Esperantigo de vortoj el rusa kaj ukraina fontoj

Esperantigo de vortoj el rusa kaj ukraina fontoj temas pri rusaj kaj ukrainaj fontaj vortoj plene adoptitaj en Esperantolingvo kaj farotaj esperantaj kun kelkaj manieroj.

Esperantigo

Ili estas jam delonge sukcese esperantigitaj. Por esperantigi nomojn kaj lokoj kiel subŝtatoj (provincoj) de Rusio, la sekva sekcio "Cirila-Esperanta Transliterumo" estas citinda.

• Росси́я: Rusio (alternative Ruslando aŭ Rusujo)
• Москва́: Moskvo
• Санкт-Петербу́рг: (Sankt-)Peterburgo, Leningrado
• Новосиби́рск: Novosibirsko
• Ни́жний Но́вгород: Niĵni-Novgorodo, Niĵni(j)-Novgorodo
• Сама́ра: Samaro
• Омск: Omsko
• Каза́нь: Kazano, Kazanjo
• Волгогра́д: Volgogrado
• Росто́в-на-Дону́: Rostovo sur Dono, Rostovo ĉe Dono
• А́страхань: Astraĥano
• Азо́в: Azovo
• Гро́зный: Grozno
• Владивосто́к: Vladivostoko
• Калинингра́д: Kaliningrado
• Ко́льский полуо́стров: Kola duoninsulo
• Комсомо́л: Komsomolo
• башки́р: Baŝkirio
• Не́ман: Nemano
• Хаба́ровск: Ĥabarovsko
• Аму́р: Amuro
• Во́лга: Volgo
• Охо́тское мо́ре: Oĥotska Maro
• Алексе́й: Aleksio
• Менделе́ев: Mendelevo
• Пу́шкин: Puŝkino
• Ива́н: Ivano

Cirila-Esperanta Transliterumo

Ekzistas pluraj nomoj, por kiuj ankoraŭ ne ekzistas tradicia esperantigo: plej unue, estas familinomoj kaj nomoj de malpli grandaj loĝlokoj. La celo de tiu ĉi sekcio estas ne starigi metodon de transskribo de la rusia en Esperanton, nek reguli transskribon en la Esperanta vikipedio sed nur klarigi metodon de transskribo de la rusa en Esperanton. Ne povas krei unuecan transliteruman sistemon, ĉar rusaj literoj, ofte samkiel aliaj, ne nepre respondas al la fonemoj de Esperantaj literoj. En krampoj estas klarigeto de rusa fonologio. Palataligi signifas, ke la sono de iuj rusaj konsonantoj povas iĝi molaj antaŭ iuj vokaloj: Ekzemple "Нет" estas elparolata kiel [nʲet] aŭ "njet" en Esperantalfabeto, anstataŭ "net" laŭ ĉi tiu prova unu-al-unua transliterumo.

• а = a
• б = b
• в = v (elparolata senvoĉe kiel f antaŭ senvoĉa konsonanto kaj silabfine; palataligite kiel vj antaŭ palataliganta vokalo)
• г = g (same kiel k aŭ gj)
• д = d (same kiel t aŭ dj)
• ж = ĵ
• з = z (same kiel s aŭ sj)
• и = i
• й = j
• к = k (same kiel kj)
• л = l (same kiel lj)
• м = m (same kiel mj)
• н = n (same kiel nj)
• о = o
• п = p (same kiel pj)
• р = r (same kiel rj)
• с = s (same kiel sj)
• т = t (same kiel tj)
• у = u
• ф = f (same kiel fj)
• х = ĥ
• ц = c
• ч = ĉ
• ш = ŝ
• щ = ŝĉ
• э = e

Kelkaj aliaj literoj ankaŭ ne havas precizan analagon en Esperanto aŭ signifas malsamajn sonojn depende de pozicio en vorto. Jen tabelo, por ekzemplo de transliterumo de vortoj kun tiaj literoj ; ĝi baziĝas sur simila tabelo, kiun proponas la unua leciono de la klasika kurso de Esperanto por ruslingvanoj (de Boris Kolker):

