20-a de majo

majo 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

La 20-a de majo estas la 140-a tago de la jaro (la 141-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 225 tagoj restas.

Je la 20-a de majo okazis, interalie:

Eventoj[redakti | redakti fonton]

325: Malfermo de la Unua koncilio de Niceo (Bitinio), dum kiu oni interalie kondamnis arianismon, redaktis Nicean Kredon kaj solvis konflikton pri datado de Pasko
526: Siria Antioĥio ruiniĝis pro tertremo - pereis ĉirkaŭ 250 mil homoj
685: Skotlando: venko de piktoj super Northumbria en la batalo de Forfar-regiono
794: Laŭ Anglosaksa kroniko reĝo Aethelberht la 2-a estis senkapigita ordone de la reĝo Offa
885: Karlo la 3-a la Dika kroniĝis kiel okcidentfranka reĝo
1184: Danoj detruis okcidentpomerian ŝiparon, konkeris Wolin detruante marbordon, venkis slavajn vendojn - pola episkopejo en Kamień transiris sub danaj influoj
1293: Sanĉo la 4-a fondis Komplutensan Universitaton de Madrido
1350: En batalo de Żuków (apud Sochaczew) pola reĝo Kazimiro la Granda venkis litovan armeon reakirante i.a. Breston, Lvovon kaj Volodimiron Volinan
1420: Husana armeo gvidata de Jan Žižka invadis Pragon
1498: Epoko de Malkovroj: portugala esploristo Vasco da Gama atingis Kozhikode (Calicut) en Keralao malfermante senperan mar-vojon inter Eŭropo kaj Barato
1501: Portugaloj malkovris Ĉieliran Insulon
1515: Hindia rinocero estis transportita al Lisbono, kaj samjare projektita de Albrecht Dürer kiel rinocero de Dürer
1570: Abraham Ortelius eldonis la unuan atlason - Theatrum Orbis Terrarum
1595: Bojaroj de Valakio ĵuris fidelecon al Sigmundo Báthori, princo de Transilvanio, nome de sia princo Mikaelo de Valaĥio
1631: Tridekjara milito: armeo de la Sankta Romia Imperio masakris 25 mil loĝantojn de Magdeburgo
1741: Kolombio: perdinte pli ol 9500 soldatojn, plejparte pro flava febro, britaj fortoj estis devigitaj retiriĝi, finante dumonatan batalon de Kartageno kontraŭ Hispanio
1792: Malfermo kaj konsekro de la Tombejo Powązki en Varsovio, nun la plej granda nekropolo en Eŭropo
1794: Pollando: la plej granda en historio incendio de Mikołów
Napoleonaj militoj:
- 1809: Pola armeo konkeris okupitan de aŭstroj fortreson Zamość
- 1813: Venka por Napoleono batalo de Budyšin komenciĝis — ĝin partoprenis la Unua Imperio kontraŭ Reĝlando Prusio kun la Rusia Imperio
- 1815: Aŭstra-napolitana traktato subskribita en Pastorano finis 10-jaran regadon de Napoleono Bonaparte en regiono de Napolo
1857: Allan Kardec sendis ekzempleron de La libro de la spiritoj kun letero al George Sand, en Parizo
1859: Ekkonstruo de la Nova sinagogo de Berlino
1862: Fondo de Nacia Muzeo en Varsovio kiel Muzeo de Belartoj
1873: Usonaj tajloro Jacob Davis kaj entreprenisto Levi Strauss akiris patenton por ĝinzoj kun plifortigitaj - pere de nitoj - poŝoj
1875: Konvencio pri la Metro estas subskribita - dum enkondukado de metra decimala sistemo reprezentantoj de 17 subskribantaj ŝtatoj pri la arĥiva metro kaj kilogramo por krei metron kaj kilogramon
