Irizeco
 |
 |
 |
 |
Irizeco aŭ irizado (greke Ιρις = iris = ĉielarko, konata ankaŭ kiel goniokromeco) estas ĝenerale konata kiel propraĵo de iaj surfacoj kiuj ŝajnas ŝanĝi koloron laŭ ŝanĝas la angulo de rigardo. Irizeco povas esti komune vidata en sapobobeloj, papilioflugiloj, markonkoj ktp. Tio estas fenomeno, en kiu objekto, depende de la perspektivo, aperas en diversaj koloroj.
Per refrakto kaj interfero de la lumo je la surfaco de objekto, brilas tiu objekto en la koloroj de la ĉielarko. La koloroj dependas de la observangulo. Irizeco estas konata pri la meleagrenoj (perlokonkoj) kaj sapovezikoj. Pro la ofte intensaj koloroj oni sentas la irizecon kiel bela.
Ĉar la irizeco dependas de la observangulo, oni ne povas kapti ĝin per konvencia fotografio, sed nur per holografio.
Priskribo
Irizeco estas vida fenomeno de surfacoj ĉe kiuj ŝanĝoj de koloronuancoj estas vidataj laŭ ŝanĝoj en korespondo kun la angulo el kiu oni rigardas la surfacon.
Irizeco estas kaŭzata de multopaj reflektoj el multitavolaj, duontravideblaj surfacoj sur kiuj fazoj kaj interferoj de la reflektoj modlas la falantan lumon (per amplifiko aŭ malamplifiko de de kelkaj frekvencoj pli ol aliaj).
Etimologio
La vorto irizeco devenas parte el la latina vorto irizo, kiu signifas "ĉielarko", kiu siavice devenas el la diino Irizo de la Greka mitologio, kiu estas personigo de la ĉielarko kaj agadis kiel mesanĝisto de gedioj.
Goniokromeco devenas el grekaj vortoj gonia, kiu signifas angulon, kaj ĥroma, kiu signifas koloron.
Fotografio
Ĝenerale fotografio kolektas nur la specifan efikon de irizeco (ne la propran fenomenon), kvazaŭ ĝi kaptas nur la efikon de tri dimensioj (reprezente ilin per du); tamen irizeco povas esti reproduktata de holografio (kiu inkludas fazinformadon).
Ekzemploj
- flugiloj de iaj insektoj, kiaj la Morfopapilioj.
- la plumoj de kelkaj birdoj, kiaj korvedoj, korakoj, sturnedoj, kaj pavoj.
- la konkoj de iaj moluskoj kiaj haliotoj.
- ĉe iaj animaloj, la Tapetum lucidum, de la okuloj de multaj vertebruloj, kiaj hundoj, katoj ktp.
- perlecaj farboj foje uzataj por kutimaj aŭtofarboj.
Bildaro
-
La irizeca interna surfaco de konko de ruĝa halioto -
-
Flugiloj de taĥineda muŝo montras irizecajn kolorojn pro la surfacaj strukturoj -
Tapetum lucidum el okulo de bovido, kiu ŝajnas nigra kaj blua pro irizeco -
-
Iriza nubo -
Kvarco kun enkluditajrutilpingloj -
Perloj
