Wilfrid Sellars
| Wilfrid Sellars | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Persona informo | |||||
| Wilfrid Sellars | |||||
| Naskiĝo | 20-an de majo 1912 en Miĉigano | ||||
| Morto | 2-an de julio 1989 (77-jaraĝa) en Picburgo | ||||
| Lingvoj | angla vd | ||||
| Ŝtataneco | Usono  vd
| ||||
| Alma mater | Universitato de Miĉigano Universitato de Göttingen Oriel College Universitato ĉe Buffalo Lycée Montaigne (en)  vd
| ||||
| Familio | |||||
| Patro | Roy Wood Sellars (en) vd
| ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | filozofo universitata instruisto vd
| ||||
| |||||
| |||||
Filozofo 
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Wilfrid Stalker SELLARS (la 20a de majo 1912 – la 2a de julio 1989) estis usona filozofo kaj eminenta ellaboranto de kritika realismo, kiu "revoluciis ambaŭ la enhavon kaj la metodon de filozofio en Usono" [1].
Li laboris kaj instruis plejparte en la Universitato de Picburgo. Sellars faris kontribuon al la filozofio de menso, al epistemologio kaj metafiziko, ĉerpis inspiron de diversaj filozofiaj tradicioj, kaj reformulis filozofian naturalismon laŭ "kritika realismo" kaj en opozicio al dogmaj pozicioj. Tial, Sellars estas konsiderita unu el la plej influaj usona filozofoj de la 20-a jarcento [2].
Vivo
[redakti | redakti fonton]Wilfrid Sellars estis la filo de la filozofo Roy Wood Sellars. Post studado ĉe la Universitato de Miĉigano kaj Oksfordo, Sellars instruis en Iovao, Minesoto kaj Yale antaŭ akcepti profesorecon ĉe la Universitato de Pittsburgh en 1963. En 1971 li estis elektita al la Usona Akademio de Artoj kaj Sciencoj.
Liaj ĉefaj laborfakoj estis epistemologio, filozofio de menso kaj filozofio de percepto. Ĉi tie li ĉefe sekvis la laboron de Willard Van Orman Quine, kies kritikon de klasika empirio li akrigis. Li radikale malaprobis la dikotomion inter percepto kaj pravigo, kiu reprezentas unu el ĝiaj centraj aspektoj.
Liaj plej gravaj studentoj inkludas Robert Brandom, Ruth Millikan, John McDowell, John Haugeland kaj Jay Rosenberg. Tamen, la plej konata konstrua ricevo de Sellars venas de Richard Rorty, kiu en sia libro Philosophy and the Mirror of Nature (Filozofio kaj Spegulo de la Naturo) plurfoje referencas al la atakoj de Sellars kontraŭ la ideo de la "donita", vastigante ilin kaj kondukante al radikalaj sekvoj.
Pensado
[redakti | redakti fonton]Sellars elpensis la filozofian esprimon "spaco de kialoj". La frazo rilatas al du areoj:
- Priskribo de la koncipa kaj kondutisma reto de lingvo, kiun homoj uzas, por moviĝi en sia mondo inteligente.
- Indikante la fakton, ke parolado pri "gustoj", "epistemaj pravigoj", kaj "intencoj" ne estas la sama, kaj ne nepre eblas mapi paroladon pri kaŭzeco en la fizika scienca signifo.
"Empirio kaj Filozofio de Menso"
[redakti | redakti fonton]La plej fama laboro de Sellars estas Empiriismo kaj la Filozofio de Menso de 1956. En tiu eseo Sellars kritikas la vidon ke kogna scio povas esti sendependa de la koncipaj procezoj implikitaj en ĝia percepto. Li nomis tiun vidon "la mito de la datenoj", kaj atribuis ĝin al teorioj de scio kiuj faras redukton al "senso- datenoj ".
