), Indian philosophy: metaphysics, Volume 3, (ISBN 0-8153-3608-X), Taylor and Francis, pp 343-360;
- T. Chatterjee (2003), Knowledge and Freedom in Indian Philosophy, (ISBN 978-0739106921), pp 89-102; cito - "Moksa means freedom"; "Moksa is founded on atmajnana, which is the knowledge of the self.";
- Jorge Ferrer, Transpersonal knowledge, in Transpersonal Knowing: Exploring the Horizon of Consciousness (eld.: Hart et al.), (ISBN 978-0791446157), State University of New York Press, Chapter 10
- ↑ John Tomer (2002), Human well-being: a new approach based on overall and ordinary functionings, Review of Social Economy, 60(1), pp 23-45; citaĵo - "The ultimate aim of Hindus is self-liberation or self-realization (moksha)."
- ↑ Vidu:
- A. Sharma (1982), The Puruṣārthas: a study in Hindu axiology, Michigan State University, (ISBN 9789993624318), pp 9-12; vidu rezenco de Frank Whaling en Numen, Vol. 31, 1 (Jul., 1984), pp. 140-142;
- A. Sharma (1999), The Puruṣārthas: An Axiological Exploration of Hinduism, The Journal of Religious Ethics, Vol. 27, No. 2 (Summer, 1999), pp. 223-256;
- Chris Bartley (2001), Encyclopedia of Asian Philosophy, Editor: Oliver Learman, (ISBN 0-415-17281-0), Routledge, Artikolo pri Purushartha, pp 443;
- The Hindu Kama Shastra Society (1925), The Kama Sutra of Vatsyayana, University of Toronto Archives, pp. 8
- ↑ Vidu:
- Gavin Flood (1996), The meaning and context of the Purusarthas, en Julius Lipner (Eld.) - The Fruits of Our Desiring, (ISBN 978-1896209302), pp 11-21;
- Karl H. Potter (2002), Presuppositions of India's Philosophies, Motilal Banarsidass, (ISBN 978-8120807792), pp. 1-29
- ↑ The Soka Gakkai Dictionary of Buddhism: "Vimoksha [解脱]" (Skt.; Jpn. gedatsu). Vidu The Soka Gakkai Dictionary of Buddhism, vimoksha Arkivigite je 2015-09-24 per la retarkivo Wayback Machine
- ↑ Vidu:
- Loy, David (1982), Enlightenment in Buddhism and Advaita Vedanta: Are Nirvana and Moksha the Same?, International Philosophical Quarterly, 23 (1), pp 65–74;
- T. Chatterjea (2003), Knowledge and Freedom in Indian Philosophy, (ISBN 978-0739106921), pp 89; citaĵo - "In different philosophical systems moksa appears in different names, such as apavarga, nihsreyasa, nirvana, kaivalya, mukti, etc. These concepts differ from one another in detail."
- ↑ Peter Harvey (2013), An Introduction to Buddhism: Teachings, History and Practices, (ISBN 978-0521859424), Cambridge University Press
- ↑ Knut Jacobsen, in The Continuum Companion to Hindu Studies (Editor: Jessica Frazier), (ISBN 978-0-8264-9966-0), pp 74-83
Bibliografio[redakti | redakti fonton]
- Sharma, Arvind (2000), Classical Hindu Thought: An Introduction, Oxford University Press