1882: Germana Imperiestra Regno, Itala Reĝlando kaj Aŭstrio-Hungario ligis Triopan Aliancon
1891: Unua turisma gastejo Krčma ekkonstruiĝis en Radhošť (Moraviasileziaj Beskidoj)
1901: Dispartigoj de Pollando: plurmonata Infana striko en Września kontraŭ germanigo komenciĝis (infanoj rifuzis akcepti Biblion en la germana lingvo) - peticion al papo subskribis 175 mil loĝantoj de Grandpolujo
1902: Kubo akiris sendependecon de Usono - Tomás Estrada Palma iĝis unua prezidento
1905: Funikularo de Kievo ekfunkciis
1913: En Vroclavo oni malfermis spektaklan-sportan konstruaĵon Hala Ludowa - objekto de la Monda heredaĵo de Unesko
Unua mondmilito
- 1916: Loĝantoj de la kanada urbo Berlino (Ontario), lige kun la milito kontraŭ Germanio, decidis alinomi sian urbon al Kiĉenero
- 1917: Papo Benedikto la 15-a deklaris ĉi tiun tagon litova tago instigante katolikojn en la mondo por donacoj al litovoj
1921: Usona prezidento Warren G. Harding transdonis al pola sciencistino Maria Skłodowska-Curie ujeton da radiumo valoran 100 milojn da dolaroj
1927: Sauda Arabio sendependiĝis (Traktato de Jedda)
1929: En Prago fondiĝis internacia organizaĵo de pupteatristoj UNIMA
1932: Usona aviadistino Amelia Earhart transflugis Atlantikan Oceanon kiel la unua virino
1932: Engelbert Dollfuss iĝis kanceliero de Aŭstrio
1933: Engelbert Dollfuss fondis aŭstrofaŝistan Patrujlandan Fronton
1935: Dua Pola Respubliko: Universitato de Varsovio akceptis nomon "Józef Piłsudski"
1939: Germana kvazaŭarmea taĉmento atakis polan doganejon en Kałdowo apud Malbork
Dua mondmilito
- 1940: Germana okupado de Pollando: Gestapo en Poznań komencis enketan esploron kontraŭ 265 membroj de Militista Organizaĵo de Okcidentaj Teritorioj; unua transporto de Sachsenhausen al Aŭŝvico de 30 germanaj krimuloj, organizita de SS kun plano doni al ili diversajn funkciojn; Okcidenta Fronto: germanaj kirasitaj grupiĝoj atingis Arras (7-a Kirasita Divizio), Hesdin (Pas-de-Calais) (8-a KD) kaj Le Boisle (Somme) (19-a KD) - 2-a KD okupis Abbeville, 1-a KD Amiens kaj Peronne; sur sia maldekstra alo germanoj okupis Laon kaj Rethel, sur la dekstra - en Belgio - eliris al la linio Terneuzen-Oudenaarde-Tournai; Angers: aperis lasta numero de "Monitor Polski"
- 1941: Batalo de Kreto komenciĝis - germana aerarmeo komencis je la 7:15 sukcesan 11 tagan kampanjon de preskaŭ 10 000 paraŝutistoj; Aliancanoj, kune kun ANZAC evakuiĝis aŭ subiĝis; fino de la tria fazo de la preparoj al la operaco Barbaroso - oriente estis jam 120 germanaj divizioj
- 1942: Venĝe pro mortigo de du germanaj oficistoj kaj komandanto de militkaptitejo fare de sovetaj partizanoj germana kaj litova polico pafekzekutis nokte de la 19-a/20-a de majo ĉirkaŭ 400 loĝantojn de la pola urbo Święciany kaj apudaj vilaĝoj en la distrikto Vilno; SS-anoj pafmortigis en Rabka 45 malsanajn, kriplajn kaj mallertajn judojn, kaj en distrikto Krasnostawski dekkelkajn personojn; taĉmento de germana polico murdis en distrikto Chełmski 19 judojn, 4 polojn kaj 4 ukrainojn; en Tria Regno estis 1 194 919 trudlaboristoj deportitaj de ĜG kaj polaj enkorpigitaj teritorioj; japanoj aneksis la tutan Birmon atingante baratan landlimon - japana 15-a Armeo transiris al defendo