La laboro temigas plurajn teoriojn, kaj precipe la Kanteca pragmatismo de C. I. Lewis kaj la logika pozitivismo de Rudolf Carnap. Sellars prezentas "Jones' myth", parabolon dezajnitan por defendi la eblecon de strikta kondutisma mondrigardo. La parabolo klarigas kiel pensoj, saĝa ago kaj eĉ subjektiva interna sperto povas esti atribuitaj al homoj ene de scienca modelo. Sellars uzis fikcian tribon, la "Raylians", ĉar li volis rilati al "The Concept of Mind (La Koncepto de Menso)" de Gilbert Ryle.
La "mito-" ideo de Sellars, kiu ankaŭ estis influita fare de Ernst Cassirer, ne estas nepre negativa. Li vidis ĝin kiel io kiu povus esti utila alimaniere, anstataŭ juĝi ĝin nur kiel vera aŭ malvera. Li intencis unuigi la koncipan konduton de la "spaco de kialoj" kun la koncepto de subjektiva sensa sperto. Tio estis unu el liaj plej centraj celoj, kaj tial lia pli posta laboro estis priskribita kiel Kanteca.
"la lingvo de teorioj"
[redakti | redakti fonton]En sia artikolo "The Language of Theories" (La Lingvo de Teorioj) el 1961, Sellars enkondukas la koncepton de "Kanteca empirio". Kanteca empirio distingas inter:
- Asertoj, kies ekzameno postulas la forlason aŭ ŝanĝon de la sistemo de konceptoj, sur kiu ili estas fermitaj (tio estas, ŝanĝo de la sistemo de falsigeblaj konstituciaj principoj, kiuj estas ĉe la bazo de scio)
- Testeblaj asertoj bazitaj sur observaĵoj formulitaj laŭ aro de konceptoj kiuj restis konstantaj ĉie.
"Filozofio kaj la scienca bildo de homo"
[redakti | redakti fonton]En "Filozofio kaj la Scienca Bildo de Homo" de 1962, Sellars distingas inter la "manifesta bildo" kaj la "scienca bildo" de la mondo.
- La videbla bildo - inkluzive de intencoj, pensoj kaj bildoj. Sellars ebligas plibonigi la videblan bildon per 'korelacia indukto', neante la ekziston de nepercepteblaj estaĵoj.
- La scienca bildo - priskribas la mondon laŭ la sciencoj de teoria fiziko. Ĝi inkludas konceptojn kiel ekzemple kaŭzeco kaj teorioj pri partikloj kaj fortoj.
La du bildoj foje kompletigas unu la alian, kaj foje kontraŭdiras unu la alian. Tiel, la videbla bildo inkludas praktikajn aŭ moralajn asertojn, dum la scienca bildo ne faras. Tamen, konflikto ekestas, kiam scienco diras al ni, ke ŝajne solidaj objektoj fakte plejparte konsistas el malplena spaco. Sellars celas sinoptikan vidion, kie la scienca bildo prenas la plej altan prioritaton en kazoj de konflikto, almenaŭ rilate al empiriaj priskriboj kaj klarigoj.
Heredaĵo
[redakti | redakti fonton]Robert Brandom, lia juna kolego en Pittsburgh, nomis Sellars kune kun Willard Quine kiel unu el "la du plej profundaj kaj gravaj filozofoj de iliaj generacioj". La serĉado de Sellars de sinoptika filozofio kiu unuigas la ĉiutagajn kaj sciencajn vidojn de realeco estas la bazo kaj arketipo de kio foje estas nomita la Pittsburgh Skolo, kies membroj inkludas Brandom, John McDowell kaj John Haugland [3], foje ankaŭ nomita la Lernejo de Analiza Hegelismo [4] [5].
Aliaj filozofoj peze influitaj fare de Sellars ampleksas la tutan spektron de nuntempa analiza filozofio, novpragmatismo (Richard Rorty), elimina materialismo (Paul Churchland) kaj raciismo (Laurence Bonjour). Inter liaj posteuloj oni povas mencii ankaŭ Robert Brandom, Ruth Milliken kaj Ray Brassier. La laboro de Sellars influis, interalie, la feminisman penson de Quill Kukla [6].
