Satiro

Ne konfuzu ĉi tiun artikolon kun Satiruso.

Satiro estas ĉefe literatura ĝenro, kvankam ĝi estas ankaŭ trovebla en grafikaj kaj teatraj artoj. En satiro, la malvirtoj, senprudentecoj, misuzadoj, ktp estas kritikitaj per primokado, burleskigo, ironio, kaj aliaj metodoj. Konata satiristo esperantisto estis Raymond Schwarz, kiu trovis siajn aludojn en la esperanto-medion pri simple homaj aferoj kiuj estas vere tutmondaj au pere de vortludoj por kiuj Esperanto estas vera trezoro. Tamen la ĝenro satiro ne estas forte reprezentita en la Esperanta kulturo, eble ĉar tro ofte oni ne toleras mokojn pri si mem^[1].Alia satiristo estas Giorgio Silfer per la unuaktaĵo La vorta klaso, Julio Baghy per la unuaktaĵo Lingva evoluo kaj Sándor Szathmári per la Budapeŝta ekzameno, kiu laŭ Perla Martinelli estas eminenta leciono de vere altnivela satiro^[2].

Ekzistas plurajn formojn de satiro:

Satiraj magazinoj

Satiraj magazinoj estas gravaj por socia kaj politika komento, miksante humuron kun akra kritiko. Ĉi tiuj magazinoj kombinas humuron kun kritiko, influante publikan diskurson kaj defiante aŭtoritatojn. Ekzemple, The Onion formis ciferecan satiron, dum Charlie Hebdo ekigis debatojn pri parollibereco.

Jen kelkaj el la plej famaj kaj influaj satiraj magazinoj en la mondo aŭ iliaj landoj:

The Onion (Usono)

Fondita en 1988, *The Onion* estas ikona pro sia absurda, seka humuro, imitante verajn novaĵojn. Ĝi traktas politikon, kulturon kaj ĉiutagan vivon. Ĝia reta ĉeesto revoluciis ciferecan satiron, inspirante multajn imitantojn tutmonde. Ĝi formis modernan satiron kaj influis komedion, inkluzive de retejoj kiel *ClickHole*.

Private Eye (Britio)

Lanĉita en 1961, ĝi miksas esploran ĵurnalismon kun morda humuro, celante politikistojn kaj publikajn figurojn. Ĝi malkaŝis skandalojn kaj restas brita institucio, konata pro karikaturoj kaj moknomoj. Ĝi formis britan satiron kaj influis komikulojn.

Charlie Hebdo (Francio)

Fondita en 1970, ĝi estas konata pro provokaj karikaturoj pri religio, politiko kaj kulturo. Simbolo de libera parolo, precipe post la atako de 2015, ĝi defias aŭtoritatojn. Ĝi ekigis debatojn pri esprimlibereco tutmonde.

Punch (Britio, Historia)

Eldonita de 1841 ĝis 2002, ĝi difinis satiron per karikaturoj kaj komentoj pri viktoria socio. Ĝi enkondukis la modernan koncepton de “karikaturo” kaj influis usonan satiron. Ĝia heredaĵo restas en brita kulturo kaj arkivoj.

Mad Magazine (Usono)

Lanĉita en 1952, ĝi parodias filmojn, televidon kaj popkulturon kun ikonoj kiel Alfred E. Neuman. Ĝi formis usonan junularan kulturon, inspirante komediojn kiel Saturday Night Live. Ĝia humuro influis multajn generaciojn, kvankam ĝia presado finiĝis en 2019.

Le Canard Enchaîné (Francio)

Fondita en 1915, ĝi kombinas satiron kun esplora ĵurnalismo, malkaŝante politikajn skandalojn. Sendependa kaj senreklamoj, ĝi estas unika voĉo en franca ĵurnalismo. Ĝi inspiris similajn eŭropajn eldonaĵojn.

Titanic (Germanio)

Ekde 1979, ĝi atakas germanan politikon kaj socion per absurda humuro. Ĝi estas kultura forto, ofte provokante polemikojn. Ĝi formis germanan komedion kaj satiron.

El Jueves (Hispanio)

Fondita en 1977, ĝi kuraĝe kritikas politikon kaj reĝecon per karikaturoj. Ĝi helpis en la hispana transiro post Franco.

Ĝi estas esenca en hispana satira tradicio.

En Esperanto

La Pirato, Kajeroj por Satiro, Humoro Laj Libereco... relativa. KAPERAS ĈIUMONATE

Vidu ankaŭ

Leĝo de Poe

Referencoj

↑ (eo) Satiro en Esperanto, Heroldo de Esperanto, p. 4, n-ro 1 (1900), la 14-an de januaro 1995.
↑ (eo) Perla Martinelli, Revenas printempo por slavaj geartistoj, Heroldo de Esperanto, p. 1, n-ro 6 (1937), la 20-an de majo 1997.

Eksteraj ligiloj

Kategorio Satiro en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Satiro en la Vikicitaro (Kolekto de citaĵoj)
Satiro en ReVo

[1] (eo) Satiro en Esperanto, Heroldo de Esperanto, p. 4, n-ro 1 (1900), la 14-an de januaro 1995.

[2] (eo) Perla Martinelli, Revenas printempo por slavaj geartistoj, Heroldo de Esperanto, p. 1, n-ro 6 (1937), la 20-an de majo 1997.

[1]

[2]