Gostyń
| Gostyń | |||
|
| |||
| Blazono | |||
 | |||
| |||
 Mapo
| |||
|---|---|---|---|
| Genitivo de la nomo | Gostynia | ||
| Provinco | Grandpollando | ||
| Distrikto | Distrikto Gostyński | ||
| Komunumo | Komunumo Gostyń | ||
| Speco de komunumo | Urbo-kampa | ||
| Fondita en | 1278 | ||
| Urborajtoj | 1278 | ||
| Koordinatoj | 51° 53′ N, 17° 1′ O (mapo)51.87916666666717.0125Koordinatoj: 51° 53′ N, 17° 1′ O (mapo) | ||
| Alto super la marnivelo | 90 m | ||
| Areo | 10,79 km² | ||
| Loĝantaro | 20694 (en 2004) | ||
| Loĝdenso | 1917,9 loĝ./km² | ||
| Poŝtkodo | 63-800 | ||
| Telefona antaŭkodo | 65 | ||
| Aŭtokodo | PGS | ||
| TERYT | 4304004024 | ||
| SIMC | 0954395 | ||
| Estro | Jerzy Woźniakowski | ||
| Titolo de estro | Urbestro | ||
| Adreso de estraro | Rynek 2 | ||
| Retpoŝto de estraro | kancelaria@um.gostyn.pl | ||
| Poŝtkodo de estraro | 63-800 | ||
| Telefono de estraro | 65 575-21-50 | ||
| Fakso de estraro | 65 575-21-42 | ||
| Poŝto de estraro | kancelaria@um.gostyn.pl | ||
| Ĝemelaj urboj | (Luksemburgio) Ettelbrück (Germanio) Dresdeno | ||
| Komunuma retejo | http://www.gostyn.pl/ | ||
Gostyń estas urbo en Grandpollando en Pollando. Ĝi apartenas al komunumo Gostyń en distrikto Gostyński.
Historio[redakti | redakti fonton]
Historio de Gostyń en la Mezepoko[redakti | redakti fonton]
La komenco de la historio de Gostyń estas el la 13a jc. Pierwsza wzmianka o miejscowości Gostyń pojawiła się w źródłach w 1275 roku. Na mocy dokumentu lokacyjnego z 1278 roku, Mikołaj Przedpełkowic zaczął budować prywatne miasto. Założył je od podstaw na wysepkach w starorzeczu rzeki Kani, a nazwa pochodziła od pobliskiej wsi Gostyń (dzisiaj Stary Gostyń). Z czasem miasto zostało otoczone fosą i wałem, w których znajdowały się cztery bramy. Rozebrano je dopiero na początku XIX wieku. Już od XIV wieku rozwinęło się osadnictwo za wałami miasta, szczególnie wokół kościoła. Pierwsze wiadomości o proboszczach gostyńskich pojawiają się na początku XIV wieku. Proboszcz Przeław występuje w źródłach w 1310 roku i 1315 roku, a w 1324 roku pojawia się proboszcz Andrzej. Wynika z tego, że być może istniał już wówczas w Gostyniu niewielki kościół. W XV wieku rozpoczęto dobudowę do istniejącego już kościoła. O tym, że kościół musiał istnieć już wcześniej, świadczą liczne zapisy na jego rzecz. Najstarszy pochodzi z 1418 roku. En la jaro 1458 por la ekspedicio al Malborko, tio estas kontraŭ la Teŭtona Ordeno, Gostyń sendis 15 bone armitajn kavalirojn.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Gostyń de la 16a jc ĝis la 19a jc[redakti | redakti fonton]
Dum la 16a jc kaj 17a jc estis bona kaj rapida disvolvo de la urbo. Sprzyjało temu dogodne położenie na uczęszczanym szlaku handlowym łączącym Poznano kaj Vroclavo. La urbo fariĝis la centro de Reformacio. Właśnie w XVI wieku w mieście osiedliło się wielu Szkotów. Na krótko miasto stało się terenem sporów i walk pomiędzy katolikami i przedstawicielami reformacji. To tutaj w 1565 roku odbył się synod różnowierców wielkopolskich, który miał doprowadzić do ugody pomiędzy odłamami chrześcijaństwa. Spotkali się oni we wzniesionym w pierwszej połowie XV wieku kościele farnym. Militoj, interalie Sveda diluvo en la 17a jc, kaj granda epidemio (pesto) en la 18a jc ege detruis la urbon kaj malgrandigis la nombron de la loĝantoj. W Gostyniu obowiązywał zakaz osiedlania się Żydów, który zniesiono w 1797 roku po objęciu władzy w Wielkopolsce przez Prusy. Natomiast tolerancyjnie odnoszono się do innej ludności napływowej: germanoj kaj skotoj. W 1793 roku w mieście żyło 970 katolików i 58 luteranów a także 1 grekokatolik. Władze miejskie były jednak zawsze polskie.
