Hiismo: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively

[nekontrolita versio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo Iru al sekvanta ŝanĝo →

Enhavo forigita Enhavo aldonita

VidaVikiteksto

Enteksta

Kiel registrite je 16:33, 5 jan. 2007

Esperanto > Hiismo

Hiismo estas proponita reformo de Esperanto. Hiisto sentas en tradicia Esperanto mankon de specife virgenra triapersona pronomo, simetria al ŝi, kaj de specife virgenra sufikso, simetria al -in-, ĉar en tradicia Esperanto la triapersona pronomo li estas aŭ virgenra aŭ neŭtrala, samkiel en tradicia Esperanto sensufiksaj personaj substantivoj povas esti aŭ virgenraj aŭ neŭtralaj. Kiel specife virgenran triapersonan pronomon hiisto uzas la pronomon hi, kaj kiel specife virgenran personan sufikson, li uzas la sufikson -iĉ-.

Priskribo

En hiisma Esperanto:

La virgenra pronomo hi estas uzata simetrie kun la ingenra pronomo ŝi. La uzado de la virgenra pronomo li por emfazi virsekson estas arkaika. (li estas nek virgenra nek ingenra; por indiki genron oni uzu aŭ ŝi aŭ hi.)

La virgenra sufikso -iĉ- estas uzata simetrie kun la ingenra sufikso -in-. La uzado de ulgenraj vortoj, do sen -iĉ- aŭ -in-, por emfazi virsekson estas arkaika. (Studento estas nek virgenra nek ingenra; por indiki genron oni uzu studentino aŭ studentiĉo.)

La sufikso -j- povas esti uzata por krei karesnomojn sen anstataŭi pecon de vortoradiko. (Apud panjo kaj paĉjo eblas ankaŭ patrinjo kaj patriĉjo, sed ankaŭ hejmjo, litjo kaj tiel plu.)

Liismo

Simile al Liismo, Hiismo asertas, ke la pronomo li havas genran neŭtrecon.

Riismo

Kontraste al Riismo, en Hiismo la pronomo li estas genre neŭtra, dum en Riismo ĝi estas specife virgenra.

Iĉismo

Simile al Iĉismo, Hiismo enhavas la sufikson -iĉ-, sed kontraste, ĝi ne celas ŝanĝi la virgenron de firme virgenraj substantivoj.

Argumentoj por hiismo

Oni povas libere elekti ĉu emfazi sekson aŭ ne.

Per arkaika uzado de li oni diskriminacias inojn, vole-ne-vole implicante, ke parolante pri iu ajn besto, persono, profesio aŭ familiano, oni "kompreneble" celas viron.

La pronomo li origine tradukitas per he (angle), er (germane) kaj tiel plu, kiuj siatempe signifis tiu persono kaj nur she (angle), sie (germane) kaj tiel plu estis neambigue inseksaj, kio implicis, ke li ĝenerale estas iĉseksa. En la 21-a jarcento estas kreiĝintaj en la nacilingvoj, kiuj estis bazo de Esperanto en 1887, iloj por juste distingi aŭ maldistingi inter inoj kaj iĉoj. Esperanto devas havi sampovajn ilojn por esti taŭga komunikilo.

La uzado de ŝi kaj hi simetrias kun -in- kaj -iĉ-, kiu simetrias kun -nj- kaj -ĉj- kaj plireguligas la lingvon.

Seksneŭtra uzado de li simetrias kun ili, kio estas plia regulaĵo en la lingvo.

Sufiksoj kiel -ist-, -ul-, -ant- perdis sian firman viran sencon. Ankaŭ ĉevalo, amiko, homo, infano kaj gasto ne estas (plu) firme virgenraj. Tial oni bezonas ilon, kiu indikas la sekson, kiu ĝuste estas la sufikso -iĉ-.

Argumentoj kontraŭ hiismo

hi estas anglismo, kaj multaj esperantistoj malakceptas influon de la angla lingvo.