   * 'щ' = ŝĉ: Vereŝĉagin, Ŝĉusev, Ŝĉebetovka, Blagoveŝĉensk;
   * 'ы' = i: Kujbiŝev, Ribakov, Siktivkar, Groznij (Грозный), Beliĥ, Ĉernovci;
   * 'е' =
         * e post konsonantoj: Fedorenko, Vasilevskij, Iĵevsk, Tuapse;
         * je en aliaj kazoj: Jesenin, Dmitrijev, Mendelejev, Gurjev;
   * 'ё' =
         * o post л, ш, щ, ч: Mogilov, Gumilov, Liĥaĉov, Ŝĉolkovo;
         * jo en aliaj kazoj: Jolkin, Fjodorov, Okajomov, Solovjov;
   * 'ю' =
         * u post л, ш, щ, ч: Ludmila, Lubimov, Iluŝin, Kluĉi, Mamlutka, Luba;
         * ju en aliaj kazoj: Jutkeviĉ, Neftejugansk, Izjum, Temrjuk, Vjugin;
   * 'я' =
         * a post л, ш, щ, ч: Ĉelabinsk, Polana, Ŝalapin, Lapunov, Gala;
         * ja en aliaj kazoj: Jalta, Krasnojarsk, Pjatigorsk, Uljanovsk, Tatjana, Majja;
   * 'ь' =
         * antaŭ 'и', 'о' – j: Iljiĉ, Zaĥarjin, Ruĵjin;
         * antaŭ aliaj vokaloj estas ellasata: Grigorjev, Prokofjev, Oĵerelje, Darja;
         * fine de vortoj kaj antaŭ konsonantoj:
            + fine de vortoj kaj inter konsonantoj estas ellasata: Tiraspol, Uralsk, Ilmen,
                                                            Ĥarkov, Ust-Labinsk ks.;
   * 'ъ' estas ellasata: Podjablonskij, Objaĉevo, Izjurov.

Ekzistas, tamen, iuj variantoj, aparte pri literoj я, ё, ю, е kaj ь. Ofte, oni uzas literon j eĉ en okazoj kiam laŭ suprelistitaj reguloj ĝi estas ellasenda, aparte en okazoj kiam ĝi estas grava por signifo. Se en Vikipedio ekzistas alisistemaj esperantigoj (Jaroslavlj ka.), bezonatas alia interkonsento.

Duoblaj konsonantoj

Laŭ tiu klarigos sekvas, ke duoblaj konsonantoj, ekzemple en Spassk (ruse Спасск), restas duoblaj konsonantoj ankaŭ en esperantlingva latinalfabetigo. Ĉar en Esperanto oni laŭeble evitas duoblajn konsonantojn, estus demando ĉu forfaligi duoblajn konsonantojn se akceptiĝas plena esperantigo de vorto. Tamen, ĉar esperantigon ĉiukaze oni nur apliku se trovablas almenaŭ unu, pli bone pluraj eksteraj referencoj pri efektiva uzado de tiu esperantigo en la esperantlingva literaturo kaj gazetaro, la decidon fakte eblas lasi al la efektiva uzo, do al la eksteraj referencoj. Kiam estus pluraj malsamaj alternativoj en eksteraj referencoj, eblos unuope diskuti kiun alternativon sekvi en vikipedio.

Uzo en la ukraina

Preskaŭ la sama sistemo povas esti uzata por ukraina lingvo, sed kun kelkaj diferencoj.

1. La litero г, el la rusa transskribata per g, el la ukraina transskribiĝas kiel h. La maloftan sonon g en la ukraina oni skribas per alia litero, nome ґ.
2. La literoj і kaj и en la ukraina ĉiam transskribiĝas kiel i. La ukraina litero ї, ne ekzistanta en la rusa, transskribiĝas kiel ji, sed post vokaloj oni ankaŭ povas transskribi ĝin per i.
3. La litero е ĉiam transskribiĝas per e. Per je oni transskribu nur unike ukrainan literon є.

Tamen se ekzistas iuj uzataj alisistemaj variantoj, pri kiuj ukrain-lingvanoj ne havas konsenton, oni ĉiam kreu aldirektigojn kaj menciu aliajn esperantigojn en teksto de artikolo.

Uzo en la bulgara

Kun kelkaj diferencoj la sama sistemo povas esti uzata ankaŭ por la bulgara lingvo. En la bulgara, kiel konate, pluraj alilingvaj cirilaj literoj ne ekzistas, do ili simple malatentatas. Щ en la bulgara estas [ŝt] kaj Ъ estas vokalo, mankanta en Esperanto kaj nomata ŝvao, en la bulgara plej ofte transdonata per „a“ . do Несебър iĝas Nesebar(o).

Vidu ankaŭ

• Kiam oni uzu formon "rusia"?
• Esperantalfabeta mapo de Ukrainio Arkivigite je 2013-07-31 per la retarkivo Wayback Machine
• ISO 9: Cirila-Esperanta transliteriga sistemo
• Esperantigo de vortoj