- 1943: Germana polico vivbruligis en Brodi en trajna vagono ĉirkaŭ 50 judajn virinojn kun infanoj kaj polon pro provo doni al ili panon, kaj en distrikto Lubartowski pafmortigis 5 kaptitajn partizanojn kun pola viro kun ili kunlaboranta; Pola Rezistomovado: skoltaj Grizaj Taĉemtoj de Pola Enlanda Armeo atakis proksime al Otwock germanan transporton liberigante 49 malliberulojn de la kastelo de Lublin, celanta al koncentrejo Aŭŝvico
- 1944: Podlasio: patrolo de Pola Enlanda Armeo trovis en Okcidenta Bugo neeksplodintan pafaĵon de germana raketo V-2, pafitan de armea spaco Blizna (Distrikto Ropczyce-Sędziszów), kies plej gravajn pecojn oni transdonis al Britio kun esplorrezultoj de Janusz Groszkowski; spionagentejo de la Landa Armeo akiris planon de la armea spaco en Blizna; deportado de krime-tataroj: Sovetunio finis deportadon de preskaŭ 200 mil krime-tataroj en Mezazion; soveta Ĝenerala Stabo prezentis al Ĉefkomandanto Stalin planon de Operaco Bagration; Itala Fronto: Dua Pola Korpuso komencis batalon pri Piedimonte San Germano
- 1945: Nederlando: kiam kanadaj soldatoj surteriĝis sur Texel, la kartvela ribelo de Teselo finiĝas; Libano: kontraŭfranca tumulto eksplodis en Bejruto
1945: Postmilito
- Ĉeĥa komunista diplomato kaj NKVD-agento Zdeněk Fierlinger raportis pri intertraktado kun soveta diplomato Valerian Zorin pri "repatrujigo" de ĉeĥoslovakaj civitanoj el teritorioj okupataj de la Ruĝa Armeo
- Dua soveta okupado de Pollando: du taĉmentoj de la Pola Enlanda Armeo el Mińsk Mazowiecki frakasis nokte NKVD-tendaron en Rembertów liberigante 700 malliberulojn-soldatojn; en Stargard Szczeciński ekfunciis unua en Okcidenta Pomerio kulturcentro — Kultur-Domo de Fervojisto
1946: Britio ŝtatigis minejojn
1949: La restaĵoj de Victor Schœlcher, mortinta en 1893 kiel kontraŭulo de sklaveco en francaj kolonioj, kaj Félix Éboué, guberniestro afrikdevena, mortinta en 1944, estis enterigitaj en Panteono de Parizo
1954: Ĉiang Kai-ŝek fariĝis prezidento de la Respubliko Ĉinio en Tajvano
1954: Ĝenevo: subskribo de interkonsento pri disdivido de Vjetnamio laŭ la 17-a latitudo
1960: Itala filmo La Dolce Vita de Federico Fellini estis premiita per Ora Palmo ĉe Internacia Festivalo de Cannes
1961: Ukrainio: Ŝevĉenka ŝtata premio fondiĝis
1964: Malkovro de la kosma fona radiado fare de usonaj astronomoj
1970: Flago de Sudano oficialiĝis
1975: Flago de Kameruno oficialiĝis
1982: Unua atomenergia usona submarŝipo USS Nautilus iĝis ŝipo-muzeo
1982: Papo Johano Paŭlo la 2-a starigis Papan Konsilion por la Kulturo
1983: En la scienca revuo "Science" aperis artikolo de franca virussciencisto Luc Montagnier indikanta, ke pro infekto de aidoso povas respondeci nekonata pli frue retroviruso - oni nomis ĝin poste HIV