Vidu ankaŭ

@@ Linio 1: / Linio 1: @@
 [[Esperanto]] > Hiismo
 ----
-'''Hiismo''' estas proponita reformo de Esperanto, alternativo al la [[riismo]]. Riisto uzadas la [[neologismo|neologisman]] triapersonan pronomon ''[[ri]]'' seksgenre neŭtre, ĉar li konsideras la pronomon ''[[li]]'' kiel specife virgenran kaj sentas mankon de tia seksgenre neŭtra pronomo. Tute inverse, hiisto, same kiel [[liismo|liisto]], konsideras la pronomon ''li'' kiel seksgenre neŭtran, kaj pro la sentita manko de specife virgenra pronomo uzadas la neologisman pronomon ''hi'', paralele al la specife virgenra neologisma sufisko ''[[-iĉ-]]''. Hiismo uziĝas en la projekto [[DLT]].
+'''Hiismo''' estas proponita reformo de Esperanto. Hiisto sentas en tradicia Esperanto mankon de specife virgenra triapersona pronomo, simetria al ''ŝi'', kaj de specife virgenra sufikso, simetria al ''-in-'', ĉar en tradicia Esperanto la triapersona pronomo ''li'' estas aŭ virgenra aŭ neŭtrala, samkiel en tradicia Esperanto sensufiksaj personaj substantivoj povas esti aŭ virgenraj aŭ neŭtralaj. Kiel specife virgenran triapersonan pronomon hiisto uzas la pronomon ''hi'', kaj kiel specife virgenran personan sufikson, li uzas la sufikson ''-iĉ-''.
 == Priskribo ==
@@ Linio 7: / Linio 7: @@
 En hiisma Esperanto:
-* La virgenra pronomo ''hi'' estas uzata simetrie kun la ingenra pronomo ''[[ŝi]]''. La uzado de la ulgenra pronomo ''[[liismo|li]]'' por emfazi virsekson estas [[arĥaismo|arkaika]]. (''[[liismo|li]]'' estas nek virgenra nek ingenra; por indiki genron oni uzu aŭ ''ŝi'' aŭ ''hi''.)
+* La virgenra pronomo ''hi'' estas uzata simetrie kun la ingenra pronomo ''[[ŝi]]''. La uzado de la virgenra pronomo ''[[liismo|li]]'' por emfazi virsekson estas [[arĥaismo|arkaika]]. (''[[liismo|li]]'' estas nek virgenra nek ingenra; por indiki genron oni uzu aŭ ''ŝi'' aŭ ''hi''.)
 * La virgenra sufikso ''[[-iĉ-]]'' estas uzata simetrie kun la ingenra sufikso ''[[-in-]]''. La uzado de ulgenraj vortoj, do sen ''[[-iĉ-]]'' aŭ ''[[-in-]]'', por emfazi virsekson estas arkaika. (''Studento'' estas nek virgenra nek ingenra; por indiki genron oni uzu ''studentino'' aŭ ''studentiĉo''.)
 * La sufikso ''[[-j-]]'' povas esti uzata por krei karesnomojn sen anstataŭi pecon de vortoradiko. (Apud ''pa[[-nj-|nj]]o'' kaj ''pa[[-ĉj-|ĉj]]o'' eblas ankaŭ ''patrinjo'' kaj ''patriĉjo'', sed ankaŭ ''hejmjo'', ''litjo'' kaj tiel plu.)
+== Liismo ==
+Simile al [[Liismo]], Hiismo asertas, ke la pronomo ''li'' havas genran neŭtrecon.
+== Riismo ==
+Kontraste al [[Riismo]], en Hiismo la pronomo ''li'' estas genre neŭtra, dum en Riismo ĝi estas specife virgenra.
+== Iĉismo ==
+Simile al [[Iĉismo]], Hiismo enhavas la sufikson ''-iĉ-'', sed kontraste, ĝi ne celas ŝanĝi la virgenron de firme virgenraj substantivoj.
 == Argumentoj por hiismo ==
-* Oni povas libere elekti ĉu emfazi sekson aŭ ne. (''patro'' = ''patrino (de iu ajn) aŭ patriĉo (de iu ajn)'' kontraste al ''gepatro'' = ''unu el la gepatroj'' = ''unu el paro da patrino kaj patriĉo'')
+* Oni povas libere elekti ĉu emfazi sekson aŭ ne.
 * Per arkaika uzado de ''[[liismo|li]]'' oni diskriminacias inojn, vole-ne-vole implicante, ke parolante pri iu ajn besto, persono, profesio aŭ familiano, oni "kompreneble" celas viron.
@@ Linio 25: / Linio 37: @@
 * Seksneŭtra uzado de ''li'' simetrias kun ''ili'', kio estas plia regulaĵo en la lingvo.
-* Sufiksoj kiel ''-ist-'', ''-ul-'', ''-ant-'' perdis sian firman viran sencon. Ankaŭ ''ĉevalo'', ''amiko'', ''homo'', ''infano'' kaj ''gasto'' ne estas (plu) firme virgenraj. Do diri ''patro'' kaj ''frato'' sen indiki la sekson estas plia regulaĵo en la lingvo.
+* Sufiksoj kiel ''-ist-'', ''-ul-'', ''-ant-'' perdis sian firman viran sencon. Ankaŭ ''ĉevalo'', ''amiko'', ''homo'', ''infano'' kaj ''gasto'' ne estas (plu) firme virgenraj. Tial oni bezonas ilon, kiu indikas la sekson, kiu ĝuste estas la sufikso ''-iĉ-''.
-* Komence ''kara'' uziĝis kaj por diri ''korproksima'' kaj por diri ''multekosta''. Ĉar ne ĉio kara estas multekosta, ekuziĝis ''altpreza'' kaj ''multekosta'' por sinonimi kun ''kara'' je la arkaikiĝinta mon-senco. Analoge, ''li'' signifis kaj ''tiu persono'' kaj ''tiu viro''. Ĉar ne ĉiu persono estas viro, oni ne timu ekuzi novan vorton, kiu sinonimas je la vira senco kun ''li'', nome ''hi''.
 == Argumentoj kontraŭ hiismo ==
-* La specifigo de virsekso de [[iĉa radiko|firme viraj radikoj]] kaj la seksneŭtreco de sensufiksa firme vira radiko estas tro stranga ŝanĝo al la lingvo.
 * ''hi'' estas [[anglismo]], kaj multaj esperantistoj malakceptas influon de la angla lingvo.
 ==Vidu ankaŭ==
 *[[DLT]]
 *[[Seksneŭtrala homa triapersona pronomo]]
-*[[Iĉismo]]
 *[[-iĉ-]]
-*[[liismo]]
+*[[Liismo]]
+*[[Riismo]]
+*[[Iĉismo]]