W 1811 roku Gostyń liczył zaledwie 1248 mieszkańców. 15 września tego roku doszło do największego kataklizmu w historii miasta – spłonęła 1/6 budynków mieszkalnych. Czas zaborów to okres silnego zaangażowania patriotycznego mieszkańców Gostynia i okolic. Aktywnie uczestniczyli oni w polskich powstaniach narodowych. W ramach Kulturkampf na terenie okolic Gostynia toczyła się walka z polskim duchowieństwem katolickim, które podkreślało odrębność religijną Polaków wobec protestanckiego państwa pruskiego. Gravajn por la disvolvo de la urbo estis establigo de la gasproduktejo kaj la ekfunkcio de la fervojo inter Leszno kaj Jarocin fine de la 19a jc.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Gostyń dum la 20a jc[redakti | redakti fonton]
En la 20a jc la loĝantoj de la urbo Gostyń kaj la ĉirkaŭaĵo batalis en la Ribelo de Grandpolujo (1918-1919). Przed wybuchem II wojny światowej w powiecie gostyńskim mieszkało około 61,5 tysiąca mieszkańców, z czego Polacy stanowili ponad 96% ogółu. Niemców na tym terenie było 2371 czyli 3,8%. Skupiali się oni przeważnie w niewielkich wsiach. Żydów we wrześniu 1939 roku było zaledwie szesnastu. La 21an de oktobro 1939 germanoj ekzekutis 30 loĝantojn de Gostyń kadre de la Operaco Tannenberg (germane Unternehmen Tannenberg, litere "Entrepreno T.") tio estis la kodnomo de eksterma agado kontraŭ la pola intelektularo dum la dua mondmilito, kiel parto de la Generalplan Ost ("Ĝenerala Plano Oriento").
.
La 4an de decembro 1939 germanoj komencis la amasan forloĝigadon de poloj unue el la regiono de Gostyń kaj poste de la tuta Grandpolio. Pod okupacją niemiecką w 1940 wprowadzono nazwę Gostingen . W okresie okupacji na terenie Gostynia działała organizacja konspiracyjna „Czarny Legion” i Obwód Armii Krajowej o nazwie „Gil”.
La urbon ekokupis la Ruĝa Armeo la 27an de januaro 1945. Baldaŭ administris la urbon civila administracio de poloj.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Bibliografio[redakti | redakti fonton]
- Dariusz Czwojdrak, Z dziejów ludności żydowskiej w południowo-zachodniej Wielkopolski, Grabonóg: Muzeum im. Edmunda Bojanowskiego, 2004.
- Zbyszko Górczak, Najstarsze lokacje miejskie w Wielkopolsce (do 1314), Poznano: Wydawnictwo WBP, 2002.
- Paweł T. Schulz, Dzieje miasta Gostynia w zarysie, Gostyń: Nakładem autora, 1939.
- Stanisław Sierpowski, Dzieje ziemi gostyńskiej, Poznano: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1979.
- Grzegorz Skorupski, Gostyń dawny i niedawny, Jarocin: Południowa Oficyna Wydawnicza, 2004.
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, tom 2, Varsovio: Nakładem Władysława Walewskiego, 1881.
- Wojciech Śmigielski, Mieszkańcy Gostynia i okolic w mogiłach katyńskich, Gostyń: Muzeum w Gostyniu, 2015.
- Romana Zaniewicz, Elżbieta Ostrowska, Województwo leszczyńskie, Varsovio: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1981.
- Jerzy Zielonka, Czarny Legion, Gostyń: Gostyńskie Tow. Kulturalne, 1990.
Partneraj urboj[redakti | redakti fonton]
- Dresdeno, Germanio
- Rueno, Francio
- Steinach (Turingio), Germanio