1985: Miamo: financata de usona registaro Radio Martí komencis disaŭdigi por la loĝantaro de Kubo
1986: Arlingtona nacia tombejo: enterigo en unu komuna tombo de 5 el 7 viktimoj de la katastrofo de Kosmopramo Challenger
1989: Pekino: enkonduko de krizostato pro la protestoj sur placo Tian An Men
1990: Riŝon-Le-Ciono: ĉe bushaltejo israela soldato mortpafis 7 palestinanojn
1992: Londono: Futbala Klubo de Barcelono gajnis unuafoje la pokalon de Eŭropo
1995: Pola skoria motorciklisto Tomasz Gollob gajnis en Wrocław unuan konkuron por individua mondĉampioneco
1995: Litovio: en Vilno estis konsekrita monumento al la Nekonata Partizano
1996: Komenco de pli ol unu kaj duonjara periodo de nudokula videbleco de la kometo Hale-Bopp, unu el la plej brilaj
2001: Oficanta prezidento de Ĉado Idriss Déby elektiĝis por laŭvica periodo
2002: Sendependiĝo kaj UNO-membriĝo de Orienta Timoro
2006: Ĉinio: konstruado de la akvoenergia Baraĵo Tri Gorĝoj finiĝis
2006: Nuri al-Maliki iĝis ĉefministro de Irako
2006: Ateno: finna metalroka grupo Lordi gajnis Eŭrovido-Kantokonkurson
2008: Dubajo: nubskrapulo Burĝ Ĥalifa atingis preskaŭ 650 m kaj iĝis la plej alta konstruaĵo (superis radian maston en la ĉirkaŭaĵo de pola urbo Płock)
2008: Ma Ying-jeou oficiale iĝis prezidento de Tajvano
2009: Premiero de la militfilmo Inglourious Basterds de Quentin Tarantino
2009: Ŝaĥtar Doneck venkis Werder Bremen, kadre de Eŭropa Ligo de UEFA, en lasta finalo de UEFA-pokalo, iĝante unua ukraina futbalklubo, kiu gajnis trofeon ekde sendependeco
2010: Tanegaŝima-Kosmocentro: lanĉo de la japana kosmosondilo Akacuki direkte al Venuso
2012: En prezidenta baloto en Serbio Tomislav Nikolić venkis oficantan prezidenton Boris Tadić
2016: Senkomunismigo: prezidento de Pollando Andrzej Duda subskribis leĝon pri malpermeso propagandi komunismon kaj aliajn totalismajn reĝimojn
2017: Antoni Krauze iĝis laŭreato de la premio je la nomo al prezidento Lech Kaczyński
2018: STS Dar Młodzieży, pola lerneja trimasta velŝipo kun preskaŭ 1000 junuloj elnavigis ĉirkaŭ la mondo el Gdynia
2022: Invado de Rusio en Ukrainion:
- Pritraktado kun evakuo de ukrainaj soldatoj de Mariupolo estas daŭrigata; intensa pripafado de Severodoneck per 10-14 balistikaj misiloj kaj krozmisiloj ĉiutage daŭras — 70% de domoj estas detruita (simile kiel pli frue Rubiĵne aŭ Malin kun preskaŭ 100 domoj detruitaj); en Ukrainio ĝis nun oni arestis ĉ. 800 personojn, suspektitajn pri flankataka agado aŭ spionado, kaj pereis 28 ĵurnalistoj (7 dum fotado, la aliaj pro pripafado)
- Kardinalo ŝtatsekretario de Vatikano Pietro Parolin vizitis Kievon, kie en la apudĉefurbaj urboj konatiĝis kun la atestoj de militkrimoj de Rusia armeo; "New York Times" publikigis surbendigon de 8 ekzekutoj de la loĝantoj de Buĉa farita de rusiaj paraŝutistoj la 4-an de marto; Finnlando la sekvan tagon estos detranĉita de la gaso liverata de Gazpromo pro tio, ke ties registaro ne konsentis pripagi ĝin en rusaj rubloj