Ordinara fazeoluso
 | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Phaseolus vulgaris L. | ||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||
Ordinara fazeoluso (Phaseolus vulgaris) estas unu el la plej gravaj kaj vaste kultivataj specoj de fazeoluso. Ĝi apartenas al la familio de fabacoj kaj estas la plej grava legomo en multaj partoj de la mondo, uzata kaj en sekigitaj kaj freŝaj formoj. La planta specio estas konata pro sia alta nutra valoro, kontribuante signife al homa dieto per alta enhavo de proteinoj, fibro, kaj mineraloj.[1]
Origino kaj disvastiĝo
[redakti | redakti fonton]La ordinara fazeoluso originas el la varmaj regionoj de Ameriko, specife el la Andoj kaj Centra Ameriko, kie ĝi estis unue domigitaj antaŭ miloj da jaroj. De tiam, la kultivado de fazeoluso disvastiĝis tra la tuta mondo, kaj nuntempe ĝi estas grava ero en diversaj naciaj kuirartoj.[1]
Klasifikado kaj variaĵoj
[redakti | redakti fonton]Kiel unu el la plej diverstipaj specioj de fazeoluso, Phaseolus vulgaris enhavas multajn variaĵojn, inkluzive de la ruĝa renfazeolo, borlotofazeolo, kaj bruna fazeolo.[2]
Nutra valoro kaj sanefikoj
[redakti | redakti fonton]La ordinara fazeoluso estas riĉa fonto de proteinoj, dietfibroj, kaj mineraloj kiel fero kaj magnezio. Ĝi ankaŭ enhavas bioaktivajn komponaĵojn, kiel antioksidantoj, kiuj estas konataj pro siaj sanaj avantaĝoj. Konsumo de fazeoluso povas kontribui al reduktado de riskoj por korvaskulaj malsanoj, hipertensio, kaj diabeto.[1]
Rolo en daŭripova agrikulturo
[redakti | redakti fonton]Ordinara fazeoluso ludas kritikan rolon en daŭripova agrikulturo. Pro ĝia kapablo fiksi nitrogenon en la grundo, fazeoluso helpas pliigi grundo-fertilecon kaj redukti la bezonon de kemiaj sterkoj. Krome, la planto havas relative malgrandan karbonan spuron, farante ĝin ekologian kaj ekonomian elekton por kultivado (USDA Plants).[1][3]
Galerio
[redakti | redakti fonton]-
plantido -
plantoj -
legumoj -
semoj
Fontoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Uebersax, Mark; Cichy, K.A., Gomez, F., Porch, T.G., Heitholt, J., Osorno, J., Kamfwa, K., Snapp, S., Bales, S. (2022). “Dry beans (Phaseolus vulgaris L.) as a vital component of sustainable agriculture and food security—A review”, Legume Science. doi:10.1002/leg3.155.
- ↑ Kew Science. Phaseolus vulgaris. Alirita 21-a de Aŭgusto 2024.
- ↑ United States Department of Agriculture (USDA). Phaseolus vulgaris. Alirita 21-a de Aŭgusto 2024.