Rud. Ley Maŝinfabriko
| Rud. Ley Maŝinfabriko | ||
|---|---|---|
| aŭtomobilo-faranta firmao vd | ||
| Dum | 1856 - 1947 | |
| Jura formo | Aktiengesellschaft | |
| Sidejo | Arnstadt | |
| Lando | Germanio | |
La Rud. Ley Maŝinfabriko AK (germane Rud. Ley Maschinenfabrik AG) estis fabrikejo de maŝinoj, aŭtoj kaj utilaj veturiloj en Arnstadt.
La firmao estis fondita jam en 1856 kiel metiista ateliero por produkti kudromaŝinojn kaj ŝufarilojn. Ĝi estis aĉetita fare de la metilernanto Rudolf Ley. Liaj filoj Alfred, Hugo, Rudolf kaj Hermann transprenis la responson en 1901. En 1905 oni konstruis tie malpezajn veturilojn sub la marko "Loreley" laŭ la ideoj de Alfred Ley. Post la jura ŝanĝiĝo en akcian kompanion en 1909 Hermann foriris, Hugo kaj Robert fariĝis kontrolkonsilantoj - kaj Alfred iĝis sole firmaestro.
Historio
[redakti | redakti fonton]La unua Loreley-transportilo estis 6/10-PĈ-veturilo kun kvarcilindra laŭvica motoro, elĉerpanta el cilindra kapacito de 1500 cm³ forton de 10 ĈP. Ĝis la eksplodo de la Unua mondmilito konstruitis konvenciaj ekskursveturiloj (poste konkurset-aŭtoj) kun 2 aŭ 4 sidlokoj kaj 4 aŭ 6 cilindroj. En 1910 la entrepreno estis kun 1200 dungitoj la plej granda labordonanto en la urbo.
Post la milito la antaŭmilitaj modeloj daŭre faritis kun etaj, nemenciindaj ŝanĝoj, nun sub la marko "Ley". Ĉe la modelo T6 oni pruvkonstruis la unuajn fluliniajn veturilojn laŭ patento de Paul Jaray. Je la fino de 1925 la entrepreno renkontis tiom da malfacilaĵoj, ke oni apenaŭ devis deklari bankroton. En 1928 oni ĉesis la produktadon de person-aŭtoj. En 1933 oni faris la lastajn ŝarĝaŭtojn uzante la en deponejo restintajn materialpecojn.
En 1935 oni vendis la terenon kun la fabriko aŭtomobila kaj translokigis la maŝinojn en la bazan uzinon. Oni daŭre produktis rezervajn partojn kaj liveris por aliaj fabrikoj. La sekcio pri ŝufarado kaj elektroteknikaĵoj ĝis 1945 seninterrompe funkciis.
En 1947 la entrepreno senproprietigitis. Post ĝia dua (parta) malkonstruo, la firmao malaperis ankaŭ el la komerca registro. Ekde 1947 estis ŝufarado en la VEB-entrepreno sub la marko SCHUMA kaj TEXTIMA.
Modeloj
[redakti | redakti fonton]Loreley
[redakti | redakti fonton]| modelo | produktado | cilindroj | cil. kapacito | potenco | radpozicio |
|---|---|---|---|---|---|
| 6/10 ĈP | 1905-1907 | 4 laŭvice | 1500 cm³ | 10 ĈP (7,4 kW) | 1800-2400 mm |
| J 10/25 ĈP | 1908-1914 | 6 laŭvice | 2599 cm³ | 25 ĈP (18 kW) | 3000 mm |
| A 5/12 ĈP | 1909-1911 | 4 laŭvice | 1132 cm³ | 12 ĈP (8,8 kW) | 2100 mm |
| L4A 6/18 ĈP | 1911-1914 | 4 laŭvice | 1545 cm³ | 18 ĈP (13,2 kW) | 2785 mm |
| 6A 6/18 ĈP | 1911-1914 | 6 laŭvice | 1550 cm³ | 18 ĈP (13,2 kW) | 2785 mm |
| H4A 8/21 ĈP | 1912-1914 | 4 laŭvice | 2068 cm³ | 21 ĈP (15,4 kW) | 2930 mm |
| K6 10/28 ĈP | 1912-1914 | 6 laŭvice | 2599 cm³ | 28 ĈP (20,6 kW) | 3250 mm |
Ley
[redakti | redakti fonton]| modelo | produktado | cilindroj | cil. kapacito | potenco | radpozicio |
|---|---|---|---|---|---|
| T6 6/16 ĈP | 1920-1922 | 4 laŭvice | 1540 cm³ | 16 ĈP (11,8 kW) | 2670 mm |
| U12 12/32 ĈP | 1921-1923 | 4 laŭvice | 3091 cm³ | 32 ĈP (23,5 kW) | 3175 mm |
| T6E 6/20 ĈP | 1922-1925 | 4 laŭvice | 1540 cm³ | 20 ĈP (14,7 kW) | 2670 mm |
| U12B 12/36 ĈP | 1923-1924 | 4 laŭvice | 3091 cm³ | 36 ĈP (26,5 kW) | 3175 mm |
| M8 8/36 ĈP | 1924-1927 | 4 laŭvice | 2010 cm³ | 36 ĈP (26,5 kW) | 2959 mm |
| U12C 12/45 ĈP | 1924-1927 | 4 laŭvice | 3091 cm³ | 45 ĈP (33 kW) | 3175 mm |
| N8 8/38 ĈP | 1928 | 6 laŭvice | 1991 cm³ | 38 ĈP (28 kW) | 2870 mm |
| V12 12/50 ĈP | 1928 | 6 laŭvice | 3180 cm³ | 50 ĈP (37 kW) | 3200 mm |
Ekspozicio
[redakti | redakti fonton]De la 2-a de septembro ĝis la 12-a de novembro 2006 estis en la Kastela muzeo speciala ekspozicio pri la firmao sub la titolo: Von der Schuhmaschine zum Automobil - 150 Jahre Arnstädter Firma Ley.
Akurate 100 jaroj antaŭ la lasta tago de la elmontrado (la 12-an de novembro 1906) fermis la pordon la Internacia aŭtomobila ekspozicio de Berlino. Tiam Alfred Ley por la unua fojo prezentas siajn aŭtojn antaŭ tia publiko.
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]Literaturo
[redakti | redakti fonton]- Halwart Schrader: Deutsche Autos 1885-1920, 1-a eldono, Motorbuch Verlag, Stuttgart 2002, ISBN 3-613-02211-7, p. 228–232.
- Werner Oswald: Deutsche Autos 1920-1945, 10-a eldono, Motorbuch Verlag, Stuttgart 1996, ISBN 3-87943-519-7, p. 184–185.
- Andrea Kirchschlager, Ulrich Lappe, Peter Unger (eld.): Chronik von Arnstadt. Kirchschlager, Arnstadt 2003, ISBN 3-934277-07-1, p. 332–334.