Kolekto de eseoj dediĉitaj al Sellars sub la titolo Sellars and his Legacy estis publikigita fare de Oxford University Press en 2016.
Elektita verkaro
[redakti | redakti fonton]- Pure Pragmatics and Possible Worlds: The Early Essays of Wilfrid Sellars, [PPPW], hrsg. v. Jeffrey F. Sicha, (Ridgeview Publishing Co: Atascadero, CA 1980).
- Science, Perception and Reality, [SPR], (Routledge & Kegan Paul Ltd: London, and The Humanities Press: New York 1963).
- Philosophical Perspectives, [PP], (Charles C. Thomas: Springfield, IL 1967). Nachdruck in zwei Bd., Philosophical Perspectives: History of Philosophy and Philosophical Perspective: Metaphysics and Epistemology, (Ridgeview Publishing Co.: Atascadero, CA 1977).
- Science and Metaphysics: Variations on Kantian Themes. [S&M], (Routledge & Kegan Paul Ltd: London, und The Humanities Press: New York 1968).
- Essays in Philosophy and Its History, [EPH], (D. Reidel Publishing Co.: Dordrecht, Holland 1975).
- Naturalism and Ontology, [N&O], (Ridgeview Publishing Co.: Atascadero, CA 1979). [Erw. Ausg. d. 1974 John Dewey Lectures]
- The Metaphysics of Epistemology, Vorlesungen von Wilfrid Sellars, hrsg. v. Pedro Amaral, (Ridgeview Publishing Co.: Atascadero, CA 1989).
- Empiricism and the Philosophy of Mind [EPM*], hrsg. v. Robert Brandom, (Harvard University Press.: Cambridge, MA 1997).
- Kant and Pre-Kantian Themes: Lectures by Wilfrid Sellars, hrsg. v. Pedro Amaral, (Ridgeview Publishing Co.: Atascadero, CA 2002).
- Kant's Transcendental Metaphysics: Sellars' Cassirer Lecture Notes and Other Essays, hrsg. v. Jeffrey F. Sicha, (Ridgeview Publishing Co.: Atascadero, CA 2002).
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Willem deVries, 2014.
- ↑ "A Philosopher Who Shattered Our Complacency", The New York Times, 15 August 1989.
- ↑ Chauncey Maher, The Pittsburgh School of Philosophy.
- ↑ Robert Brandom, A Spirit of Trust: A Reading of Hegel's Phenomenology, Harvard University Press, 2019.
- ↑ deVries, Willem A. "Hegel's Revival in Analytic Philosophy".
- ↑ Rebecca Kukla, "Objectivity and Perspective in Empirical Knowledge".
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Stanford Encyclopedia of Philosophy: Wilfrid Sellars – Willem deVries.
- Wilfrid Sellars web site. Includes complete bibliography of his writings, some readable online, and a list of the Ph.Ds he supervised.
- Autobiographical Reflections.
- Dictionary of the Philosophy of Mind – Wilfrid Sellars – Article by Christopher Gauker on Sellars's contributions to the philosophy of mind.
- Finding Aid for the Wilfrid S. Sellars Archive at the University of Pittsburgh
- Notre Dame Lectures 1969-1986 – Transcribed from recordings by Sellars's student Pedro Amaral.
- The Wilfrid Sellars Society Arkivigite je 2012-11-28 per la retarkivo Wayback Machine – Homepage of the Wilfrid Sellars Society.
- Wilfrid Sellars L'immagine scientifica e l'immagine manifesta a cura di: Carlo Marletti, Giacomo Turbanti, Edizioni ETS 2013
- Wilfrid S. Sellars Papers (Wilfrid S. Sellars Papers, 1899–1990, ASP.1991.01, Archives of Scientific Philosophy, Special Collections Department, University of Pittsburgh.)